საქართველოს თანამედროვე მდგომარეობის შესწავლის დროს, სახეზე გვაქვს მთელი რიგი პრობლემატური საკითხების, რომლებიც ქვეყნის წინაშეა წამოჭრილი. ერთ-ერთ მათგანს წარმოადგენს ეთნიკური უმცირესობების თემა, რომლის შესწავლაც ისტორიკოსების, ეთნოლოგების, იურისტებისა თუ სხვა სამეცნიერო დისციპლინების შესწავლის საგანს წარმოადგენს და საკმაოდ აქტუალურიცაა დღევანდელობაში.
საკითხის დღეს აქტუალურობამაც გააჩინა ჩვენი ინტერესი, რომ მომხდარიყო მისი შესწავლა არა მხოლოდ თანამედროვე მდგომარეობის მიხედვით, არამედ გადაგვეხედა წარსული გამოცდილებისათვის, რაც უკეთ დაგვანახებდა, თუ როგორი იყო მიდგომა ამ საკითხისადმი ჩვენ ქვეყანაში.
იმისათვის, რომ საკითხის კვლევას არც ძალიან შორეულ წარსულში გადაენაცვლა და დღევანდელობასთანაც ახლოს ყოფილიყო, ანუ მომხდარიყო საკითხის გაანალიზება იმ ეპოქაში, როდესაც საქართველოს ჰქონდა დამოუკიდებელი სახელმწიფო, შესასწავლად აღებული იქნა საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის არსებობის 1028 დღიანი მონაკვეთი.
საქართველოს პირველი დემოკრატიული რესპუბლიკის ჩამოყალიბებას, წინ უსწრებდა რუსული იმპერია და გარკვეულ საკითხებზე მის საკანონმდებლო ბაზას გვერდს ვერ აუვლიდნენ. თუმცა საჭირო იყო თვისობრივად ახალი, უფრო დასავლური სტანდარტების ნორმატიული აქტების შედგენა, რომლებიც არა მხოლოდ კონსტიტუციის დონეზე, არამედ ყოველდღიურ ცხოვრებაშიც უზრუნველყოფდნენ მოქალაქეების და ამ კონკრეტულ შემთხვევაში ეთნიკური უმცირესობების უფლებებს.
აქედან გამომდინარე ცხადი იყო, რომ როდესაც ქვეყანა დამოუკიდებლობას გამოაცხადებდა, საჭირო გახდებოდა ან უკვე არსებული კანონებისთვის რეფორმის ჩატარება, ან და ახალი კანონების მიღება, რომლებიც საშუალებას მისცემდა ეთნიკური უმცირესობების ჯგუფებს, დაეცვათ საკუთარი უფლებები და თავი ეგრძნოთ ქვეყნის თანასწორუფლებიან მოქალაქეებად.
ცოტა უფრო მოგვიანო პერიოდის საბჭოთა გამოცდილებას რომ გადავხედოთ, ამ საკითხის მოგვარება საკანონმდებლო დონეზე უფრო მარტივია ვიდრე მისი რეალურ ცხოვრებაში დანერგვაც. რადგან საბჭოთა კავშირის პერიოდი იყო თვალსაჩინო მაგალითი იმისა, თუ როგორ შეეძლო ქვეყანას, ფურცელზე ჰქონოდა დაცული მოქალაქეების უფლებები, მაგრამ ყოფით ცხოვრებაზე ეს არ ასახულიყო.
ზემოთ დასახელებულმა საბჭოთა კავშირის მაგალითმა მოგვცა კვლევის ჩატარების მიმართულება, კერძოდ კი მომხდარიყო საკითხის გაანალიზება იმ კუთხით თუ პირველი, რა კანონები არსებობდა 1918-1921 წლების საქართველოში ეთნიკური უმცირესობების დასაცავად; მეორე, რამდენად იყო საჭიროება კონკრეტული კანონების მიღების, თუ ეს იყო იმისთვის რომ უფრო დემოკრატიული გამოჩენილიყო მთავრობა; მესამე, ის კანონები, რომლებიც ეხებოდა ჩვენთვის საინტერესო საკითხს, ხორციელდებოდა თუ არა რეალურ ცხოვრებაშიც, თუ ისინი მხოლოდ ფურცელზე დაწერილ ტექსტებადვე რჩებოდა.
ახლა კი გადავიდეთ უშუალოდ 1918-1921 წლების საქართველოს პერიოდზე, როდესაც ქვეყნის დამოუკიდებლობის აღდგენისთანავე, მის წინაშე დადგა ეთნიკური უმცირესობების საკითხიც.
საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა თავიდანვე შეიქმნა ქვეყანაში არსებულ სხვადასხვა ეროვნების წარმომადგენელთა თანაბარუფლებიანობის პრინციპზე. საქართველოში დამოუკიდებლობის აღდგენისთანავე კარგად აცნობიერებდნენ, რომ ეთნიკურ უმცირესობათა ყველა წარმომადგენელს უნდა ჰქონოდა ის უფლებები, რაც ქართველებს, არ უნდა მომხდარიყო მათი ჩაგვრა და დევნა. რა თქმა უნდა, სახელმწიფო ენა ქართული იქნებოდა, მაგრამ ეს ნებისმიერი დამოუკიდებელი ქვეყნისთვის ჩვეულებრივი ატრიბუტია და ქვეყანაში მცხოვრები ეთნიკური უმცირესობის უფლებების დარღვევას არ ნიშნავს.
ეთნიკური უმცირესობებისადმი მიდგომა 1918 წლის 26 მაისს საქართველოს დამოუკიდებლობის აქტშიც აღინიშნა. ეს ფაქტი მეტყველებს, თუ როგორი პრიორიტეტი ენიჭებოდა მათი უფლებების დაცვას. დამოუკიდებლობის აქტის მეხუთე და მეექვსე პუნქტებში აღნიშნული იყო, რომ საქართველოს ყველა მოქალაქე თანასწორი იყო ეროვნების, სარწმუნოების, სოციალური მდგომარეობისა და სქესის განურჩევლად; ასევე საქართველოში მოსახლე ყველა ერს ეხსნებოდა თავისუფალი ასპარეზი საქართველოს ტერიტორიაზე (შარაშენიძე 1990).
ამ აქტით დამოუკიდებლობის აღდგენისთანავე გამოირიცხა ეროვნული ნიშნით ჩაგვრა. ამით საქართველო შეუერთდა მსოფლიოს დემოკრატიულ სტანდარტებს და საკანონმდებლო დონეზევე გამოირიცხა, რომ საქართველოში რომელიმე მოქალაქის უფლება დარღვეულიყო მისი ეთნიკური განსხვავებულობის გამო.
საქართველოს მთავრობა ცდილობდა:
ეთნიკური უმცირესობებისადმი ეჩვენებინათ, რომ საქართველოს დამოუკიდებლობის გამოცხადება და ეროვნული სახელმწიფოს მშენებლობა მათდამი დაპირისპირებას არ ითვალისწინებდა, პირიქით, იგი მათი პოლიტიკური, ეკონომიკური და კულტურული განვითარების გარანტი გახდებოდა. ამ ნაბიჯით, ხელისუფლება მყარ ნიადაგს ქმნიდა რესპუბლიკაში ურთიერთდაპირისპირების აღმოსაფხვრელად და სტაბილურობის შესანარჩუნებლად (ვადაჭკორია 2006: 214).
ეს იყო მხოლოდ პირველი ნაბიჯი ეთნიკურ უმცირესობათა უფლებების დასაცავად, რომელსაც სხვა კანონები მოჰყვა. 1918 წლის 13 სექტემბრის კანონით ეთნიკურ უმცირესობებს უფლება მიეცათ, თავიანთი წარმომადგენლები ჰყოლოდათ საქართველოს უმაღლეს საკანონმდებლო ორგანოში - ეროვნულ საბჭოში. წარმომადგენლების რაოდენობა იყო ყოველი 2 000 მცხოვრებიდან ერთი დელეგატი. არსებობდა გამონაკლისიც: როდესაც ეთნიკური უმცირესობა ამ რაოდენობით არ ცხოვრობდა ქვეყანაში, მაგრამ მათ მაინც ჰყავდათ წარმომადგენლები, კერძოდ, ესენი იყვნენ ბერძნები, გერმანელები და ებრაელები (შარაშენიძე 1990).
ამრიგად, ეთნიკური უმცირესობების დელეგატთა რაოდენობა ეროვნულ საბჭოში შემდეგნაირად გადანაწილდა:
ეთნიკური უმცირესობა რაოდენობა
სომხებს 10
თათრებს 4
აფხაზებს 3
რუსებს 2
ოსებს 2
ქართველ ებრაელებს 2
ებრაელებს 1
ბერძნებს 1
გერმანელებს 1
აქედან ჩანს, რომ ეთნიკურ უმცირესობათა უფლებების დაცვას ყურადღება ექცეოდა და ამ კანონით უკვე უმცირესობათა წარმომადგენლებს თავადაც ეძლეოდათ საკუთარი უფლებების დაცვის შესაძლებლობა. ამ დელეგატებს ირჩევდნენ ან ამ ერების ეროვნული საბჭოები ან ხდებოდა ისეთი წარმომადგენლის გაგზავნა, რომელიც არჩეული იყო დემოკრატიული რესპუბლიკის სხვადასხვა დაწესებულებაში (შარაშენიძე 1990).
მთავრობა ითვალისწინებდა იმ ფაქტს, რომ დამოუკიდებლობა ახალი აღდგენილი იყო და ეთნიკურ უმცირესობებში ქართული ენის ცოდნასთან დაკავშირებით სერიოზული პრობლემები არსებობდა. რუსეთი იმპერიის შემადგენლობაში ყოფნის დროს მათ არც საშუალება და მითუმეტეს არც საჭიროება არ ჰქონიათ ქართული ენა შეესწავლათ, ეს პრობლემა კი ასე მალე ვერ მოგვერდებოდა. სწორედ ამან გამოიწვია 1918 წლის 15 ოქტომბერს საქართველოს პარლამენტში ახალი კანონის შემოღება, რომლის მიხედვითაც უმცირესობის წარმომადგენლებს უფლება ეძლეოდათ სიტყვა წარმოეთქვათ უმცირესობის ენაზე, თუ ის პრეზიდიუმის ერთმა წევრმა მაინც იცოდა (შარაშენიძე: 1990).
მსგავსი კანონების განხილვა ნათელ სურთს წარმოგვიჩენს, თუ რა დონეზე ხდებოდა 1918-1921 წლებში საქართველოში ეთნიკურ უმცირესობათა უფლებების დაცვა. მათ ჰყავდათ წარმომადგენლები საკანონმდებლო ორგანოში და ამ წარმომადგენლებს უფლება ეძლეოდათ, უმცირესობის ენაზე გამოსულიყვნენ სიტყვით. მსგავსი ხელშეწყობა სამაგალითო იქნებოდა ნებისმიერი ევროპული დემოკრატიული ქვეყნისთვის.
თუმცა მხოლოდ ხსენებული კანონები კომფორტს ვერ შეუქმინდა უმცირესობების იმ ნაწილს, რომელმაც ქართული ენა არ იცოდა, დამოუკიდებელ ქვეყანაში კი სახელმწიფო ენის ცოდნა ინტეგრაციის ერთ-ერთი საუკეთესო საშუალებაა. ამას დავუმატოთ ისიც, რომ განათლების მისაღებად თავიდან მხოლოდ საკუთარი ენის ცოდნა საკმარისი არ იყო. ამიტომ განათლების სამინისტროში გატარდა რეფორმა, რომლის მიხედვითაც ეთნიკური უმცირესობების მოზარდი თაობის უმრავლესობას საშუალება ეძლეოდათ პირველდაწყებითი და ზოგ შემთხვევაში საშუალო განათლება მიეღოთ უფასოდ. ასევე განაპირა რეგიონებში ქართველი და არაქართველი ახალგაზრდებისთვის სტიპენდიების სახით გამოიყო 200 000 მანეთი. 1920 წლის მონაცემებით საქართველოში იყო 306 სკოლა ეთნიკური უმცირესობებისთვის:
რაოდენობა სკოლა
81 სომხური
66 ბერძნული
60 რუსული
48 ოსური
31 თათრული
20 აფხაზური
ეს ყველაფერი გვიჩვენებს, რომ ქვეყანაში ხდებოდა ეთნიკური უმცირესობების კულტურულსაგანმანათლებლო უფლებების დაცვაც.
საქართველოს რესპუბლიკის მიდგომას ეროვნული უმცირესობებისადმი ზუსტად ასახავს საგარეო საქმეთა მინისტრის აკაკი ჩხენკელის სიტყვა დამფუძნებელი კრების სხდომაზე 1920 წელს:
ერთის ერის ბედნიერება მეორის ბედნიერებაა და ერთის უბედურება-უბედურებაა მეორისათვის. აყვავება სახელმწიფოსი არის აყვავება და გამდიდრება უმცირესობისა. ეს უნდა ქონდეს შეგნებული ყოველ უმცირესობას, რომ ადგილი არ ექნეს რაიმე გაუგებრობასა და უნდობლობას... უმცირესობამ უნდა შეითვისოს ის აზრი, რომ ჩვენი რესპუბლიკა მათი რესპუბლიკაა და რაც ავნებს სახელმწიფოს ავნებს, მათაც (ვადაჭკორია 2003: 456).
მსგავსი ხედვა წარმოადგენდა საერთო სამოქალაქო საზოგადოების შექმნის სურვილს, სადაც ერთიანი სახელმწიფოებრივი აზროვნება იქნებოდა. მსგავსი სტრატეგია სახელმწიფოს მშენებლობის საქმეში არა მარტო მეოცე საუკუნის პირველ ნახევარში, არამედ დღესაც პრიორიტეტულია და ერთ-ერთი ყველაზე დიდი მნიშვნელობა ენიჭება.
ეთნიკური უმცირესობების უფლებების დაცვისათვის მხოლოდ ცალკეული კანონების მიღებით არ შემოიფარგლებოდნენ და ამ საკითხს მნიშვნელოვანი ადგილი დაეთმო საქართველოს კონსტიტუციაში, რომელიც 1921 წელს იქნა მიღებული. კონსტიტუციას მოქმედება, ფაქტობრივად, აღარ დასცალდა რუსული არმიის შემოჭრის გამო, მაგრამ კარგად ასახავს ქვეყანაში არსებულ ზოგად შეხედულებებს და იმ მიმართულებას, როგორც ქვეყანა აპირებდა განვითარებას.
ეთნიკურ უმცირესობათა საკითხის მეთოთხმეტე თავი მთლიანად ეთმობოდა და 9 მუხლს (129-137 მუხლები) მოიცავდა (1921 წლის კონსტიტუცია).
თ ა ვ ი 4.
ეროვნულ უმცირესობათა უფლებანი
მუხლი 129. არ შეიძლება შეიზღუდოს საქართველოს რესპუბლიკის რომელიმე ეროვნული უმცირესობის თავისუფალი სოციალ-ეკონომიკური და კულტურული განვითარება, განსაკუთრებით მისი დედა-ენით სწავლა-აღზრდა და ეროვნულ-კულტურულ საქმეთა შინაური მართვა-გამგეობა. ყველას აქვს უფლება სწეროს, ჰბეჭდოს და ილაპარაკოს დედა ენაზე.
მუხლი 130. ეროვნულ უმცირესობისაგან შემდგარი ადგილობრივ თვითმმართველობის ერთეულების (თემი, ერობა, ქალაქი) უფლება აქვთ შეერთდნენ და დააარსონ ეროვნული კავშირი თავის კულტურულგანმანათლებელი საქმეების უკეთ მოსაწყობად და გასაძღოლად კონსტიტუციისა და კანონის ფარგლებში. 25 ეროვნულ უმცირესობას, რომელსაც ასეთი თვითმართველობის ორგანოები არ მოეპოვება, შეუძლია ამის გარეშეც შეადგინოს ეროვნული კავშირი ამ მუხლში აღნიშნული უფლებითა და კომპეტენციით. ეროვნულ უმცირესობათა კულტურულ-განმანათლებელ საჭიროებათა დასაკმაყოფილებლად სახელმწიფო და თვითმართველობათა ბიუჯეტიდან გადაიდება ფინანსიური საშვალებები პროპორციულად მცხოვრებთა რაოდენობისა.
მუხლი 131. არ შეიძლება შეიზღუდოს ვისიმე პოლიტიკური და მოქალაქეობრივი უფლება ეროვნულ კავშირში მონაწილეობისას.
მუხლი 132. ყოველ ეროვნულ კავშირს შეუძლია აღძრას და დაიცვას სასამართლოს წინაშე ის საქმე, რომელიც ეხება კონსტიტუციითა და კანონით მინიჭებულ ეროვნულ უმცირესობის უფლების დარღვევას.
მუხლი 133. საქართველოს რესპუბლიკის ყოველ მოქალაქეს თანასწორი უფლება აქვს მიიღოს სახელმწიფო, სამოქალაქო, სამხედრო და საქალაქო თუ საერობო სამსახური.
მუხლი 134. ეროვნულად ნარევი ადგილობრივი მმართველობა ვალდებულია სწავლა-განათლებისათვის გადადებული თანხით დააარსოს საკმაო რიცხვი სკოლების და კულტურულ-განმანათლებელ დაწესებულებისა მოქალაქეთა ეროვნულ შედგენილობის პროპორციის მიხედვით.
მუხლი 135. ეროვნულ უმცირესობის სკოლაში სწავლება სწარმოებს ბავშვის სალაპარაკო ენაზე.
მუხლი 136. ადგილობრივ მმართველობის ფარგლებში, სადაც ერთი რომელიმე ეროვნული უმცირესობა აღემატება ყველა მოქალაქეთა 20 %-ს, ამ ეროვნულ უმცირესობის მოთხოვნით მსჯელობა და საქმის წარმოება, სახელმწიფო და საზოგადოებრივ დაწესებულებაში შემოღებულ უნდა იქნეს სახელმწიფო ენასთან ერთად მის დედაენაზედაც.
მუხლი 137. არა ქართველ დეპუტატს, რომელმაც სახელმწიფო ენა საკმაოდ არ იცის, შეუძლია პარლამენტში სიტყვა წარმოსთქვას დედა-ენით, რომლის სწორ თარგმანს წინასწარ წარუდგენს პარლამენტის პრეზიდიუმს. დაწვრილებით წესს განსაზღვრავს კანონი (1921 წლის კონსტიტუცია).
ამ მუხლების მიხედვით, ეთნიკური უმცირესობების უფლებები არ უნდა შეზღუდულიყო, უნდა ჰქონოდათ საკუთარ ენაზე განათლების მიღებისა და კულტურული განვითარების საშუალება. უფლება ეძლეოდათ ეროვნული კავშირების დაარსებისა, რაც ხელს შეუწყობდა კულტურულ-საგანმანათლებლო განვითარებას, რის დასაფინანსებლადაც სახელმწიფოსა და ადგილობრივ თვითმართველობათა ბიუჯეტიდან გამოიყოფოდა თანხა. მათ აგრეთვე ეძლეოდათ სრული პოლიტიკური თუ მოქალაქეობრივი თავისუფლება. ეროვნულ კავშირებს ენიჭებოდა კიდევ ერთი დატვირთვა: მათ შეეძლოთ სასამართლოში აღეძრათ სარჩელი და დაეცვათ უმცირესობათა უფლებები, რაც დაცვის დამატებით გარანტიას იძლეოდა. ეთნიკური უმცირესობები ჩვეულებრივ მოქალაქეებს წარმოადგენდნენ, ფაქტობრივად, იმ უფლებებით, რაც ქართველებს ჰქონდათ, ამიტომ მათ ეძლეოდათ სახელმწიფო, სამოქალაქო, სამხედრო, საქალაქო და საერობო სამსახურში მუშაობის უფლება.
კონსტიტუციაშიც ექცეოდა ადგილი უმცირესობათა განათლების საკითხს, რომლის მიხედვითაც ადგილობრივი თვითმმართველობები ვალდებულნი იყვნენ, ეთნიკურ უმცირესობათა განათლებისთვის გამოეყოთ თანხა ბიუჯეტიდან და ეზრუნათ სკოლების აშენებაზე. ბავშვი განათლებას იღებდა მის სალაპარაკო ენაზე, ამით მარტო ეთნიკური უმცირესობების კი არა, არამედ ბავშვის უფლებების დაცვაც ხდებოდა. კონსტიტუციაში გაწერილი იყო ისიც, რომ ადგილობრივი თვითმართველობის ფარგლებში, სადაც ეთნიკურ უმცირესობათა რაოდენობა 20%-ს აღემატებოდა, იქ სახელმწიფო და საზოგადოებრივ ადგილებში სახელმწიფო ენასთან ერთად საქმის წარმოება და მსჯელობა ეთნიკური უმცირესობის ენაზეც უნდა დაშვებულიყო.
ასეთია კონსტიტუციაში ეთნიკურ უმცირესობათა უფლებების მონახაზი, რითაც არავითარი ჩაგვრა თუ შეზღუდვა არ უნდა მომხდარიყო. კონსტიტუციას ხომ მთავარი მნიშვნელობა ენიჭება ქვეყანაში ადამიანის უფლებების დასაცავად, სწორედ კონსტიტუცია არის ქვეყნის განვითარების მიმართულების მაჩვენებელი. ამ მხრივ, ქართული კონსტიტუცია საკმაოდ დემოკრატიული იყო და მნიშვნელოვნად ითვალისწინებდა ეთნიკურ უმცირესობათა უფლებებს.
რა თქმა უნდა, ეს ცალკეული კანონები, რომლებიც აქ იყო მოყვანილი და თვით კონსტიტუციაც არის ფურცელზე დაწერილი, რომელსაც პრაქტიკაში განხორციელებაც სჭირდება. ამისთვის საქართველოს ძალიან ცოტა დრო ჰქონდა, მხოლოდ 1918 წლის 26 მაისიდან, 1921 წლის 21 თებერვლამდე, რის გამოც სრულად ვერ მოხდა ყველა ამ უფლების განხორციელება, თუმცა ეთნიკურ უმცირესობათა უფლებების დაცვის ფაქტები მაინც საკმარისი რაოდენობით არსებობს. სწორედ რამდენიმე მათგანით შევეცდებით ამ კანონების გამყარებას.
ერთი ასეთი შეგვიძლია მოვიყვანოთ სომეხთა უფლებების საკითხი. 1918 წელს სომხეთმა საქართველოს წინააღმდეგ წამოიწყო ფართომასშტაბიანი სამხედრო დაპირისპირება: მისმა ჯარებმა გადმოლახეს საქართველოს საზღვარი და მათი დანიშნულების ადგილს თბილისი წარმოადგენდა. სამხედრო მოქმედებათა შემდეგ საქართველომ უკუაგდო სომხეთის ჯარები და გამარჯვებაც მოიპოვა. სომხეთის მხრიდან ასეთი აგრესიის ფონზე შესაძლებელი იყო საქართველოს აგრესია გამოეჩინა იმ სომეხთა მიმართ, რომელნიც ქვეყანაში ცხოვრობდნენ, რადგან თეორიულად შეიძლებოდა ისინი პოტენციურ საფრთხედ განეხილათ. მიუხედავად ამისა, სომეხთა მიმართ მსგავსი ჩაგვრის ფაქტები არ გვაქვს, არ მომხდარა საქართველოს ტერიტორიაზე მათი წმენდა ასეთი დაპირისპირების შემდეგაც კი; ასევე 1919 წელს დაშნაკთა სომხურმა პარტიამ დამფუძნებელი კრების არჩევნებში მონაწილეობის უფლებაც კი მიიღო (ჩაჩხიანი 2007).
მეორე მაგალითად შეგვიძლია განვიხილოთ საქართველოში მცხოვრებ ჩინელთა საკითხი, რომელთა პრობლემაც 1920 წელს წამოიჭრა, სწორედ იმ პერიოდში, როდესაც მიმდინარეობდა სამხედრო მოქმედებები, ერთი მხრივ, ბოლშევიკურ აზერბაიჯანთან, ხოლო, მეორე მხრივ, აჯანყებულ ოსებთან ვითარება რთულდებოდა და ყოველდღე მოსალოდნელი იყო სამხედრო დაპირისპირების დაწყება. აღნიშნულიდან გამომდინარე, ქვეყანაში საკმაოდ რთული ვითარება იყო, მაგრამ ეთნიკურ უმცირესობებს მაინც ექცეოდა ყურადღება. საქმე იმაში იყო, რომ საქართველოში მცხოვრებმა ჩინელებმა ქართული არ იცოდნენ და მძიმე ეკონომიკურ პირობებში უხდებოდათ ყოფნა. სწორედ ამიტომ 1920 წელს, საქართველოს მთავრობის დახმარებით, ჩინელთა ჯგუფმა დააარსა საქართველოში მცხოვრებ ჩინელთა კავშირი, რომლის მიზანიც იყო საქართველოში მყოფი ჩინელთა დახმარება. გაიხსნა შესაბამისი პუნქტიც, სადაც ხდებოდა ჩინელთათვის დახმარების გაცემა. ინფორმაციის გავრცელებას ხელს უწყობდა იმდროინდელი პრესაც. აგრეთვე იყო მიმართვა იმ სამსახურებისადმი, სადაც ჩინელები მუშაობდნენ, რომ მიეცათ დროებითი შვებულება მათთვის, რათა მათ კუთვნილი დახმარება მიეღოთ (ერთობა 1920: №124).
ბოლოს კი შეგვიძლია ოსებთან დაკავშირებული ფაქტი მოვიყვანოთ. 1920 წლის აჯანყების ჩახშობის დროს სამხედრო აგრესია მიმართული იყო მხოლოდ აჯანყებულების მიმართ და არავინ არ ჩაგრავდა საქართველოს ტერიტორიაზე მცხოვრებ სხვა ოსებს, რადგან ეს იყო არა ოსების მიმართ განხორციელებული გენოციდი, არამედ აჯანყების ჩახშობა, რომლის მიზანიც საქართველოსთვის ისტორიული ტერიტორიის ჩამოჭრა იყო, სადაც ქართველები მნიშვნელოვანი რაოდენობით ცხოვრობნენ (გუნცაძე 2013/2014).
მაშასადამე, აღნიშნული ფაქტები გვიჩვენებს, რომ თეორიაში გატარებული კანონები პრაქტიკულადაც საკმაოდ წარმატებით ხორციელდებოდა და მხოლოდ ფურცელზე დაწერილ სიტყვებად არ რჩებოდა. საქართველოს დემოკრატიულ რესპუბლიკას ბევრი ხარვეზი გააჩნდა, როგორც ახლად შექმნილ სახელმწიფოს, ყველაფერი თანდათან ვითარდებოდა, მაგრამ დემოკრატიულ ვითარებას მნიშვნელოვანი ყურადღება ექცეოდა, რაც, თავისთავად, გულისხმობდა ეთნიკური უმცირესობების უფლებების დაცვას და მათ მიღებას საქართველოს ჩვეულებრივ, სრულუფლებიან მოქალაქეებად.
დამოწმებანი
1921 წლის კონსტიტუცია: საქართველოს კონსტიტუცია (მიღებულია საქართველოს დამფუძნებელი კრების მიერ 1921 წლის 21 თებერვალს), თბილისი, „სამშობლო“, 1992, 28 გვ. ელექტრონული ვერსია: http://www.nplg.gov.ge/dlibrary/coll/0001/000299/
გუნცაძე
2013/2014: მ. გუნცაძე. 1920 წლის ოსთა აჯანყება შიდა ქართლში ქართული პრესის მასალების მიხედვით, ჟურნალი ქართული წყაროთმცოდნეობა, # XV-XVI, თბილისი, უნივერსალი.
ერთობა
1920: კავშირი საქართველოში მცხოვრებელ ჩინელ მოქალაქეთა, გაზ. ერთობა, #124.
ვადაჭკორია
2003: შ. ვადაჭკორია. საქართველოს პოლიტიკური ისტორიის საკითხები (XX საუკუნე),
წიგნი 1, თბილისი, მემატიანე.
ვადაჭკორია
2006: შ. ვადაჭკორია. საქართველოს პოლიტიკური ისტორიის საკითხები (XX საუკუნე),
წიგნი 2, თბილისი, მემატიანე.
შარაშენიძე
1990: საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის სამართლებრივი აქტების კრებული (1918-1921), რედაქტორი ვ. შარაშენიძე, თბილისი, ივერთა მხარე.
ჩაჩხიანი 2007: ა. ჩაჩხიანი. დაშნაკთა ნაციონალისტურ-ექსპანსიონისტური იდეოლოგია და სომხეთ-საქართველოს
1918-1919 წლების ომი, თბილისი, არადანი.
Комментариев нет:
Отправить комментарий