წინასიტყვაობა
საერთო აღიარებით, ახალი აღთქმა არ წარმოადგენს ისტორიულ დოკუმენტს და, ამდენად, მისგან ძნელია იესო ნაზარეველის ცხოვრების შესახებ უტყუარი ბიოგრაფიული ცნობების მოპოვება. მიუხედავად ამისა, ჩვენ შევეცადეთ ახალ აღთქმაში არსებული მწირი ინფორმაციის საფუძველზე თავი მოგვეყარა ჩვენი მოსაზრებებისათვის იესოს ცხოვრების ამა თუ იმ ეპიზოდთან დაკავშირებით.
ხაზგასმით უნდა აღვნიშნოთ, რომ ჩვენს მიერ გამოთქმული მოსაზრებები თავისი შინაარსით ისტორიული კვლევის კატეგორიას განეკუთვნება და დარწმუნებული ვართ, რომ მკითხველიც შეაფასებს მას, როგორც მცირედ ისტორიულ ძიებას. აქვე იმასაც დავამატებთ, რომ ჩვენ არ ვართ პიონერები მსგავსი ხასიათის კვლევაში, თუმცა ქართულ ენაზე ასეთი შინაარსის ისტორიული ძიებანი ვერ მოვიპოვეთ.
რამდენიმე მოსაზრება იესოს გამზრდელის იოსებ ნაზარეველისა და მისი ოჯახის შესახებ
სახარებიდან ცნობილია, რომ ნაზარეთის სინაგოგაში ადგილობრივი მცხოვრებნი, იესოს ახალ სწავლებას რომ ისმენენ, ერთმანეთს გაკვირვებულნი ეკითხებიან იესოს შესახებ. უკვირთ, თუ ვინ მისცა მას, ხუროს შვილს, ქადაგების უფლება. „განა ხუროს შვილი არ არის? და განა დედამისს არ ჰქვია მარიამი, ხოლო მის ძმებს იაკობი და იოსე, სიმონი და იუდა?“ (მათე, XIII. 55) „და განა ჩვენთან არ არიან მისი დები?“ (მათე, XIII. 56). ნაზარეველთა ამ მსჯელობაში საინტერესოა ის, რომ ისინი ახსენებენ იესოს და_ძმებს. ბუნებრივად ჩნდება კითხვა, ვინ არიან „მისი ძმები“, იაკობი და იოსე, სიმონი და იუდა? ვინ არიან „მისი დები“ (სავარაუდოდ, მარიამი და სოლომონია)? რა გენეალოგიური კავშირია მათსა და იესოს შორის? ნაზარეველთა მონაყოლის მიხედვით ფაქტია, რომ ისინი იოსების და მარიამის ოჯახის წევრებად ითვლებიან. ვისი შვილები არიან ისინი? როგორ გაგრძელდა მათი ცხოვრება იესოს გარდაცვალების შემდეგ?
ახალი აღთქმა იოსებსა და მარიამზე და მათ მრავალშვილიან ოჯახზე ძალიან მწირ ინფორმაციას გვაწვდის (მარკოზი, VI. 3); (ლუკა, IV. 22). ჩვენ შევეცდებით რამდენიმე მოსაზრება გამოვთქვათ მათი ოჯახისა და ცხოვრების შესახებ.
ცნობილია, რომ იესო 12 წლის იყო, იოსებმა და მარიამმა იერუსალიმში რომ წაიყვანეს სალოცავად (ლუკა, II. 42) და 30 წლის იყო, როცა იოანემ იორდანეში განათლა (ლუკა, III. 23). ჩვენი აზრით, იესოს იორდანეში განათვლის მომენტისთვის იოსები 1_2 წლის გარდაცვლილი უნდა ყოფილიყო, მიუხედავად იმისა, რომ იმ დროისთვის, როცა იესომ ქადაგება დაიწყო, იოსებს აწმყო დროში მოიხსენიებენ (იოანე, IV. 42). იოსების აწმყოში მოხსენიება სწორედ ახლო წარსულში მის გარდაცვალებაზე უნდა მეტყველებდეს. იოსების ამ პერიოდში გარდაცვალებაზე მიანიშნებს ის, რომ იესოს ხალხში გასვლამდე და ქადაგების დაწყებამდე (იოანე, II. 4) რამდენიმე ხნით ადრე იგი, იოსები, კანაში ქორწილში არ არის მიწვეულ სტუმრებს შორის. „ქორწილი იყო გალილეას კანაში და იყო იქ იესოს დედა“ (იოანე, II. 1). „ქორწილში მიწვეული იყვნენ იესოც და მისი მოწაფეებიც“
(იოანე,
II. 2) და „ძმები მისი“ (იოანე, II. 1, 2). მარიამი ქმრის, იოსების, გარეშეა მისული სტუმრად, სავარაუდოდ, იმიტომ, რომ ქმარი გარდაცვლილი ჰყავდა. იოსები ცოცხალი რომ ყოფილიყო, ძნელი წარმოსადგენია, რომ ებრაულ ტრადიციებზე აღზრდილი მარიამი ქმრის გარეშე წასულიყო ქორწილში, ან ავადმყოფი იოსები შინ დაეტოვებინა და მარტო წასულიყო ქორწილში სტუმრად. მითუმეტეს, რომ ქორწილი კანაში იყო და არა ნაზარეთში. დაბრძენებული, ხანშიშესული იოსები სტუმრებს შორის რომ ყოფილიყო, გვერწმუნეთ, არავის გამორჩებოდა, ისევე როგორც არ გამორჩენიათ მისი ხსენება მაშინ, როცა 12 წლის იესოს იერუსალიმში ახლდა.
იოსების ამავე პერიოდში გარდაცვალებაზე უნდა მეტყველებდეს ისიც, რომ მისი ოჯახი (ყოველ შემთხვევაში, ნაწილი მაინც) ნაზარეთიდან კაპერნაუმში გადასახლდა (მარკოზი, II. 1); (ლუკა, VII. 1); (იოანე, II. 12). ასეთი ტიპის მოვლენები _ ოჯახისა და ქონების გაყოფა და მიგრაცია _ ოჯახში მომხდარი რადიკალური ცვლილებების და (ან) სოციალური პრობლემის მიზეზით თუ მოხდებოდა.თავის სიცოცხლეში იოსები მამის ავტორიტეტითა და დარბაისლობით კრავდა და აერთიანებდა ოჯახს, ხოლო მისი სიკვდილი საკმარისი მიზეზი გახდა ოჯახისა და ქონების გაყოფისათვის _ რის გამოც მარიამი, იესო და „მისი ძმები“ ნაზარეთიდან ცალკე გადასახლდნენ კაპერნაუმში. სწორედ კაპერნაუმიდან იწყებს იესო ხალხში გასვლას და ქადაგებას (იოანე, II. 12).
იოსების სოციალური წრის მამაკაცის სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა იმხანად 60 წელს არ აღემატებოდა. ამიტომ შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ იოსებმა, რომელმაც სიცოცხლის მეტი წილი ნაზარეთში გაატარა, სწორედ ამდენი ხანი იცოცხლა და ბუნებრივი სიკვდილით გარდაიცვალა. ნაზარეთის სინაგოგაში მისი აწმყო დროში მოხსენიება სწორედ იოსების მიერ ნაზარეთში გატარებულ წლებზე და ხანშიშესულ ასაკზე უნდა მიანიშნებდეს.
ახლა შევეცდებით მცირე არითმეტიკული გათვლებით დავადგინოთ იოსების ასაკი მის მიერ მარიამის ცოლად შერთვის მომენტისთვის (ანუ იესოს დაბადების მომენტისთვის):
იესოს გარდაცვალების ასაკი საყოველთაო აღიარებით, იესო ჯვარზე 33 წლის ასაკში გარდაიცვალა. როგორც უკვე აღვნიშნეთ, იესოს იოსების გარეშე ცხოვრების პერიოდი არის მინიმუმ 33-[30-(1~2)]=4~5 წელი და მაქსიმუმ 33-12=21 წელი. ყოველივე ამის გათვალისწინებით მივიღებთ, რომ იოსების ასაკი იესოს დაბადების მომენტისთვის უნდა ყოფილიყო 31-32 ან 48-50 წელი. 48-50 წლის იოსები, მითუმეტეს პროფესიის მქონე (ხურო), ამ ასაკში უცოლო არ იქნებოდა. იმ პერიოდის იუდეაში ცოლის შერთვის საშუალო ასაკი მამაკაცებისათვის 18-20 წელი იყო და, სავარაუდოდ, იოსებს ცოლიც ეყოლებოდა და დაოჯახებული შვილებიც. იქნებ იოსები ამ დროისათვის დაქვრივდა და ქვრივმა მეორე ცოლის შერთვა გადაწყვიტა? ეს აზრი ნაკლებ სარწმუნოდ გვეჩვენება, რადგან თუ იოსების გათხოვილი ქალიშვილები მამის მოვლას ვერ შეძლებდნენ, ვაჟიშვილების ცოლები (რძლები) ამ საქმეს უფრო ადვილად გაართმევდნენ თავს. ამიტომ ვერ ვხედავთ აუცილებლობას იმისა, რომ ჭარმაგ იოსებს მეორე ცოლი მოეყვანა, თუმცა არც ამის სრულად გამორიცხვა შეიძლება.
უფრო სავარაუდოა, რომ იოსებმა, საშუალო ასაკში მყოფმა, 31-32 წლისამ, მოიყვანა მარიამი ცოლად. მაგრამ ნაკლებ სავარაუდოდ გვეჩვენება, რომ ამ ასაკამდე იოსები უცოლოდ ყოფილიყო. უნდა ვივარაუდოთ, რომ მას პირველი ცოლი გარდაცვლილი ჰყავდა (შეიძლება მშობიარობას გადაყვა) და მცირეწლოვანი შვილები დარჩა: მარიამი - 10-12
წლის,
იუდა
- 8-10 წლის და სიმონი - 6-8 წლის. უცოლოდ დარჩენილ ჯანმრთელ და გამრჯე მამკაცს ცოლიც დაჭირდებოდა და ბავშვებისა და ოჯახის მომვლელიც. მაგრამ მას. ქვრივსა და წვრილშვილის პატრონს, 14-16 წლის ქალიშვილს ძნელად თუ ვინმე გააყოლებდა, მიუხედავად იმისა, რომ იოსები ნაზარეთში ცნობილი ხურო იყო და ცოლ-შვილის რჩენა შეეძლო.
ამიტომ იოსებმა იმ პერიოდისათვის ფრიად ჰუმანური და კეთილშობილური გადაწყვეტილება მიიღო და სხვისგან ფეხმძიმე ქალი მოიყვანა ცოლად, იმ ფიქრით, რომ ეს ქალი, მარიამი, მის ბავშვებს და ოჯახს მოუვლიდა, თვითონ კი მარიამს მის მომავალ შვილს გააზრდევინებდა.
იოსებმა და მარიამმა 28-30 წელი იცხოვრეს ერთად. ამ პერიოდში მათ ოჯახს კიდევ სამი შვილი - იოსე, იაკობი და ერთი ქალიშვილი შეემატათ, სახელად, სავარაუდოდ, სოლომონია (სალომე). შესაძლოა იოსებმა სოლომონია (სალომე) მარიამთან შეძენილ ქალიშვილს პირველი ცოლის პატივსაცემად დაარქვა. გადმოცემით ასე ერქვა იოსების პირველ ცოლს. იოსებმა თავისი ხელობით შვიდი შვილი გაზარდა, ხოლო იესოს სახით აღზარდა სამარადჟამო გენია, რითაც ფასდაუდებელი ამაგი დასდო კაცობრიობას და, მოხუცებული, ნაზარეთში გარდაიცვალა.
არ არის გამორიცხული, რომ იოსების გარდაცვალების შემდეგ ოჯახში ქონებრივი დავა დაწყებულიყო, რის გამოც იესომ იოსებისეული სახლი დატოვა, რომელიც იოსების ვაჟებს - იუდას და სიმონს დარჩათ, ხოლო თვითონ დედასთან, მარიამთან და ძმებთან - იოსესთან და იაკობთან ერთად კაპერნაუმში გადასახლდა. ეს სწორედ ის ძმები არიან (უმცროსი ძმები), რომლებიც თავიანთ უფროს ნახევარძმას, იესოს ყველგან დაყვებოდნენ მისი ხალხში ქადაგების დროს (მათე, XIII. 46, 47); (მათე, XIII. 55, 56) და შეძლებისდაგვარად იცავდნენ და აფრთხილებდნენ მოსალოდნელი საფრთხის შესახებ (იოანე, VII. 3). იოსების გარდაცვალების მომენტისათვის ოჯახის გენეალოგიური სქემა ასეთი უნდა ყოფილიყო:
ჩვენს მიერ შედგენილი გენეალოგიური სქემა შესაბამისობაშია მარიამის ასაკთანაც, რომელიც, როგორც გადმოცემით ვიცით, ჩვ. წ. აღ-მდე დაახლოებით
22-20 წელს დაიბადა. იოსებზე ქორწინებისას მარიამი 16-17 წლის იყო და ამავე ასაკში შეეძინა იესო. იესოს ჯვარცმის მომენტისათვის მარიამი 49-50 წლისაა. იგი 68-70 წლის ასაკში 48 წელს გარდაიცვალა. ვინაიდან მამაკაცის სიცოცხლის ხანგრძლივობა უფრო მცირეა, ვიდრე ქალისა, მარიამის გარდაცვალების ასაკი კიდევ უფრო ამყარებს ჩვენს მოსაზრებას იმის შესახებ, რომ იოსები დაახლოებით 60 წლისა გარდაიცვალა.
ოთხივე სახარებაში, როცა იესოს ძმების მოხსენიება ხდება, მათ ასაკის მიხედვით აღმავალი ხაზით, უმცროსიდან უფროსისკენ, მოიხსენიებენ, ამასთან, წყვილ-წყვილად, სავარაუდოდ, მათი დედაზე მიკუთვნების მიხედვით: „იაკობი და იოსე, სიმონი და იუდა“ (მათე, XIII. 55); (მარკოზი, VI. 2)
შეიძლება გაჩნდეს აზრი, რომ იმ პერიოდის ებრაული საზოგადოების ტარადიციიდან გამომდინარე, უფრო მოსალოდნელი იყო, რომ იესოს ძმები ჩამოეთვალათ ასაკის მიხედვით, უფროსიდან უმცროსისაკენ: იუდა და სიმონი, იოსე და იაკობი. მაგრამ, ვფიქრობთ, ამას არსებითი მნიშვნელობა არა აქვს, რადგან მათე იოსების გენეალოგიური ხაზის ჩამოთვლისას იყენებს უფროსიდან უმცროსისკენ მიმართულებას (მათე, I. 1-16), ხოლო ლუკა პირიქით, უმცროსიდან უფროსისკენ (ლუკა, III. 23-38). აქედან შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ სახარებისეული ჩამონათვალი ინფორმაციას გვაწვდის შვილების დედაზე მიკუთვნების შესახებ: იაკობი და იოსე - მარიამის ძენი, ხოლო სიმონი და იუდა - იოსების პირველი ცოლის, სოლომონიას (სალომეს) ძენი. სამართლიანობა მოითხოვს აღინიშნოს: არის მოსაზრება, რომ ისინი, ორი მაინც, (იაკობი და იოსე) იესოს ბიძაშვილები არიან იოსების მხრიდან და რომ ებრაული ტრადიციის მიხედვით ბიძაშვილი იგივე ძმაა. ამ აზრს ვერ დავეთანხმებით, რადგან ახალ აღთქმაში ნახსენებია ტერმინი „ნათესავი“ (ლუკა, II. 44), ე. ი. ხდება გრადაცია და იდენტიფიკაცია, ანუ ძმა არის ძმა, და არის და, ხოლო ბიძაშვილი არის „ნათესავი“, არიან კიდევ „ნაცნობები“ (ლუკა, II. 44). იოსების ქალიშვილს, მარიამს იმიტომ მივიჩნევთ პირველ ცოლთან შეძენილ შვილად, რომ ებრაული ტრადიციის მიხედვით, შვილებს დედ-მამის სახელებს არ არქმევდნენ. ამიტომ შეუძლებელია, ეს შვილი იოსებს მარიამთან შესძენოდა და მარიამი დაერქმია. იესოს ნახევარდა, მარიამი, იოსებმა თავის უმცროს ძმას, კლეოპას გააყოლა ცოლად. ამ ქორწინებიდან დაიბადა სიმონი, რომელიც იესოზე 5-6 წლით უმცროსი იყო. ეს სწორედ ის სიმონია, რომელიც იაკობის, იესოს უმცროსი ძმის, იერუსალიმის პირველი ეპისკოპოსის, დაღუპვის შემდეგ ერთხმად იქნა არჩეული ამ თანამდებობაზე. იესოს ნახევარდა, მარიამი ისტორიას შემორჩა როგორც მარიამ კლეოპასი. ეს არის ის „მარიამ კლეოპასი“ (იოანე, XIX. 25), რომელიც იესოს ჯვარცმას ესწრებოდა.
საყოველთაო აღიარებით, იესოს ჯვარცმას სხვებთან ერთად მისი დედა, მარიამიც ესწრებოდა, თუმცა მათე, მარკოზი და ლუკა, ერთი შეხედვით, ხაზგასმით არ წერენ ამის შესახებ: „მათ შორის იყვნენ მარიამ მაგდალელი, და მარიამი, დედა იაკობისა და ოისესი, და ზებედეს ძეთა დედა“ (მათე, XVII. 56). „იყო იქ მარიამ მაგდალელი, და მეორე მარიამიც, რომლებიც სამარხის წინ ისხდნენ“ (მათე, XVII. 61). „იყვნენ იქ... მარიამ მაგდალელი, და მარიამი, იაკობ მცირისა და იოსეს დედა, და სალომე“ (მარკოზი, XV. 40). „ხოლო მარიამ მაგდალელი და მარიამ იოსესი ხედავდნენ, სად დაასვენეს იგი“ (მარკოზი, XV. 47)“. „... მარიამ მაგდალელმა, მარიამ იაკობისამ და სალომემ იყიდეს ნელსაცხებელი...“ (მარკოზი, XVI. 1). „ესენი იყვნენ მარიამ მაგდალელი, იოანა და მარიამ იაკობისა და სხვებიც მათთან ერთად...“ (ლუკა, XIV. 10). ოთხივე სახარების ერთმანეთთან შეჯერებისას ისმება კითხვა: ვინ არის მარიამი? ვინ არის დედა იაკობისა და იოსესი? ვინ არის მეორე მარიამი? ვინ არის დედა იაკობ მცირისა და იოსესი? ვინ არის მარიამ იოსესი? ვინ არის მარიამ იაკობისა, ამ კითხვაზე ნათელ პასუხს არც იოანეს სახარება იძლევა. „ხოლო იესოს ჯვართან იდგნენ დედა მისი და დედის და მისი, მარიამ კლეოპასი და მარიამ მაგდალელი“ (იოანე, XIX. 25). შევეცდებით პასუხი გავცეთ დასმულ კითხვას, რისთვისაც შევადგინეთ ცხრილი.
ოთხივე სახარებიდან მიყოლებით ამოვიწერეთ ყველა იმ „გალილეველი“ ქალის სახელი (მარიამ მაგდალელის გარდა), რომლებიც ესწრებოდნენ იესოს ჯვარცმას, გარდაცვალებას და შემდგომ „დასვენებას“. მივიღეთ I ცხრილი:
1. მარიამი
2. დედა იაკობისა და იოსესი
3. დედა ზებედეს ძეთა
4. მეორე მარიამი
5. დედა იაკობ მცირისა და იოსესი
6. დედა იაკობისა
7. დედა იოსესი
8. სალომე
9. იოანა
10. დედის და
11. მარიამ კლეოპასი
12. დედა მისი
ცხრილი I
8 — სალომე (სოლომონია) არის 3 — ზებედეს ძეთა დედა. ჩვენი აზრით, იგი იოსების ქალიშვილია, მარიამთან შეძენილი, იესოს და. 9 — იოანა, ჰეროდეს ეზოსმოძღვრის ცოლი. ამ ცნობილი პერსონაჟების პირველი ცხრილიდან ამოღების შემდეგ მივიღეთ II ცხრილი:
1. მარიამი
2. დედა იაკობისა და იოსესი
4. მეორე მარიამი
5. დედა იაკობ მცირისა და იოსესი
6. დედა იაკობისა
7. დედა იოსესი
10. დედის და
11. მარიამ კლეოპასი
12. დედა მისი
ცხრილი II
საყოველთაო აღიარებით, მარიამს და-ძმა არ ჰყოლია და, რომც ჰყოლოდა, ორივე დას მარიამი არ ერქმეოდა. ამიტომ შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ საქმე გვაქვს გადამწერის მიერ დაშვებულ უზუსტობასთან და სინამდვილეში ჯვარცმას იესოს ნახევარდა, მარიამ კლეოპასი ესწრება - ანუ ტექსტი ასე უნდა იკითხებოდეს: „... ჯვართან იდგნენ დედა მისი და და მისი, მარიამ კლეოპასი...“ თუმცა არც ის არის გამორიცხული, რომ მარიამი და იოსების უფროსი ქალიშვილი, რომლებიც ასაკით თითქმის ტოლები იყვნენ, იესოს გარშემო მყოფ ხალხს დებადაც მიეჩნია. 10 — დედის და (და) იგივეა რაც 11 — მარიამ კლეოპასი. ამიტომ ამ პერსონაჟების მეორე ცხრილიდან ამოღების შედეგად მივიღეთ
III ცხრილი:
1. მარიამი (მათე) (მარკოზი)
2. დედა იაკობისა და იოსესი (მათე)
4. მეორე მარიამი (მათე)
5. დედა იაკობ მცირისა და იოსესი (მარკოზი)
6. დედა იაკობისა (ლუკა) (მარკოზი)
7. დედა იოსესი (მარკოზი)
12. დედა მისი (იოანე)
ცხრილი III
თუ მესამე ცხრილის პერსონაჟებს ანუ ოთხივე სახარებას ერთმანეთს შევაჯერებთ, მივიღებთ, რომ იესოს ჯვარცმას უკვე ხსენებულ გალილეველ ქალებთან ერთად ესწრება კიდევ შვიდი ქალი, რომლებსაც ყველას მარიამი ჰქვია, რაც შეუძლებელია ასე იყოს. ზემოთქმულის აბსურდულობის გამო უნდა ვირწმუნოთ, რომ ეს სახელები ერთი და იმავე პიროვნების სხვადასხვა კერძო სახელებია. და ეს პიროვნება არის იესოს დედა მარიამი. ანუ მივიღებთ ნათელ და, ჩვენი აზრით, ერთადერთ პასუხს, რომ 2 — დედა იაკობისა და იოსესი იგივეა, რაც 5 — დედა იაკობ მცირისა და იოსესი, იგივეა, რაც 6 — დედა იაკობისა და 7 — დედა იოსესი _ ანუ ეს ერთი და იგივე პიროვნებაა და არის 1 _ მარიამი _ იესოს დედა, ანუ 12 — დედა მისი ანუ 4 — მეორე მარიამი. ცხრილებში (#2=#5=#6=#7) = (#1=#4) = #12
აქედან შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ იესოს, იოსესა და იაკობის დედა მარიამია. არ უნდა გაგვიკვირდეს მარიამის „მეორე მარიამად“ მოხსენიება, ვინაიდან „პირველ მარიამად“ (ავტ.) ხსენებულ მარიამ მაგდალელთან შედარებით იგი იმხანად ნაკლებად პოპულარული იყო იესოს მიმდევრებში.
აქვე ჩნდება კითხვა, რატომ არ იხსენიებენ მარიამს როგორც სიმონისა და იუდას დედას (მარიამ სიმონისა ან მარიამ იუდასი)? ჯერ ერთი, იმიტომ, რომ მარიამი მათი დედა არ არის, მეორეც, იმიტომ, რომ სიმონი და იუდა იესოს და მის ძმებს, იაკობსა და იოსეს იდეოლოგიურად და ფიზიკურად დიდი ხანია დაშორდნენ და იესოს ხალხში ქადაგების დაწყების დღიდან მასთან აღარ არიან. იესოს მოწაფეები და მიმდევრები მათ არც კი იცნობენ (იოანე, VII. 5). რატომ არ იხსენიებენ მარიამს, როგორც იოსების მეუღლეს, მაგალითად, ასე _ მარიამ იოსებისა? საქმე ისაა, რომ, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, იესოს ხალხში გასვლისა და ქადაგების დაწყებისას იოსები უკვე გარდაცვლილი იყო. იოსების გარდაცვალების შემდეგ მარიამმა, იესომ და მისმა ძმებმა ნაზარეთი დატოვეს და კაპერნაუმში გადასახლდნენ. ის ადამიანები, რომლებთანაც იესოს უწევს ყოფნა, იოსებს, მარიამის ქმარს, ან არ იცნობენ ან უკვე აღარ ახსოვთ იგი. ამიტომ ისინი არც მარიამს მოიხსენიებენ როგორც მარიამს იოსებისა. უფრო მეტიც, ზოგჯერ მას მეორე მარიამსაც ეძახიან. სამაგიეროდ, იესოს მოწაფეები და მიმდევრები კარგად იცნობენ იესოს დედასა და ძმებს _- იაკობსა და იოსეს. „აჰა, დედა შენი და ძმები შენი გარეთ დგანან და სიტყვის სათქმლად გეძებენ შენ“ (მათე, XII. 47). აქედან კარგად ჩანს, რომ ამ სიტყვების ავტორი იცნობს იესოს დედა მარიამს და მის ძმებს - იაკობსა და იოსეს. ამიტომ საკვირველი არ უნდა იყოს მარიამის ასეთი მოხსენიება:
„მარიამ იაკობისა“ ანუ მარიამ - იაკობის დედა; „მარიამ იოსესი“ ანუ მარიამ - იოსეს დედა; „მარიამ იაკობ მცირისა და იოსეს დედა“ ანუ მარიამი - უმცროსი იაკობისა და იოსეს დედა, რადგან იგი ისევეა იაკობისა და იოსეს დედა, როგორც იესოსი.
აქვე ერთ სავარაუდო შეკითხვას გვინდა გავცეთ პასუხი. საქმე ისაა, რომ სახარებაში ნახსენებია იაკობ მცირე. იაკობი იესოს ძმებში ასაკით ყველაზე უმცროსია, მაგრამ, როგორც წესი, ზედწოდებას „მცირე“ ან „დიდი“ ხმარობენ მაშინ, როცა მშობლებს ან უახლოეს ნათესავს ჰქვია იგივე სახელი, იესოს ოჯახში კი სახელი `იაკობი“ არ მეორდება. მაშინ რატომ იხსენიებენ იესოს ძმას იაკობ მცირედ? ჩვენი აზრით, იესოს ოჯახი, ამ სიტყვის ფართო გაგებით, მისი ჯვარცმის წინ გაიზარდა. მას შეემატა მოწაფეები, სულ ცოტა 12, და ისინი ისე უყვარს იესოს, რომ და-ძმებში არ გამოარჩევს (მათე, XII. 49, 50). აი, სწორედ ამ ახლად შეძენილი ძმებიდან ერთ-ერთს ჰქვია იაკობი (სალომესა და ზებედეს ძე) და თუმცა მას იესომ მეტსახელად „მეხისმცემელი“ შეარქვა, მასსა და იესოს ძმას, იაკობს შორის ასაკობრივი სხვაობა საკმარისია იმისთვის, რომ ამ უკანასკნელს იაკობ მცირე უწოდონ.
ის ფაქტი, რომ მარიამს იოსებთან სხვა შვილებიც შეეძინა, არ მოდის წინააღმდეგობაში სახარებასთან. კერძოდ, მათეს სახარება გვეუბნება, რომ იესო მარიამისთვის იყო „პირმშო“ (მათე, I. 25).
სახარებაში არსად წერია, რომ იესო დედისერთა იყო, პირმშოს კი პირველ შვილს უწოდებენ. თუ მარიამს ჰყავდა პირმშო, ბუნებრივია, მომდევნო შვილებიც ეყოლებოდა. მათეს სახარებაში იქვე ვკითხულობთ, რომ მარიამს იოსები `არ უცვნია იგი, ვიდრე არ შვა ძე თავისი პირმშო, და უწოდა სახელი მისი იესო~ (მათე, I. 25). აქ წარმოდგენილი ვითარების ბუნებრივი გაგრძელებაა ის აზრი, რომ იესოს შობის შემდეგ მარიამს „უცვნია“, უღიარებია იოსები და მისგან მომდევნო შვილები (იაკობი და იოსე) შესძენია.
იოსებზე გლოვის შემდეგ „... ქორწილი იყო გალილეას კანაში“ (იოანე, II. 1). გადმოცემის თანახმად, იესო და მარიამი კანაში სიმონის მიპატიჟებით იმყოფებიან - ეს ის სიმონია, იესოს ნახევარდა მარიამს კლეოპასთან რომ შეეძინა. ქორწილი საოჯახო დღესასწაული იყო, თავს იყრიდნენ და_ძმები ოჯახებით. მარიამი, იესო და მისი ძმებიც ახლო ნათესავის ქორწილში თუ იქნებოდნენ მიწვეულები. სავარაუდოდ, იესო დისწულის (სიმონის დის) ქორწილშია მიპატიჟებული და მიპატიჟებულია არა როგორც ცნობილი მკურნალი ან სასწაულმოქმედი და, მითუმეტეს, არა როგორც ზეცით მოვლენილი მესია, ვინაიდან „... არც მის ძმებს სწამდათ მისი“ (იოანე, VII. 5), არამედ როგორც ახლო ნათესავი. აკი თვითონაც ეუბნება დედამისს იმავე ქორწილში, რომ „... ჯერ არ დამდგარა მისი საათი“ (იოანე, II, 4). შუა ქორწილში, ღვინო რომ შემოაკლდათ, „იესოს დედამ უთხრა მას: ღვინო არა აქვთ“ (იოანე, II. 3), რაზედაც იესომ მიუგო: „მერედა რა ჩემი და შენი საქმეა, დედაო“ (იოანე, II.4). იესო რომ დის სახლში (ანუ იმ ოჯახში, რომლის წევრებიც არიან იესოც და მარიამიც) ყოფილიყო, მარიამი იესოს ეტყოდა, ღვინო გაგვითავდა, აღარ გვაქვსო და იესოს პასუხიც, შესაბამისად, სხვაგვარი იქნებოდა (ვგულისხმობთ იმას, რომ ღვინოზე ოჯახის უფროსს ან ოჯახის წევრს უნდა ეზრუნა). თუ იმასაც გავითვალისწინებთ, რომ ქორწილი კანაშია და არა ნაზარეთში ან კაპერნაუმში, უნდა ვივარაუდოთ, რომ ქორწილი იესოს დის (ან ძმის) სახლში არ ხდება და რომ იესო და მარიამი სიძის სახლში არიან მიწვეულები როგორც პატარძლის ბიძა და ბებია. ამ მოსაზრებას ამყარებს ისიც, რომ „... თამადამ ... მოუხმო სიძეს“ და უთხრა: „... შენ კი უკეთესი ღვინო აქამდე შემოგინახავს“ (იოანე, II. 9,10) ოჯახშიო.
ყოველივე ზემოთქმული, რა თქმა უნდა, არ წარმოადგენს კატეგორიულ მტკიცებას იმისა, რომ იესოს ნამდვილად ჰყავდა და-ძმა (ან ნახევარ და-ძმა) და რომ ისინი მარიამის (ან იოსების) შვილები არიან. XXI საუკუნეში ამის დანამდვილებით გარკვევა შეუძლებელიც არის. როგორც არ უნდა იყოს - ჰყავდა იესოს და-ძმა თუ არა, ეს, რა თქმა უნდა, არანაირ ჩრდილს არ აყენებს არც მას და არც მის ოჯახს - მარიამსა და იოსებს. მითუმეტეს, ჩრდილი არ ადგება იესოს მოძღვრებას.
რამდენიმე მოსაზრება იესოს დაბადების თარიღისა და ადგილის შესახებ
საერთო აღიარებით, ახალი აღთქმა არ წარმოადგენს ისტორიულ დოკუმენტს და, ამდენად, მისგან ძნელია იესო ნაზარეველის ბიოგრაფიული მონაცემების მოპოვება. მიუხედავად ამისა, ჩვენ მაინც შევეცდებით ახალ აღთქმაში არსებული მწირი ინფორმაციის საფუძველზე თავი მოვუყაროთ რამდენიმე მოსაზრებას იესოს დაბადების თარიღისა და ადგილის შესახებ.
გამოთვლები, რომლებიც ახალ წელთაღრიცხვას დაედო საფუძვლად, 525 წელს ჩაატარა რომის პაპის არქივარიუსმა დიონისემ. იმხანად სხვადასხვა კალენდარული სისტემა არსებობდა. ზოგ კალენდარულ სისტემაში დროის ათვლა რომის იმპერიის დაარსებიდან იწყებოდა, ზოგში ოქტავიანე ავგუსტუსის ან დიოკლეტიანეს ტახტზე ასვლიდან და ა.შ. დიონისემ უარი თქვა ამგვარ კალენდარულ სისტემებზე და დროის ათვლა იესოს დაბადების დღიდან გადაწყვიტა. მან დაადგინა, რომ იესო ჩვენი წელთაღრიცხვის 1 წელს დაიბადა. მაგრამ დიონისეს გამოთვლებში არის უნებლიე შეცდომა. და აი რატომ: დიონისეს გამოთვლები ეყრდნობა ახალ აღთქმაში მოყვანილ ცნობილ მითითებას, რომ ტიბერიუსის მმართველობის მეთხუთმეტე წელს, როცა იესო 30 წლის იყო, ის იოანემ მდინარე იორდანეში განათლა. ცნობილია, რომ 13 წელს ტიბერიუსი იმპერატორ ავგუსტუსთან ერთად იმპერიის თანამმართველი გახდა, ხოლო ავგუსტუსის სიკვდილის შემდეგ 14 წლიდან 37 წლამდე ერთპიროვნულად მართავდა იმპერიას. მაშასადამე, ტიბერიუსის მმართველობის მეთხუთმეტე წელს ანუ 29 წელს თუ გამოვაკლებთ იესოს ასაკს, მივიღებთ იესოს დაბადების წელს. ამ წელს დიონისემ 1 წელი უწოდა. საქმე ისაა, რომ ამ წლისთვის დიონისეს 0 წელი უნდა დაერქმია (რადგან იესოს 1 წელი ჯერ არ შესრულებოდა). მაგრამ რომაულად ნული არ არსებობდა – 1 არის I, 5 – V, 9 – IX, 10 – X, 20 _ XX და ა.შ. მაგრამ 0? 0 მხოლოდ არაბულ ციფრებში გაჩნდა. ამის გამო მოგვიანებით ძველი წელთაღრიცხვის 1 წელი ახალი წელთაღრიცხვის 1 წელს მიებჯინა, რის შედეგადაც მივიღეთ 2 წლიანი ცდომილება. ასე რომ, თუ დიონისეს მიხედვით გამოვთვლით, შეიძლება ვთქვათ, რომ იესო ძველი წელთაღრიცხვის 2 წელს დაიბადა.
მათეს და ლუკას სახარებები გვეუბნება, რომ იესო ჰეროდე I (ჰეროდე დიდის) მეფობის პერიოდში დაიბადა (მათე, II. 1); (ლუკა, I. 5). ჰეროდე კი ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 4 წელს გარდაიცვალა. თუ დიონისესეულ გამოთვლას გვერდზე გადავდებთ, მაშინ უნდა ვთქვათ, რომ იესო ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 4 წლამდე დაბადებულა.
ლუკა, რომელიც ადასტურებს, რომ იესო ჰეროდე დიდის მეფობის დროს დაიბადა (ლუკა, I. 5), განავრცობს – „სირიაში კვირინუსის გამგებლობისას“ (ლუკა, II. 2). ლუკას მიხედვით, მარიამის მშობიარობამდე რამდენიმე ხნით ადრე „გამოქვეყნდა კეისარ ავგუსტუსის ბრძანება, აღწერა ჩაეტარებინათ მთელს ქვეყანაში“ (ლუკა, II. 1). „ ... ეს იყო პირველი აღწერა ...“ (ლუკა, II. 2) და მის მიხედვით ყველა იმ ქალაქში უნდა ჩასულიყო, საიდანაც მისი გვარი წარმოშობით მომდინარეობდა. და „წავიდა იოსებიც გალილეიდან, ქალაქ ნაზარეთიდან იუდეაში, დავითის ქალაქში, რომელსაც ჰქვია ბეთლემი, ვინაიდან დავითის სახლისა და გვარის იყო“ (ლუკა, II. 4), „რათა ჩაწერილიყო მარიამთან, თავის დანიშნულთან ერთად, რომელიც ფეხმძიმედ იყო“ (ლუკა, II. 5). შევეცადოთ გავარკვიოთ, რა და ვის მიერ ჩატარებულ აღწერაზეა საუბარი. ლუკას სახარება იესოს გარდაცვალებიდან რამდენიმე ათეული წლის შემდეგ დაიწერა. ლუკას მიზანია „... ყველაფრის თავიდანვე გამოწვლილვით განხილვის შემდეგ, თანმიმდევრულად ...“ (ლუკა, I. 3) აღწერა. და იგი აღწერის დასადასტურებლად სირიის გამგებელ კვირინუსს იმოწმებს. ეს იყო პირველი აღწერა „სირიაში კვირინუსის გამგებლობისას“ (ლუკა, II. 2). კი მაგრამ, იუდეაში ვიღამ ჩაატარა აღწერა? ცხადია, რომ სირიის გამგებელი კვირინუსი ჰეროდეს სამეფოში აღწერას ვერ ჩაატარებდა. ჰეროდეს სამეფოში აღწერის ჩატარება შეეძლო მხოლოდ თავად ჰეროდეს საკუთარი ინიციატივით ან კეისარ ავგუსტუსის ბრძანებით. მაგრამ ორივე შემთხვევაში სხვადასხვა ტიპის აღწერასთან გვექნებოდა საქმე. გავიხსენოთ, რომ რომის იმპერია იმხანად განუწყვეტელ ომებში იყო ჩაბმული თავის ჩრდილოელ, აღმოსავლელ თუ დასავლელ მეზობლებთან. ლეგიონების შენახვა სულ უფრო და უფრო ძვირი ჯდებოდა და რომიც გადასახადებს ზრდიდა. მას კარგად აწყობილი საგადასახადო სისტემა ჰქონდა უამრავი მებაჟითა და სხვა მოხელეებით. გადასახადი და ბაჟი იმდენად მძიმე ტვირთად აწვა მოსახლეობას, რომ ამან ახალ აღთქმაშიც კი ჰპოვა ასახვა – გავიხსენოთ, მარტო სიტყვები „ბაჟი“ და „მებაჟე“ რამდენ ათეულ ადგილას არის ნახსენები ოთხივე სახარებაში. ეს აღწერაც, სავარაუდოდ, პირველ რიგში სწორედ ბაჟისა და გადასახადის რეგისტრაციას ისახავდა მიზნად – უნდა აღწერილიყო სახნავ-სათესისა და ცხვარ-ძროხის, მენავეთა და მეთევზეთა რაოდენობა და სხვა მრავალი წვრილმანი, რათა ეს ყველაფერი დროულად დაბეგრილიყო და არავინ და არაფერი გამორჩენოდათ. იმის გამო, რომ რომის მიერ ჩატარებულ აღწერას მხოლოდ ფინანსურ-სტატისტიკური ხასიათი ჰქონდა, რომისთვის და კეისარ ავგუსტუსისთვის არავითარი მნიშვნელობა არ შეიძლებოდა ჰქონოდა, ნაზარეველი იოსები და მისი ცოლი მარიამი გადასახადების გადამხდელებად ნაზარეთში დაფიქსირდებოდნენ თუ ბეთლემში წავიდოდნენ და იქ ჩაეწერებოდნენ. აქვე უნდა შევნიშნოთ, რომ რომის კანონების მიხედვით მამაკაცს ცოლისა და შვილების გარეშე შეეძლო მისვლა სარეგისტრაციო შენობაში. საკმარისი იყო მამაკაცის მიერ ცოლისა და შვილების მხოლოდ სიტყვიერი (ზეპირი) რეგისტრაცია. ამდენად, რომის კანონები არ ავალდებულებდა იოსებს, სარეგისტრაციოდ წაეყვანა ფეხმძიმე ცოლი ნაზარეთიდან 100_120 კმ-ით დაშორებულ ბეთლემში. თუ იმასაც გავითვალისწინებთ, რომ ეს „პირველი აღწერა“ იყო და წინა აღწერის მონაცემები არავინ არ იცოდა, ძნელი წარმოსადგენია, რომაელ მოხელეთაგან ვინმე ყოფილიყო ისეთი, ნაზარეთში დარჩენილი იოსებისთვის რომ ეთქვა, ბეთლემელ კაცს ნაზარეთში რა გინდა, სასწრაფოდ წადი ბეთლემში და ცოლიც წაიყვანეო. დაბოლოს, აბსოლუტურად შეუძლებლად მიგვაჩნია, რომ იმპერატორი ავგუსტუსი დაინტერესებული ყოფილიყო იმით, რომ როგორმე ყველა ებრაული ოჯახის გვარ_ფუძე დაედგინა.
ახლა განვიხილოთ მეორე ვერსია. მეფე ჰეროდეს შეეძლო თვითონ ჩაეტარებინა აღწერა ან კეისარ ავგუსტუსის ბრძანებისთვის ისეთი პუნქტი დაემატებინა, რომ ყველა იძულებული ყოფილიყო მშობლიურ (უფრო ზუსტად, წინაპართა) ქალაქებში წასულიყო ჩასაწერად. ჰეროდე მეფე დიდ საამშენებლო საქმიანობას ეწეოდა, აშენებდა და განაახლებდა ქალაქებსა და გზებს. მანვე აღადგინა იერუსალიმის ტაძარი. მას საკუთარი საგადასახადო სისტემა ჰქონდა და გადასახადი და ბაჟი მისთვის უცხო არ იყო. იმხანად ებრაული საზოგადოება გვაროვნულ_ტომობრივი პრინციპით კასტებად ცხოვრობდა და გამორიცხული არ არის, რომ დავითის ქალაქ ბეთლემის რომელიმე სინაგოგაში მართლაც ინახებოდა მისი გვარის სარეგისტრაციო წიგნი, რომელშიც დავითის გვარის შთამომავალთა რეგისტრაცია სავალდებულოც კი იყო. ამდენად, მოსალოდნელია, რომ ებრაულ ან რომაულ_ებრაულ აღწერას ფინანსურ_სტატისტიკურთან ერთად გვაროვნულ_ტომობრივი გამოკითხვაც დაესახა მიზნად. თუმცა ისიც საკითხავია, რა აზრი ჰქონდა ამ გვაროვნულ_ტომობრივ გამოკითხვას, თუ მათეს და ლუკას სახარებები იოსების გეგენეალოგიურ ხაზში ერთმანეთს არ დაემთხვეოდა – ვგულისხმობთ იმას, რომ მათეს მიხედვით იოსების მამა იაკობია (მათე, I. 16), ხოლო ლუკას მიხედვით – ელია (ლუკა, III. 23). მაგრამ როგორი ტიპის აღწერაც არ უნდა ყოფილიყო, იოსები არც ებრაული კანონების მიხედვით არ იყო ვალდებული, ფეხმძიმე ცოლი ნაზარეთიდან ბეთლემში წაეყვანა ჩასაწერად, თუნდაც იმიტომ, რომ მარიამი „დავითის სახლისა და გვარის“ არ იყო და, რომც ყოფილიყო, ძნელი საფიქრებელია, რომ ის, მითუმეტეს ფეხმძიმე, სინაგოგაში შეეშვათ, თუ გავითვალისწინებთ ქალის უუფლებო მდგომარეობას იმ პერიოდის ებრაულ საზოგადოებაში. ყველაფერს რომ თავი დავანებოთ, ჰეროდე მეფეს არანაირი აღწერა არ ჩაუტარებია. აღწერა ამ რეგიონში მართლაც ჩატარდა ჩვენი წელთაღრიცხვის 6_7 წელს, ჰეროდეს გარდაცვალებიდან 10–12 წლის თავზე და იესოს დაბადებიდან 12–14 წლის შემდეგ და ეს აღწერა ჩაატარა სწორედ „კვირინუს გამგებელმა“, ოღონდ მას მერე, რაც არქელაოსის (ჰეროდეს შვილი) მმართველობიდან ჩამოშორების შემდეგ სირიას მიუერთეს იუდეა, სამარია და იდუნეა. სამართლიანობა მოითხოვს აღინიშნოს, რომ პუბლიუს სულპიციუს კვირინუსი ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 7_6 წელს მართლაც გამოჩნდა სირიაში კეისარ ავგუსტუსის სპეციალური სამხედრო დავალებით, როცა, განსაკუთრებული უფლებებით აღჭურვილმა, სირიის მთებში მთიელთა ამბოხი ჩაახშო. ამ დროს ოთხი_ხუთი ათასი კაცი დაატყვევეს, მშობლიური კუთხიდან აყარეს და რეგიონის სხვადასხვა ქალაქებში გადაანაწილეს საცხოვრებლად. ბუნებრივია, ასეთ ვითარებაში კვირინუსის მიერ აღწერა თუ არა, გარკვეული მოკვლევა_გამოკითხვა მაინც ჩატარდებოდა თუნდაც იმ მიზნით, რომ განესაზღვრათ, თუ სად და რამდენი ოჯახი ჩაესახლებინათ. ეს იმდენად დიდი და კარგად გათვლილი სამხედრო_პოლიტიკური ოპერაცია იყო, რომ კვირინუსმა რეგიონში სახელი გაითქვა და კეისარ ავგუსტუსის ნდობა და პატივი დაიმსახურა. ამდენად, კვირინუსი, დროებით მაინც, სირიის გამგებლადაც კი შეიძლება მივიჩნიოთ მისი განსაკუთრებული უფლებების გამო. ამ ამბებიდან 14_15 წლის შემდეგ, კვირინუსი მეორედ უკვე მართლა სირიის გამგებლად იქნა დანიშნული კეისარ ავგუსტუსის მიერ.
შევნიშნავთ, რომ ლუკა ამბობს, „პირველი აღწერა“ იყოო _ ე.ი. მან უთუოდ იცის, რომ იყო მეორე აღწერაც. თუ ლუკა კვირინუსის მიერ სირიის ტერიტორიაზე ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 7-6 წელს ჩატარებულ ზემოთხსენებულ მოკვლევას პირველ აღწერას უწოდებს, მაშინ მეორე აღწერა ჩატარებულა ჩვენი წელთაღრიცხვით 6-7 წელს კვირინუსის მიერ არქელაოს_ჰეროდეს მმართველობიდან ჩამოშორებისა და მისი ქონების გადმოფორმების შემდეგ. შევნიშნავთ, რომ მათეს მიხედვით იოსები, მარიამი და იესო ნაზარეთში ჰეროდე დიდის სიკვდილის შემდეგ დაბრუნდნენ (მათე, I. 19), როცა იუდეაში არქელაოსი მეფობდა (მათე, I. 22, 23). ლუკას და მათეს სახარებებს ერთმანეთს თუ შევადარებთ, მივიღებთ, რომ კვირინუსი სირიის წინა აზიაში მთიელებს რომ ებრძოდა, ხოლო იუდეაში ჰეროდე დიდი მეფობდა, იესო მაშინ დაბადებულა – კვირინუსის მიერ განხორციელებული მოკვლევა_გამოკითხვის (იგივე „პირველი აღწერის“) დროს, ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 6-4 წელს.
მაგრამ ბუნებრივად იბადება კითხვა – სად კვირინუსის მიერ სირიელი მთიელების აყრა_გადასახლება და სად ჰეროდეს იუდეაში იოსებისა და ფეხმძიმე მარიამის ბეთლემში წასვლა „ჩასაწერად“? რა კავშირი შეიძლება იყოს ამ ორ მოვლენას შორის? ჩვენი აზრით, იოსებსა და მარიამს არანაირ აღწერაში მონაწილეობა არ მიუღიათ და, მითუმეტეს, ამ მიზნით ნაზარეთიდან ბეთლემში არ წასულან. ჩვენ ვფიქრობთ, რომ ლუკას მტკიცება, რომ იოსები და ფეხმძიმე მარიამი ნაზარეთიდან ბეთლემში წავიდნენ აღწერაში მონაწილეობის მიზნით, სიმართლეს არ შეესაბამება.
ჩვენი ღრმა რწმენით, იესო ნაზარეთში, იოსების სახლში დაიბადა. იოსები და მარიამი საზოგადოების ღარიბ ფენას მიეკუთვნებოდნენ. მათ იერუსალიმის ტაძარს მცირე შესაწირავი – „ორი გვრიტი, ანდა ორი ხუნდი მტრედისა“ (ლუკა, II. 24) შესწირეს და არა ბატკანი, როგორც ამას შეძლებულები აკეთებდნენ. სავარაუდოდ, იოსების, როგორც ყველა მაშინდელი ღარიბი ოჯახის, სახლი ერთი დიდი, ორ ნაწილად გაყოფილი ოთახისგან შედგებოდა. ერთ ნაწილში ცხვარ_ძროხა ჰყავდათ, ხოლო მეორეში, „ფუნდუკში“, თვითონ ეძინათ. იოსებმა მარიამი ქვრივმა და წვრილშვილის პატრონმა მოიყვანა ცოლად და როცა მარიამის მშობიარობის ჟამმა მოაწია, „ფუნდუკში“ ანუ საძინებელ ოთახში ადგილი არ იყო, რადგან იქ იოსები და მისი ბავშვები იყვნენ (ან შეიძლება ღამეც იყო და იოსებს თუ არა, მის ბავშვებს მაინც, ეძინათ კიდეც). ამიტომ მომხმარე ქალებმა (ლუკა, II. 18) მარიამი „მეორე ოთახში“, ბაგაში გაიყვანეს.
რა თქმა უნდა, იოსებსა და მარიამს ყრმა იესოს დაბადებას მიულოცავდნენ ნათესავები, ნაცნობები და მეზობლები, რომელთა შორის მწყემსებიც (ლუკა, II, 8) იქნებოდნენ, მებაჟეებიც და სხვებიც. მაგრამ ეს რომ 25 დეკემბერს არ შეიძლებოდა მომხდარიყო, იქიდანაც ჩანს, რომ ვერც ნაზარეთში და ვერც ბეთლემში ზამთარში მწყემსები ველად ვერ დადგებოდნენ და ფარას ღია ცის ქვეშ ვერ დატოვებდნენ, მითუმეტეს ღამით. აქვე შევნიშნავთ იმასაც, რომ ზამთარში არც აღწერა ჩატარდებოდა.
შემდგომ ამისა, „. . . როცა გასრულდა მისი წინადაცვეთის რვა დღე, უწოდეს მას სახელად იესო. . .“ (ლუკა, II. 21). ამის შემდეგ (და ეს ყველაფერი, სავარაუდოდ, ნაზარეთში ხდება), 40 დღის მერე „. . . თანახმად მოსეს რჯულისა, იერუსალიმში წაიყვანეს იგი, რათა წარედგინათ უფლის წინაშე“ (ლუკა, II. 21). „. . . იყო ერთი კაცი იერუსალიმში, სახელად სიმონი“ (ლუკა, II. 25), რომელიც „. . . მოვიდა ტაძრად, როცა მშობლებმა მოიყვანეს ყრმა იესო“ (ლუკა, II. 27). სიმონმა „ხელში აიყვანა იგი, აკურთხა ღმერთი და თქვა. . .“ (ლუკა, II. 28). „. . . წევს იგი მრავალთა დამამხობლად და აღმადიდებლად ისრაელში, და განხეთქილების ნიშნად“ (ლუკა, II. 34). და „იყო იქ აგრეთვე წინასწარმეტყველი ანა, ფანუელის ასული“ (ლუკა, II. 36), „ოთხმოცდა ოთხი წლის ქვრივი“ (ლუკა, II. 37). „და როცა უფლის სჯულისამებრ აღასრულეს ყველაფერი, გალილეაში დაბრუნდნენ, თავიანთ ქალაქ ნაზარეთში“ (ლუკა, II. 33).
ამრიგად, ლუკას მიხედვით, იესოს შობამ, მილოცვებმა, წინადაცვეთამ, შობიდან 40 დღის თავზე წმინდა ოჯახის იერუსალიმში გამგზავრებამ და ყრმა იესოს უფლის წინაშე წარდგენამ მშვიდ, წყნარ და ჰარმონიულ ვითარებაში ჩაიარა. ოჯახი ნაზარეთში დაბრუნდა, სადაც „. . . იესოს ემატებოდა სიბრძნე და ასაკი. . .“ (ლუკა, II. 52).
სრულიად სხვა, კარდინალურად განსხვავებულ სურათს გვიხატავს მათეს სახარება. იესოს ბეთლემში შობის შემდეგ მეფე „ჰეროდემ ფარულად“ (მათე, I. 7) წარგზავნა მოგვები „. . . ბეთლემს და უთხრა: წადით და გამოწვლილვით გამოიძიეთ ყრმის ამბავი“ (მათე, I. 6 – 8), „. . . ვინაიდან ჰეროდეს სურს მოძებნოს ყრმა და მოაკვდინოს იგი“ (მათე, I. 13). იოსებმა, მარიამმა და ყრმა იესომ ძლივს გაასწრეს განრისხებული ჰეროდეს მეომრებს, რომლებმაც იესო ხელში ვერ ჩაიგდეს, მაგრამ ბეთლემსა და მის შემოგარენში ორ წლამდე ასაკის ყველა ბავშვი გაჟლიტეს. წმინდა ოჯახმა ეგვიპტეს შეაფარა თავი, სადაც ჰეროდეს გარდაცვალებამდე დარჩნენ, რის შემდეგაც დაბრუნდნენ და ნაზარეთში დაიდეს ბინა.
ახლა შევეცადოთ ერთმანეთს შევადაროთ ეს ორი სრულიად განსხვავებული სურათი.
1. გამოქვეყნდა ავგუსტუსის ბრძანება აღწერის შესახებ. იოსებიც ნაზარეთიდან ბეთლემში გასამგზავრებლად გაემზადა და, მუხედავად იმისა, რომ არც რომაული და არც ებრაული კანონები ცოლის თან წაყვანას არ ავალდებულებდა, მან თავისი არ დაიშალა და ფეხმძიმე მარიამი თან წაიყვანა (ლუკა). ამავე დროს, აღმოსავლეთიდან დაიძრნენ მოგვები, რომელთაც წინ ვარსკვლავი მოუძღვის და გზას უჩვენებს (მათე).
2. მოგვები იერუსალიმში ჩავიდნენ და ჰეროდეს უთხრეს, რომ მოვიდნენ, რათა თაყვანი სცენ იუდეველთა ახალშობილ მეფეს (მათე).
3. ჰეროდე (და მთელი იერუსალიმი მასთან ერთად) შეძრწუნდა და მოგვებს საიდუმლო დავალება მისცა (მათე).
4. ამასობაში იოსებმა და მარიამმა ბეთლემში ჩააღწიეს, გაიარეს რეგისტრაცია და, იმ დღეს თუ არა, მეორე დღეს იშვა იესო (ლუკა).
5. იმ ღამეს თუ არა, მეორე ღამეს მათთან მწყემსები მივიდნენ და ყრმის შობა მიულოცეს (ლუკა).
6. ამასობაში მოგვებმაც ჩამოაღწიეს იერუსალიმიდან ბეთლემში, ვარსკვლავის მეშვეობით იპოვეს ის ადგილი, სადაც ყრმა იესო იწვა და მას ოქრო, მური და გუნდრუკი მიართვეს. მოგვები იმავე საღამოს, ისე რომ ჰეროდესთან არ მიბრუნებულან, სხვა გზით წავიდნენ თავიანთ ქვეყანაში (მათე).
7. შობიდან მეშვიდე დღეს იესოს წინა დაუცვითეს (დავუშვათ, რომ ეს ბეთლემში მოხდა) (ლუკა).
8. მოგვების მიერ მოტყუებულმა განრისხებულმა ჰეროდემ გადაწყვიტა ბეთლემსა და მის შემოგარენში ორ წლამდე ასაკის ყველა ჩვილი ამოეწყვიტა (მათე).
9. ბეთლემშივე იოსებს ანგელოზი გამოეცხადა და გააფრთხილა, რომ ჰეროდე იესოს მოსაკლავად დასდევს და ეგვიპტისთვის თავის შეფარება ურჩია (მათე).
10. იოსები და მისი ოჯახი ჰეროდეს შიშით ეგვიპტეში გარბის (მათე).
11. ჰეროდე დიდი გარდაიცვალა, იუდეაში არქელაოსი გამეფდა და ეს ამბავი იოსებს ეგვიპტეში ანგელოზმა აუწყა (მათე).
12. ანგელოზის რჩევით იოსები გალილეაში, ნაზარეთში დაბრუნდა და იქ დასახლდა (მათე).
13. ამის შემდეგ, იესოს შობიდან ორმოცი დღის თავზე, „. . . როცა გასრულდა მათი განწმენდის დღენი. . .“ (ლუკა, II. 22), „. . . იერუსალიმში წაიყვანეს იგი, რათა წარედგინათ უფლის წინაშე“ (ლუკა, II. 22).
14. „და როცა უფლის სჯულისამებრ აღასრულეს ყველაფერი, გალილეაში დაბრუნდნენ, თავიანთ ქალაქ ნაზარეთში“ (ლუკა, II. 39).
და ეს თავგადასავალი წმინდა ოჯახს ორმოცი დღის განმავლობაში გადახდა თავს _ ორმოც დღეში იოსებმა და მარიამმა სულ ცოტა 1000 – 1200 კმ გაიარეს _ ნაზარეთიდან ბეთლემში, ბეთლემიდან ეგვიპტეში, ეგვიპტიდან ნაზარეთში, ნაზარეთიდან იერუსალიმში და უკან. წარმოუდგენელი და დაუჯერებელია, ასეთ მოკლე დროში მათ ეს მანძილი დაეფარათ.
ამიტომ ლოგიკური იქნება თუ ვიტყვით, რომ მას შემდეგ, რაც იოსებმა და მისმა ოჯახმა ორმოცი დღის თავზე იერუსალიმის ტაძარი მოილოცა, იოსებს ნაზარეთში გამოეცხადა ანგელოზი და იქ აუწყა, რომ ჰეროდეს იესოს მოკვლა განეზრახა. მაგრამ აქვე ისმის კითხვა: რატომ გაწირა ანგელოზმა იოსები და მისი ოჯახი და რატომ დაუშვა მათი იერუსალიმში (პირდაპირ ლომის ხახაში) გამგზავრება, როცა მან, ანგელოზმა, კარგად უწყოდა, რომ „ჰეროდე მეფე შეძრწუნებულია და მთელი იერუსალიმი მასთან ერთად“ (მათე, II. 1)? ეს ხომ სწორედ ის ანგელოზია, იოსებს სულ თან რომ დაყვება (მათე, I. 20, 24; II. 13; II. 19, 22) და რომლის გარეშეც იოსები ნაბიჯს არ დგამს? და თუნდაც ასეც რომ იყოს, რატომ ვერ მოახერხა ჰეროდემ მათი იერუსალიმში დაჭერა? ანამ და სიმონმა ხომ მთელ „შეძრწუნებულ“ იერუსალიმს გააგებინეს ყრმა იესოს შობა! (ლუკა, II. 38). მკითხველს შევახსენებთ, რომ ეს ის მოტყუებული, შეძრწუნებული და განრისხებული ჰეროდეა, რომელმაც, სხვა რომ არაფერი, სიკვდილამდე ხუთი დღით ადრე საკუთარი უფროსი ვაჟი მოაკვლევინა ტახტის მოცილეობის საბაბით და დაიბარა, რომ მისი სიკვდილის შემდეგ ყველა ებრაელი წარჩინებული ამოეწყვიტათ. იოსებმა და მისმა ოჯახმა კი იერუსალიმიდან გაასწრეს მრისხანე და დაუნდობელ ჰეროდეს და მშვიდობით დაბრუნდნენ თავიანთ ქალაქ ნაზარეთში. (?)
ამრიგად, მათეს და ლუკას სახარებები ისტორიულ ნაწილში და, ამდენად, იესოს ბიოგრაფიულ ნაწილში, მხოლოდ იმ შემთხვევაში დაემთხვევა ერთმანეთს, თუ მათი მონათხრობებიდან ამოვიღებთ არარსებულ აღწერას, იოსებისა და მარიამის ნაზარეთიდან ბეთლემში მოგზაურობას, ჰეროდეს მიერ იესოს დევნას, აღმოსავლელ მოგვებს, ვარსკვლავებსა და ანგელოზებს და იერუსალიმელ მოხუცებს სიმონსა და ანას.
შევნიშნავთ, რომ ეგვიპტეში იესოს ოჯახი შეიძლება მართლა ცხოვრობდა (თუმცა ამის დამადასტურებელი არანაირი ისტორიული საბუთი არ არსებობს), მაგრამ უფრო დამაჯერებელია, რომ იქ ნაზარეთიდან წასულიყვნენ არა ნაჩქარევად, არამედ იესოს დაბადებიდან ერთი წლის შემდეგ. გადმოცემით ცნობილია (თომას სახარება), რომ იესოს სწორედ ეგვიპტეში „ემატებოდა სიბრძნე და ასაკი“ (ლუკა, II. 52; II. 40) და არ არის გამორიცხული, რომ ნაზარეთში 12 წლის შემდეგ, ანუ ჯერ კიდევ არქელაოსის მეფობის დროს, 5-6 წელს დაბრუნებულიყვნენ.
რაც შეეხება 25 დეკემბერს, ის იესოს დაბადების დღედ აბსოლუტურად პირობითად არის აღებული. საქმე ისაა, რომ ამ დღეს მთელი რომის იმპერია „მზის დაბადებას“ ზეიმობდა. ამ დღეს ემთხვევა ე.წ. ბუნიაობა _ დღე-ღამის გასწორება. ზეიმში და მხიარულებაში რომის წარმართ მოსახლეობასთან ერთად, ტრადიციისამებრ, ქრისტიანებიც მონაწილეობდნენ. ქრისტიანმა მღვდელმთავრებმაც გადაწყვიტეს იესოს შობაც ამ დღეს ეზეიმათ.
რადგან იოსები და ფეხმძიმე მარიამი ბეთლემში არ გამგზავრებულან და რადგან, მათესა და ლუკას მტკიცებით, მოგვებისა და მწყემსების იესოსადმი თაყვანისცემის ეპიზოდები ბეთლემში მოხდა, გამოვთქვამთ ვარაუდს, რომ ეს მონათხრობები მითიური და არაისტორიულია. მითუმეტეს, რომ ჩნდება კითხვები: ვარსკვლავმა, რომელიც მოგვებს წინ მიუძღვის, რატომ პირდაპირ ყრმა იესომდე არ მიიყვანა ისინი? რატომ არ გააფრთხილა ანგელოზმა მოგვები, რომ ჰეროდესთან საუბრისას მეტი წინდახედულება გამოეჩინათ? მოგვების ჰეროდესთან, რბილად რომ ვთქვათ, გულუბრყვილო საუბარმა ხომ მაპროვოცირებლად იმოქმედა მძვინვარე მმართველზე, რასაც ორ წლამდე ჩვილების გაჟლეტა მოყვა! მოგვების ფონზე ლუკას მწყემსები ალალი და უწყინარები ჩანან. და თუ იესოს დაბადების სცენარის შერჩევა გემოვნების საკითხია, მაშინ, რა თქმა უნდა, ლუკას მონათხრობი, მისი ჰუმანურობისა და სიმშვიდის გამო, ჩვენთვის მეტად მისაღებია. მაგრამ მაინც დავუბრუნდეთ მათესა და ლუკას სახარებებს და შეძლებისდაგვარად შევაჯეროთ ისინი ერთმანეთს იესოს დაბადების აღწერის ეპიზოდებში.
მათე გასაგებად და ხაზგასმით ამბობს, რომ „. . . დაიბადა იესო ქრისტე, ჰეროდეს მეფობის ჟამს. . .“ (მათე, II. 1), ხოლო „. . . როდესაც აღესრულა ჰეროდე. . .“ (მათე, II. 19), „. . . არქელაოსი მეფობსო იუდეაში მამამისის ჰეროდეს ნაცვალად, შეეშინდა იქ მისვლა. . .“ (მათე, II. 22). საუბარია იოსებზე, რომელმაც ანგელოზისგან იცოდა, რომ ` . . . მოკვდნენ ისინი, ვინც ეძიებდნენ ყრმის სიკვდილს~ (მათე, II. 20), მაგრამ მაინც შეეშინდა ჰეროდე დიდის მემკვიდრის (ვაჟის) არქელაოსის და იუდეას გალილეა არჩია „და მივიდა და დაესახლა ქალაქში, რომელსაც ჰქვია ნაზარეთი“ (მათე, II. 23). იბადება კითხვა: არ იცოდა იოსებმა, არქელაოსის შიშით იუდეაში რომ არ დასახლდა და გალილეის ნაზარეთი არჩია, რომ გალილეის მმართველი ჰეროდეს მეორე ვაჟი ანტიპა იყო? რატომ ანტიპასი არ შეეშინდა იოსებს? ჩვენი აზრით, აქ საქმე თავად არქელაოსშია. და აი რატომ: მკითხველს შევახსენებთ, რომ ჰეროდე I დიდი ჰეროდიანთა დინასტიის დამაარსებელია. იგი მეფობდა ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 37–4 წლებში. მისი სიკვდილის შემდეგ მისი სამეფო სამ ნაწილად გაიყო: სამარიის, იუდეისა და იდუნეის მმართველი გახდა არქელაოსი, რომელმაც დაირქვა სახელი (გნებავთ, ტიტული) ჰეროდე (ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 4_ჩვენი წელთაღრიცხვით 6 წლები). გალილეის მმართველი გახდა ჰეროდე დიდის მეორე ვაჟი ანტიპა (ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 4_ჩვენი წელთაღრიცხვით 39 წლები). ეს ის ანტიპაა, იესო „მელას“ რომ ეძახის (ლუკა, XIII. 32). ჰეროდეს მესამე, გერ ვაჟს, ფილიპეს (ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 4_ჩვენი წელთაღრიცხვით 34 წლები) ერგო იტურია, ბატანეა და სირიის სამხრეთი ნაწილი. არქელაოსი სიბრძნით არ გამოირჩეოდა, ხოლო სისასტიკეში მამას ტოლს არ უდებდა. მას მმართველობა ახალი დაწყებული ჰქონდა, როცა იერუსალიმში დიდი არეულობა მოხდა. პასექის დროს იერუსალიმში ისრაელის სხვადასხვა კუთხიდან უამრავი ხალხი იყრიდა თავს. ქალაქში არქელაოს_ჰეროდეს მოწინააღმდეგეებმა გამოსვლები დაიწყეს, რომელიც მღელვარებასა და შფოთში გადაიზარდა. არქელაოსმა მომრიგებლები გაგზავნა, მაგრამ უშედეგოდ. როდესაც არქელაოსის მიერ გაგზავნილი სამხედრო რაზმი ხალხმა ქვებით ჩაქოლა, არქელაოსმა აჯანყებულთა დასაშოშმინებლად უკვე მთელი კავალერია გაგზავნა. მაშინ იერუსალიმის ქუჩებში სამი ათასამდე კაცი იქნა მოკლული, ცოცხლად გადარჩენილებს კი დაუყოვნებლივ სახლებში დაბრუნება უბრძანეს. არქელაოსის მოწინააღმდეგეებმა და მოსახლეობამ მას კეისარ ავგუსტუსთან უჩივლეს, რასაც შედეგად მოყვა ის, რომ კეისარმა არქელაოს_ჰეროდე არა მეფედ, არამედ `მმართველად~ დაამტკიცა, თუმცა წლების მანძილზე არქელაოსს მმართველობის სტილი არ შეუცვლია. მოსახლეობისადმი გამოჩენილი სიმკაცრისა და დაუნდობლობის გამო არქელაოსი, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, 6 წელს იუდეის მმართველობას ჩამოაშორეს. კეისარმა ავგუსტუსმა ის გადააყენა, ხოლო მისი სამფლობელოები სამართავად სირიას გადაეცა, რომლის გამგებელი სწორედ ლუკას მიერ ნახსენები „კვირინუსია“. ამ უკანასკნელმა, როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, არქელაოს_ჰეროდეს სამფლობელოში მისი უძრავ_მოძრავი ქონების აღსაწერად და გადმოსაფორმებლად აღწერა ჩაატარა. შესაძლებელია, რომ არქელაოსის ამ სისასტიკემ გარკვეული ასახვა ჰპოვა მათეს სახარებაში და იოსების ოჯახი სწორედ არქელაოს_ჰეროდეს მეომრებს გაექცა ბეთლემიდან და არა ეგვიპტეს, არამედ გალილეას შეაფარა თავი.
ამრიგად, ორივე სახარების მექანიკურად შეერთებით გამოდის, რომ იოსები და მარიამი ნაზარეთიდან ბეთლემში კი არ მიდიან ჩასაწერად, არამედ არქელაოს_ჰეროდეს შიშით ბეთლემს ტოვებენ და ნაზარეთში სახლდებიან. იესოც სწორედ არქელაოს_ჰეროდეს მმართველობის დროს დაიბადა ჩვენი წელთაღრიცხვით 6 წელს.
მათეს და ლუკას სახარებები იესოს დაბადების ნაწილში კიდევ ერთ შემთხვევაში დაემთხვევიან ერთმანეთს, თუ დავუშვებთ, რომ ლუკა შეცდომით ახსენებს „კვირინუსს“ (ლუკა, II. 2) და შეიძლება ეს პუნქტი (ლუკა, II. 2) უნდა იკითხებოდეს ასე: „ეს იყო პირველი აღწერა სირიაში კვინტილუსის გამგებლობისას“. დასაშვებია, რომ ლუკას სახელები „კვინტილუსი“ და „კვირინუსი“ შეშლოდა, ისევე როგორც ლისანიაზე ამბობს, აბილეთის მთავარი იყოო (ლუკა, III. 1), მაშინ როდესაც კვიპროსის გამგებელი ლისანია ამ ამბებამდე 30 წლით ადრე გარდაიცვალა. ისიც შესაძლებელია, რომ შემდგომი პერიოდის გადამწერებს მოსვლოდათ შეცდომა. საქმე ისაა, რომ ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 6_4 წლებში კვინტილიუს ვარიუსი რომის ლეგატი იყო სირიაში და ეს პერიოდი ჰეროდე დიდის მეფობის ბოლო პერიოდს ემთხვევა. ამასთან, კვინტილიუს ვარიუსი საკმაოდ აქტიურობდა იერუსალიმში სხვადასხვა ამბოხის ჩახშობისას. არსებობს ვარაუდი, რომ არქელაოს_ჰეროდემ სწორედ მისი დახმარებით ჩაახშო რამდენიმე ამბოხი იერუსალიმში. ამ შემთხვევაში იესო ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 6–4 წლებში დაბადებულა.
როგორც არ უნდა იყოს _ ზუსტად სად დაიბადა იესო _ ნაზარეთში თუ ბეთლემში, დღეს არსებითი მნიშვნელობა არ აქვს. იოსების ოჯახში იშვა ყრმა, სახელად იესო, რომელსაც ისტორიამ წილად არგუნა კაცობრიობის სვლის ბორბალი წაღმა დაეტრიალებინა.
რამდენიმე მოსაზრება იესოს ჯვარცმისა და პონტიუს პილატეს როლის შესახებ
არცერთ სახარებაში არ არის მოთხრობილი, თუ როგორი ფორმის ჯვარზე გააკრეს იესო. იმ პერიოდის რომის იმპერიაში მსჯავრდებულთა ჯვარზე გასაკრავად სამი ფორმის ჯვარი გამოიყენებოდა. ეს ფორმები იყო: ლათინური ასო თ-ს ფორმის, სწორკუთხა ჯვრის +-ს ფორმის და მახვილკუთხა (ბლაგვკუთხა) X ჯვრის ფორმისა. ამას გარდა, გამოიყენებოდა მარტო ბოძიც – I , ხარიხის გარეშე. მაგრამ რადგან „და დაუდგეს თავთით დაწერილი. . . “ (მათე, XXVI. 37), ` . . . დააკრა ჯვარს. . . ~ (იოანე, XIX. 19) წარწერა, უნდა ვიფიქროთ, რომ ჯვარს სწორკუთხა ფორმა ჰქონდა, რადგან თ ფორმისა და X მახვილკუთხა ფორმის ჯვრებზე წარწერას ვერ დაკიდებდნენ. ხარიხის ზომები, სავარაუდოდ, იქნებოდა სიგრძით 1,80_2,20 მ, ვერტიკალური ბოძისა – 2,50_3,00 მ, ხოლო ორივეს დიამეტრი – 25_30 სმ.
როგორი კონსტრუქციის იქნებოდა ამგვარი ფორმის ჯვარი? ერთ შემთხვევაში (ა ტიპი) ხარიხას შუაში ამოჭრილი აქვს მთელ სიღრმეზე და გაკეთებულია ჭრილი (ღარი), ხოლო ვერტიკალურ ბოძს ზედა ნაწილი ისე აქვს ორივე მხრიდან ჩაჭრილი (დავიწროვებული), რომ მას (ფიცრის ფორმისას) ხარიხა ზემოდან ჩამოეცვას. მიღებული კონსტრუქცია საკმარისად მყარია და ხარიხისა და ბოძის შეერთების ადგილას დამატებით ლურსმნებით ან თოკით გამაგრებას არ საჭიროებს. ასეთი ჯვრის გასაკეთებლად მარტო ნაჯახის გამოყენება არ კმარა. ბოძის ზედა ნაწილი მისთვის ბრტყელი ფიცრის ფორმის მისაცემად, შეიძლება ორივე მხრიდან ნაჯახით გაითალოს, მაგრამ ხარიხაში ჭრილის (ღარის) ამოსაჭრელად ნაჯახი არ იკმარებს. დამატებით საჭიროა სოლი, ჩაქუჩი. ამასთან, სამუშაო გარკვეულ ოსტატობასაც მოითხოვს.
მეორე შემთხვევაში (ბ ტიპი) ხარიხასა და ბოძს ერთი რომელიმე მხრიდან ამოჭრილი აქვს ერთნაირი ზომის ჩაღრმავებები და მათი გადაბმა ხდება ჩაღრმავებების სიგრძეზე მათი ერთმანეთში ჩასმით. ა ტიპთან შედარებით ეს კონსტრუქცია ნაკლებად მყარია და ხარიხისა და ბოძის შეერთების ადგილას აუცილებლად საჭიროებს ლურსმნებით გამაგრებას. თუმცა, ა ტიპისგან განსხვავებით, მის დასამზადებლად მხოლოდ ნაჯახი და რამდენიმე ლურსმანია საჭირო. სამუშაო ნაკლებად შრომატევადი და მარტივია.
მესამე შემთხვევაში (გ ტიპი) ხარიხა და ბოძი ყოველგვარი დამუშავების გარეშე ებმება ერთმანეთს. მათი დამაგრება რამდენიმე ლურსმნით ან თოკებით ხდება (ან ორივეთი ერთად). მიუხედავად იმისა, რომ ასაწყობად გ ტიპი ყველაზე იოლია (ნაკლებ შრომასა და ოსტატობას მოითხოვს), სიმყარის თვალსაზრისით ის ჩამოუვარდება როგორც ა, ასევე ბ ტიპს. თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ მსჯავრდებული სიკვდილის შემდეგ კიდევ რამდენიმე დღე ეკიდა ჯვარზე, პირველი და მთავარი მოთხოვნა ჯვრის კონსტრუქციის სიმყარე უნდა ყოფილიყო. ამ შემთხვევაში გ ტიპი გამოირიცხება.
მიუხედავად იმისა, რომ რომის არმიის სამხედრო ბანაკში (მსჯავრდებულის ჯვარზე გაკვრას ჯარისკაცები ასრულებდნენ) ყველანაირი სადურგლო ხელსაწყოები იყო, ნაკლებად სავარაუდოა, რომაელ ჯარისკაცებს ა ტიპის ჯვრის ასაწყობად დრო (ალბათ ერთი საათი მაინც) და შრომა დაეხარჯათ. უფრო სარწმუნოა, რომ იესო ბ ტიპის ჯვარზე გააკრეს, რადგან სადურგლო საქმეში გამოცდილი ჯარისკაცი ბ ტიპის ჯვარს რამდენიმე წუთში შეკრავდა.
რომაული კანონის მიხედვით ჯვარზე სიკვდილიმისჯილს თავისი მკვლელობის იარაღი – ჯვარი ჯვარცმის ადგილამდე თვითონ უნდა მიეტანა. ხარიხისა და ბოძის ზომების მიხედვით ძნელი არ არის მათი წონის განსაზღვრა: ხარიხის წონა სავარაუდოდ 60_70 კგ უნდა ყოფილიყო, ხოლო ბოძისა – 80_90 კგ. თავად ჯვრის, როგორც ერთიანი კონსტრუქციის, წონა სულ ცოტა 150 კგ_ია. ასეთი (სავარაუდოდ, ბ ტიპის) ჯვრის გოლგოთამდე მარტო ტარებას იესო ვერ შეძლებდა. `და როცა მიჰყავდათ იგი, შეიპყრეს ვინმე სიმონ კირინელი . . . , და აჰკიდეს მას ჯვარი, რათა წამოეღო იესოს კვალდაკვალ~ (ლუკა, XXIII. 26). ჯვრის მარტო ტარება სიმონ კირინელსაც გაუჭირდებოდა. ამიტომ, სავარაუდოდ, სიმონ კირინელს ჯვრის ერთ_ერთი ნაწილის ტარება აიძულეს _ „. . . და აჰკიდეს მას ჯვარი, რათა წამოეღო იესოს კვალდაკვალ“ (ლუკა, XXIII. 26). სიმონ კირინელი იესოს კვალში მიყვება. მართალია, მათ ჯვრის სხვადასხვა ნაწილები მიაქვთ, მაგრამ ორივეს ერთად სწორედ იესოს მკვლელობის იარაღი მიაქვს გოლგოთამდე. ამიტომ მათზე (იესოსა და სიმონ კირინელზე) ცალ_ცალკეც შეგვიძლია ვთქვათ, ჯვარი მიაქვთო (მათე, XXVII. 32); (მარკოზი, XV. 21). ჯვარცმის ადგილი, როგორც წესი, გზის პირას, გზაჯვარედინთან იყო, ხშირად _ შემაღლებულ ადგილზე, რათა ერთი ან რამდენიმე ჯვარცმულის ტანჯვისთვის ათასებს ეყურებინათ და სხვადასხვა ქალაქებში ამბავი ჩაეტანათ. მიზანი გასაგები იყო: ერთის სამაგალითო დასჯით ათასები მორჩილებაში ჰყოლდათ (იოანე, XIX. 20).
რომაული კანონების მიხედვით, სიკვდილმისჯილს, ჯვარს ჯვარცმის ადგილამდე რომ მიიტანდა, აშიშვლებდნენ და ისე აწვენდნენ ჯვარზე. მაგრამ იუდეაში რომაელები ითვალისწინებდნენ ებრაელთა წეს_ჩვეულებებს და სიკვდილმისჯილს თეძოებზე სახვევს უტოვებდნენ. ტანისამოსს კი ჯალათები ინაწილებდნენ (მათე, XXVII. 35); (მარკოზი, XV. 24). სიკვდილმისჯილს ხარიხაზე, ისე რომ ხელები ორივე მხარეს გაშლილი ჰქონოდა, ლურსმნებით აჭედებდნენ. ამასთან, ლურსმანს ხან ხელის მტევნებში არჭობდნენ, ხანაც მაჯებში, მსხვილ და წვრილ ძვლებს შორის, ისე რომ მთავარი სისხლძარღვი არ დაეზიანებინათ _ წინააღმდეგ შემთხვევაში მსჯავრდებული სისხლისგან სწრაფად დაიცლებოდა და ჯვარზე გაკვრის მთავარი მიზანი _ ნელი და მტანჯველი სიკვდილი არ დადგებოდა. ხელების დაჭედების შემდეგ ჯალათები სიკვდილმისჯილს ფეხებს მოახრევინებდნენ და ერთმანეთზე დადებული ფეხის ტერფებით (ერთად ან ცალ_ცალკე) ბოძზე მიაჭედებდნენ. ჯალათებმა შეამჩნიეს, რომ თუ ჯვარზე გაკრულს ფეხებს მოახრევინებდნენ და ბოძზე მიბჯენილი ფეხის ტერფებით (ერთად ან ცალ_ცალკე) მიაჭედებდნენ ბოძზე, მსჯავრდებულის სხეული ჯვარზე ეკიდებოდა, მთავარი ძალა ხელებს ადგებოდა, რბილი ქსოვილი ვერ უძლებდა სხეულის სიმძიმეს და ჯვარცმული ჯვრიდან ვარდებოდა ან, თუ ფეხებითაც ჯვარზე იყო მიჭედებული, სხეული ქვემოთ იწეოდა, მუხლები წინ გამოდიოდა, მსჯავრდებულს სუნთქვა უძნელდებოდა და სწრაფად იგუდებოდა. ამის გამო ჯვარცმის მთავარი მიზანი – ნელი და მტანჯველი სიკვდილი მიუღწეველი რჩებოდა. ამიტომ რომაელი ჯარისკაცები ჯვარცმულის ფეხებს შორის ბოძისადმი ვერტიკალურად ხან ხის ნაჭერს აჭედებდნენ ხოლმე და ჯვარზე გაკრულს, როგორც უნაგირზე, ისე შემოსვამდნენ ზედ (ამ დროს ფეხები თავისუფლად კიდია და ისინი ბოძზე ან თოკით არის მიბმული ან მიჭედებულია), ხან კი ბოძზე უფრო ქვემოთ აჭედებდნენ ფიცარს და მსჯავრდებულს ამ ფიცარზე აყენებდნენ, ფეხის ტერფებს კი ამ ფიცარზევე აჭედებდნენ. ასე რომ, შეიძლება ითქვას, სიკვდილმისჯილი ჯვარზე „იჯდა“ ან „იდგა“. ასეთ შემთხვევაში მას ნელი სიკვდილი ელოდა. სიკვდილის დაჩქარების მიზნით მსჯავრდებულს ზოგჯერ მწვივებს გადაუმტვრევდნენ ხოლმე. ეს იმ შემთხვევაში ხდებოდა, თუ სიკვდილმისჯილი ჯვარზე `იდგა~, რადგან ძვლების გადამტვრევის შემთხვევაში სხეული ფიცარ_სადგარზე ვერ დგება, ფიცარ_სადგარსა და სხეულს შორის მექანიკური კავშირი, რომელიც ძვლებით ხორციელდება, წყდება, სხეული მხოლოდ ხელებით დაჭედებული ეკიდება ჯვარზე და, როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, გაგუდვის გამო სწრაფად იღუპება. „ჯდომის“ შემთხვევაში მწვივების გადამტვრევას აზრი არა აქვს, რადგან ასეთ დროს ფეხები თავისუფლად კიდია, სადგარს არ ებჯინება და მათი გადამტვრევის შემთხვევაში სხეული ჯვარზე არ ეკიდება.
ჩვენ არ ვიცით, როგორ იყო იესო ჯვარზე გაკრული _ „იჯდა“ თუ „იდგა“. მოგვიანებით იესოს ჯვარცმის ე.წ. „დგომის“ შემთხვევა იქნა შერჩეული (იგულისხმება იესოს ჯვარცმის გამოსახულებები ფრესკებზე, ტილოებზე და სხვ.), ალბათ ესთეტიკური მოსაზრებით, რადგან „ჯდომის“ შემთხვევაში ფეხებს შორის ხის მოზრდილი ნაჭერი ცუდად გამოჩნდებოდა. მრავალთა აზრით, იესოს მდგომარე ან მჯდომარე ჯვარცმის მოსაზრებას ამყარებს ის, რომ იესოს ეუბნებიან, „. . . ჩამოდი ჯვრიდან!“ (მარკოზი, XV. 30). ჩვენი აზრით, ეს არ უნდა ნიშნავდეს იმას, რომ იესო ჯვარზე „ზის“ ან „დგას“ _ ანუ ჯვრიდან ჩამოსვლისას რაიმე მექანიკური მოძრაობა უნდა შეასრულოს _ ფეხსადგამიდან ან „უნაგირიდან“ უნდა გადმოვიდეს. სიტყვა „ჩამოდი“ მხოლოდ მიმართულებას უნდა გვიჩვენებდეს _ იესოს ჯვარი ამაღლებულ ბორცვზე იდგა, ჯვარცმის შემსწრე ხალხი კი, ჭირისუფლებიც და სეირის მაყურებლებიც, იესოს ქვემოდან ზევით უყურებდნენ, ამიტომ ქვემოთ მყოფთა პოზიციიდან იესო ზემოდან ქვემოთ უნდა ჩამოსულიყო. ჯვარი ბორცვზეც რომ არ მდგარიყო, ჯვარზე გაკრული მაინც ზემოთ იმყოფება ქვემოთ მდგომებთან მიმართებაში.
ჩვენი აზრით, ჯვარცმული იესო არც „იდგა“ და არც „იჯდა„ ჯვარზე _ იგი ყოველგვარი ფეხსადგამისა და „უნაგირის“ გარეში იყო ჯვარზე გაკრული. როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, ასეთ შემთხვევაში სიკვდილმისჯილი სწრაფად იღუპებოდა, რასაც იესოს ჯვარზე სწრაფი გარდაცვალებაც ადასტურებს. იესო ისე მალე გარდაიცვალა ჯვარზე, რომ სიკვდილის დასაჩქარებლად მისთვის მწვივების გადამტვრევაც კი არ დასჭირვებიათ. ანუ იესო ჯვარზე, რომაელთა კანონების საწინააღმდეგოდ, ნელი და მტანჯველი სიკვდილის ნაცვლად, სწრაფი სიკვდილით გარდაიცვალა. ეტყობა, ასისთავს, იესოს ჯვარცმისას ჯარისკაცებს (ჯალათებს) რომ ხელმძღვანელობდა, „დაავიწყდა“ მათთვის ეთქვა, ბოძზე უნაგირი ან ფეხსადგამი დაემაგრებინათ და ჯარისკაცებმაც იესო პირდაპირ დააჭედეს ჯვარზე, რამაც მისი სწრაფი სიკვდილი გამოიწვია. როგორც ჩანს, ასისთავს ვიღაცამ უბრძანა, იესო ასე გაეკრათ ჯვარზე (სხვა შემთხვევაში ძნელი წარმოსადგენია, ასისთავს ფეხსადგამის ან უნაგირის ჯვარზე დამაგრება დავიწყებოდა). და ეს ვიღაც სხვა არავინ არ იქნებოდა, თუ არა თავად პონტიუს პილატე. ჩვენი აზრით, პონტიუს პილატემ იუდეველთა მღვდელმთავრების დაჟინებული მოთხოვნით იესოს ჯვარზე სიკვდილის განაჩენი კი გამოუტანა, მაგრამ ნელი და მტანჯველი სიკვდილისთვის ვერ გაიმეტა და სწრაფი სიკვდილი გადაუწყვიტა (ეს კი ნამდვილად მის ხელში იყო), რაც ჯარისკაცთა ასისთავმა შეასრულა კიდეც. ყოველივე ზემოთქმულს ადასტურებს პონტიუს პილატეს მოქმედებები იესოს ჯვარცმამდე და ჯვარცმის შემდეგ.
მრავალთა აზრით, პონტიუს პილატეს იესოს სიკვდილით დასჯა არ უნდოდა. „. . . ბჭობა გამართეს მღვდელმთავრებმა უხუცესებსა და მწიგნობრებთან ერთად . . .“ (მარკოზი, XV. 1) „და მღვდელმთავრები ბევრ რასმე სდებდნენ ბრალად“ (მარკოზი, XV. 2). „და ადგა მთელი ხალხი, და წაიყვანეს იგი პილატესთან“ (ლუკა, XXII. 1). პილატემ გამოჰკითხა იესოს, თუ რაში სდებდნენ ბრალს მღვდელმთავრები. იესოს პასუხი რომ მოისმინა, „. . . უთხრა პილატემ მღვდელმთავრებს და ხალხს: მე ვერაფერ ბრალს ვპოულობ ამ კაცში“ (ლუკა, XXIII. 4). ამის შემდეგ პილატემ ჰეროდე_ანტიპასაც გაუგზავნა იესო მსჯავრის დასადებად იმის ფიქრით, რომ იქნებ ის, როგორც იუდეველთა უშუალო გამრიგე, უკეთ გარკვეულიყო იესოს ბრალეულობის საქმეში. მაგრამ ჰეროდემაც „უკან გაუგზავნა პილატეს“ (ლუკა, XXIII. 11). იოანეს მიხედვით, იესოსა და პილატეს შორის თეოლოგიურ საკითხებზე მსჯელობაც კი გაიმართა (იოანე, XVIII. 33_38). „. . . კვლავ გამოვიდა იუდეველებთან და უთხრა მათ: მე ვერავითარ ბრალს ვერ ვპოულობ მასში“ (იოანე, XVIII. 38). „იუდეველებმა მიუგეს მას: ჩვენა გვაქვს რჯული, და ჩვენი რჯულის მიხედვით, სიკვდილის ღირსია, ვინაიდან ღმერთის ძედ დაისახა თავი“ (იოანე, XIX. 7). „. . . ცდილობდა პილატე გაეშვა იგი. . . “ (იოანე, XIX. 12). ამის შემდეგ მღვდელმთავრებმა იესოს უკვე პოლიტიკური ბრალდება წაუყენეს, რითაც პილატე გამოუვალ მდგომარეობაში ჩააყენეს _ იესოს გათავისუფლებით ის პოლიტიკურ ინტრიგაში ეხვეოდა: „და დაიწყეს მისი ბრალდება, და ამბობდნენ: ჩვენ ვნახეთ, რომ ეს აქეზებს ხალხს და უკრძალავს კეისრისთვის ხარკის მიცემას, და თავის თავს უწოდებს ქრისტეს, მეუფეს“ (ლუკა, XXIII. 2). „. . . თუ მას გაუშვებ, კეისრის მეგობარი არა ხარ. რადგან ვისაც მეფედ მოაქვს თავი, კეისარს ეურჩება“ (იოანე, XIX. 12). „ხოლო ისინი აყვირდნენ: წაიყვა, წაიყვა, ჯვარს აცვი იგი! უთხრა მათ პილატემ: თქვენი მეფე ჯვარს ვაცვა? მღვდელმთავრებმა მიუგეს: არა გვყავს მეფე, კეისრის გარდა“ (იოანე, XIX. 15). „მაშინ მისცა მათ ჯვარზე საცმელად. . .“ (იოანე, XIX. 16). „და დაწერა წარწერა პილატემ და დააკრა ჯვარს. . .“ (იოანე, XIX. 19), „ხოლო იუდეველთა მღვდელმთავრებმა უთხრეს პილატეს“ (იოანე, XIX. 21), შეეცვალა წარწერის შინაარსი, რაც პილატემ არ გააკეთა. პილატეს ეს უკანასკნელი ქმედება შეიძლება იმით აიხსნას, რომ მას, როგორც კერძო პირს, იესოს სიკვდილით დასჯა არ უნდოდა, მაგრამ როგორც რომის ადმინისტრაციულ_პოლიტიკური მოხელე, იძულებული გახდა, იუდეველთა დაჟინებული მოთხოვნით, მისი სიკვდილით დასჯის ბრძანება გაეცა. გაღიზიანებული პილატე (იქნებ საკუთარ თავზეც გაბრაზებული) მღვდელმთავრებს მკვახედ ეუბნება, წარწერას არ შევცვლი, „. . . რაც დავწერე, დავწერე“_ო (იოანე, XIX. 22).
ჩვენს მიერ ზემოთ გამოთქმულ მოსაზრებაზე ის ფაქტიც მეტყველებს, რომ პილატემ, რომაული კანონების საწინააღმდეგოდ, იოსებ არიმათიელს იესოს ცხედარი გამოატანა _ წესით, სიკვდილმისჯილი მანამ უნდა ყოფილიყო ჯვარზე გაკრული, სანამ მის სხეულს ფრინველები არ დაგლეჯდნენ.
რა თქმა უნდა, ჩვენი მიზანი არ არის რომის მოხელე პონტიუს პილატეს ჰუმანურ და კაცთმოყვარე პიროვნებად წარმოჩენა. შესაძლებელია, სახარებაში პილატეს ეს სახე ტაქტიკური მოსაზრებითაც შეიქმნა. საქმე ისაა, რომ ახალი აღთქმა იესოს სიკვდილიდან 40–80 წლის შემდეგ დაიწერა და წლების განმავლობაში მრავალმა გადამწერმა მასში საკუთარი ხედვა და მოსაზრება შეიტანა. ეს ის პერიოდია, როცა ქრისტიანებს ებრძვის რომის იმპერიაც და იუდეაც, ხოლო ქრისტიანები ქრისტიანობის გასავრცელებლად და რომის იმპერიაში ადგილის დასამკვიდრებლად იბრძვიან. ამ მიზნის მისაღწევად ქრისტიანებს, ასე ვთქვათ, ორ ფრონტზე უწევთ ბრძოლა – ერთი მოწინააღმდეგე იუდეაა, მეორე კი წარმართული რომი. თავად იდეა, რომ იესო ქრისტე ღმერთის ძეა, რომაელთათვის უცხო არ არის _ მათი ყველა იმპერატორი ხომ ან ღმერთია ან ღვთაებრივი აპოლონის შთამომავალი! იდეა, რომელიც რომაელთათვის მეტ_ნაკლებად მისაღებია, იუდეველთათვის აბსოლუტურად მიუღებელია. ამ უთანასწორო ბრძოლაში ქრისტიანებმა იუდეველთა წინააღმდეგ ყველაზე დიდი მოკავშირე იპოვეს _ თავად რომის იმპერია! პირველი ქრისტიანების გზავნილი რომის იმპერიისთვის ასეთია: ჩვენ, ქრისტიანები, არც კეისარს ვერჩით და არც რომაელებს, პირიქით, მზად ვართ „კეისარს კეისრისა“ გადავუხადოთ, ოღონდ ნურც თქვენ გვებრძვით. თქვენი პრეფექტი პონტიუს პილატეც ხომ არას გვერჩოდა _ უფრო მეტიც, მას არც უნდოდა იესოს სიკვდილით დასჯა, იუდეველებს იძულებული რომ არ გაეხადათ. ასეთმა ტაქტიკამ გაამართლა და საბოლოოდ რომის იმპერიაში ქრისტიანებმა გაიმარჯვეს.
რამდენიმე მოსაზრება იოსებ არიმათიელისა და იესოს აღდგომის შესახებ
იესო „ჯვარს აცვეს“ „და ასე, მეცხრე საათს ხმამაღლა შეღაღადა იესომ“ „და განუტევა სული“ (მათე, XXVII. 46, 50). იესოს ჯვარზე სიკვდილის შემდეგ სასწაულები იწყება: „და განიხვნენ საფლავნი, და წმინდა განსვენებულთა მრავალნი გვამნი აღდგნენ“ „და გადმოვიდნენ საფლავებიდან მისი აღდგომის შემდეგ, შევიდნენ წმინდა ქალაქში და გამოეცხადნენ მრავალთ“ (მათე, XXVII. 52-53). ჩვენი აზრით, ეს ყოველივე მათე ევანგელისტის ფანტაზიის ნაყოფია. წინააღმდეგ შემთხვევაში გამოდის, რომ საფლავებიდან წამომდგარი მიცვალებულები შევიდნენ იერუსალიმში, შეაშინეს ხალხი, თავიანთ საფლავებს აღარ დაუბრუნდნენ და გააგრძელეს იერუსალიმში დაუმარხავ მკვდრებად ყოფნა! მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენ თეოლოგიურ დავას არ ვაპირებთ, მაინც მოვიყვანთ ამასთან დაკავშირებით პავლე მოციქულის აზრს: „... ქრისტე აღდგა მკვდრეთით და იქმნა პირმშო განსვენებულთა“ (1 კორინთ. XV. 20), ანუ, პავლე მოციქული გარკვევით ამბობს, რომ ქრისტემდე არავინ მკვდრეთით არ აღმდგარა!
შემდგომ ამისა „... წყვდიადმა მოიცვა მთელი ქვეყანა (მათე, XXVII. 45); (მარკოზი, XV. 33); (ლუკა, XXIII. 44). ეს შესაძლებელია უდაბნოს ქარისაგან ავარდნილი მტვრის (ქვიშის) გამოც ყოფილიყო, თუმცა ეს მოვლენა ამოსის წინასწარმეტყველების აღსრულებას მიაწერეს: „იმ დღეს იქნება, ამბობს უფალი, რომ შუადღისას ჩავიყვან მზეს და დღის სინათლეზე დავაბნელებ ქვეყანას“ (ამოსი, XII. 9), ხოლო ლუკა უფრო შორს მიდის და ამბობს, რომ „დაბნელდა მზე“ (ლუკა, XXIII. 45). მეცნიერული თვალსაზრისით ეს შეუძლებელია, რადგან პასექს ებრაელები ზეიმობენ სავსე მთვარის დროს, ხოლო ამ დროს დედამიწა მზესა და მთვარეს შორის იმყოფება, მზის დაბნელების დროს კი მთვარე დგება მზესა და დედამიწას შორის.
გავრცელებულია აზრი, რომ ჯვარცმულ იესოს რომ მოსწყურდა, მას წყლის მაგივრად ძმარი მიაწოდეს. „იქვე იდგა ძმრით სავსე ჭურჭელი, ხოლო მათ გაუჟღინთეს ღრუბელი ძმრით, უსუპს წამოაცვეს და პირთან მიუტანეს მას“ (იოანე, XIX. 29). საქმე ის არის, რომ წყალში გაზავებული ძმარი რომაელი ჯარისკაცების კვების რაციონში შედიოდა და მისით სავსე ჭურჭელი ყოველთვის თან უნდა ეტარებინათ (ძმარი წყალს გაფუჭებისაგან იცავდა და წყურვილსაც უფრო კარგად კლავდა). ჯარისკაცმა, რომელმაც ღრუბელი ხის ტოტს წამოაცვა, ის სასმელი მიაწოდა იესოს, რომელსაც თავად სვამდა. ჩვენ შორს ვართ იმ აზრისაგან, რომ იესოს მიმართ რომაელი ჯარისკაცების ეს საქციელი მათ ჰუმანურობას მივაწეროთ, მითუმეტეს, თუ გავიხსენებთ მათ მიერ იესოს უსასტიკესად გაროზგვას. მაგრამ ამ შემთხვევაში ჯარისკაცმა იესოს წყურვილი მაინც მოუკლა, შეიძლება იმიტომ, რომ ის გაუწყლოვანებისაგან არ მომკვდარიყო, რადგან აინტერესებდათ, მართლა გადმოვიდოდა თუ არა იესო ჯვრიდან: „... მოიცათ, ვნახოთ, მოვა თუ არა ელია მის ჩამოსახსნელადო“ (მარკოზი, XV. 36).
იოანეს სახარების მიხედვით, „... ერთმა მეომარმა შუბი აძგერა ფერდში, და მყისვე გადმოსჩქეფა სისხლმა და წყალმა“ (იოანე, XIX. 34). თავისთავად ჩნდება აზრი, რომ თუ იესო უკვე გარდაცვლილი იყო _ „ხოლო როდესაც იესოსთან მივიდნენ, დაინახეს, რომ უკვე მომკვდარიყო...“ (იოანე, XIX. 33) _ შუბის ძგერების შემდეგ, თუ სისხლმა შედედება ვერ მოასწრო, სხეულიდან მხოლოდ სისხლი „გადმოსჩქეფდა“, ხოლო თუ სისხლმა შედედება მოასწრო, მაშინ არაფერი არ „გადმოსჩქეფდა“. ჩვენი აზრით, იოანემ არასაკმარისად მიიჩნია, შუბის ძგერების შემდეგ მხოლოდ სისხლს რომ „გადმოეჩქეფა“ და წყალიც დაუმატა, წყალი, რომელიც, როგორც ღვთაებრივი სიმბოლო, თან სდევს იოანეს სახარებას. მაგალითად, იესო ამბობს: „ვინც არ დაიბადება წყლისა და სულისაგან, ვერ შევა ღვთის სასუფეველში“ (იოანე, III. 5); „და ვისაც სწამს ჩემი ….. მისი მუცლიდან წარმოდინდებიან ცოცხალი წყლის მდინარენი“ (იოანე, VII. 38). რაც შეეხება შუბის ძგერებას, არ არის გამორიცხული, ჯარისკაცებს შუბი მართლა „ეძგერებინათ ფერდში“ იესოსთვის იმის გასარკვევად, მოკვდა თუ არა იესო.
რომაული კანონების მიხედვით, გარდაცვალების შემდეგ სიკვდილმისჯილი მანამადე უნდა ყოფილიყო ჯვარზე გაკრული, სანამ მას მტაცებელი ფრინველი არ დაგლეჯდა. ებრაული კანონების მიხედვით კი გარდაცვლილს ჯვრიდან ხსნიდნენ და მზის ჩასვლამდე მარხავდნენ ქალაქის გარეთ გაუნათლავ საერთო სასაფლაოზე. იუდეაში რომაული კანონები ებრაელებს უფლებას აძლევდა ჯვარცმული ნათესავებისა და ახლობლებისათვის გადაეცათ, თუ ეს უკანასკნელნი ისურვებდნენ ჯვარცმულის დაკრძალვას. სწორედ ამ მიზნით _ იესოს ცხედრის გამოსახსნელად მივიდა პილატესთან ვინმე იოსებ არიმათიელი (მათე, XXVII. 57, 58); (მარკოზი, XV. 43-45); (ლუკა, XXIII. 50-52); (იოანე, XIX. 38). დარწმუნებით შეიძლება თქმა, რომ იესო ნელსაცხებლების ცხების გარეშე „დაკრძალეს კლდეში გამოკვეთილ სამარხში“ _ მიცვალებულის გასაპატიოსნებლად დრო აღარ რჩებოდა, რადგან შაბათი ახლოვდებოდა: „და იყო დღე პარასკევი და თენდებოდა შაბათი“ (ლუკა, XXII. 54), ხოლო შაბათს, რჯულის მიხედვით, მართლმორწმუნე ებრაელს ყველა მოქმედება (საქმის კეთება) აკრძალული ჰქონდა. „ხოლო მან იყიდა ტილო (საუბარია იოსებ არიმათიელზე _ ა. ტ.) და ჩამოხსნა იგი ჯვრიდან, გაახვია ტილოში და სამარხში დაასვენა ...“ (მარკოზი, XV. 46). ამასვე გადმოგვცემს მათესა და ლუკას სახარებებიც (მათე, XXVII. 59-60); (ლუკა, XXIII. 53). ამ სახარებებში არ არის ლაპარაკი იმაზე, რომ იესოს დაკრძალვის წინ ნელსაცხებლები სცხეს, ლაპარაკია მხოლოდ მისი სხეულის ტილოში გახვევაზე. ეს რომ ასეა, იქიდანაც ჩანს, რომ გალილეველმა ქალებმა, რომლებიც ჯვარცმას და შემდეგ გარდამოხსნას ესწრებოდნენ, კარგად იცოდნენ, რომ იესოს ცხედარი არ განუბანიათ და ნელსაცხებლები არ უცხიათ. ამასთან დაკავშირებით ლუკას სახარებაში ვკითხულობთ: „და მიჰყნენ გალილეიდან იესოსთან ერთად მოსული ქალებიც, და იხილეს სამარხიც და ისიც, თუ როგორ დაიდო მისი სხეული. ხოლო შემდეგ დაბრუნდნენ და მოამზადეს სურნელოვანი საკმეველი და ნელსაცხებელი ... ხოლო კვირის პირველ დღეს, გამზადებული ნელსაცხებლებით, დიდილაუთენია მივიდნენ საფლავთან...“ (ლუკა, XXIII. 55-56; XXIV. 1). ამასვე ამბობს მარკოზის სახარებაც (მარკოზი, XV. 46-47; XVI. 1-2). ასე რომ, იესოსთვის ნელსაცხებლები რომ ეცხო ვინმეს, ეს გალილეველ ქალებს აუცილებლად ეცოდინებოდათ და არც ნელსაცხებლების მომზადება დასჭირდებოდათ, რომ კვირას დილაუთენია მისულიყვნენ იესოს აკლდამასთან. იოანე ვერ ეგუება იმ ფაქტს, რომ იესო ნელსაცხებლების ცხების გარეშე დაკრძალეს (იმის მიუხედავად, რომ ამისი ობიექტური მიზეზები არსებობდა) და თავის სახარებაში ხაზგასმით ამბობს, იესო „ჩვეულებისამებრ“ დაიკრძალა, და ვინმე ნიკოდემემ „... მოიტანა მურისა და ალოეს ნაზავი, ასიოდ ლიტრა ...“, „... აიღეს იესოს სხეული და გაახვიეს ტილოში, ნელსაცხებლებთან ერთად, როგორც ჩვეულებისამებრ მარხავენ იუდეველნი„ (იოანე, XX. 40). იოანე ნიკოდემეს ნელსაცხებლებსაც არ სჯერდება და თავის სახარებაში იმასაც იხსენებს, როგორ სცხო იესოს მარიამმა იესოს დამარხვის დღისათვის შენახული მირონი ბეთანიაში (იოანე, XII. 3, 7).
ჩვენთვის უცნობია, თუ კონკრეტულად სად დაიკრძალა იესო. მარკოზის და ლუკას სახარებები ამის შესახებ არაფერს გვეუბნება, მათეს სახარების მიხედვით აკლდამა იოსებ არიმათიელს ეკუთვნოდა (მათე, XXVII. 60), ხოლო იოანეს მიხედვით იესო ნაჩქარევად დამარხეს ბაღში, სადაც იყო „... სამარხი, რომელშიც მანამდე არავინ დაესვენებინათ“ (იოანე, XIX. 41), მაგრამ იმაზე არაფერს ამბობს, თუ ვის ეკუთვნოდა ბაღი, თუმცა მოგვიანებით გვაცნობებს, რომ ბაღს მებაღეც ჰყავდა (იოანე, XX. 15). პეტრეს სახარების ავტორის მიხედვით, ეს ბაღი იოსებ არიმათიელს ეკუთვნოდა (პეტრეს სახარება, 24).
იესოს დაპატიმრების ღამეს მისმა მოწაფეებმა, იმის შიშით, რომ მათაც იგივე ელოდათ, მიატოვეს თავიანთი მოძღვარი და იერუსალიმში მიიმალნენ, მოგვიანებით კი გალილეაში გაქცევით უშველეს თავს, რითაც გასაოცარი სულის სიმდაბლე გამოავლინეს. იოანეს სახარება კი გვიმტკიცებს, რომ იოანე, იესოს საყვარელი მოწაფე, ესწრებოდა იესოს ჯვარცმას და რომ იოანეს სახარებაც მისივე დაწერილია, რასაც თითქოს ადასტურებს კიდეც იოანეს სახარების ერთ-ერთი ბოლო წინადადება, რომ „ეს არის მოწაფე, რომელიც მოწმობს ამას, და დაწერა ეს. და ვიცით, რომ ჭეშმარიტია მოწმობა მისი“ (იოანე, XXI. 24), მაგრამ ეს არ შეესაბამება სიმართლეს. იოანეს სახარება ვინმე უცნობი ქრისტიანის მიერ არის დაწერილი და მეტი დამაჯერებლობისათვის იოანე მასში ისეა მოხსენიებული, როგორც ცოცხალი. ეს სახარება რომ იოანე მოციქულის დაწერილი იყოს, იგი მესამე პირში არ დაიწყებდა ამის მტკიცებას. ამასვე მოწმობს იოანეს სახარების ეპიზოდები (იოანე, XII. 23-25; XIX. 26-27). ამას გარდა, ბევრი სხვა გამოკვლევაც არსებობს, რომელიც ადასტურებს, რომ იოანეს სახარება იოანე მოციქულის კალამს არ ეკუთვნის, მაგრამ ახალა ამაზე საუბარი შორს წაგვიყვანს. ფაქტია, რომ იესოს ჯვარცმას მისი არცერთი მოწაფე არ დასწრებია.
შევეცადოთ წარმოვიდგინოთ იესოს ჯვარცმასა და მისი ჯვარზე სიკვდილის სცენა. ჯვარი, რომელზეც იესო გააკრეს, იდგა შემაღლებულ ადგილას, რომელსაც გოლგოთა ერქვა. ქვემოთ მდგომებს კარგად შეეძლოთ დაენახათ იესოს ტანჯვა და თვალი ედევნებინათ მისი ცხოვრების ბოლო წუთებისათვის. საღამოვდებოდა, უდაბნოს ქარი უბერავდა, შუბებით შეიარაღებული რომაელი ჯარისკაცები ყვირილითა და შეძახილებით კრავდნენ წრეს ჯვარცმულთა გარშემო. იქვე იდგა სეირის მაყურებელთა დიდი ბრბო, ყოველი მხრიდან ისმოდა იესოს და მისი მიმდევრების წყევლა-კრულვა, დაცინვა და მომაკვდავი იესოს აბუჩად აგდება. მოძალადეთა ბრბოში ჩაკარგულიყვნენ უმწეო გალილეველი ქალები _ იესოს დედა მარიამი, მარიამ მაგდალელი, იოანა, ზებედეს ძეთა დედა... მათ ყურსაც მისწვდა ის ამბავი, რომ ჯვარცმულებს, რომლებიც ჯერ კიდევ ცოცხლები იყვნენ, მღვდელთმთავრები, მათი რჯულისამებრ, სიკვდილის შემდეგ ჯვარზე ვერ დატოვებდნენ და მზის ჩასვლამდე უნდა დაემარხათ. თან შაბათი ახლოვდებოდა. საჭირო იყო ჯვარცმულთა სიკვდილის დაჩქარება. ამიტომაც გადაწყვიტეს კაცი გაეგზავნათ პილატესთან, რომ ჯვარცმულთათვის მწვივების გადამტვრევის უფლება აეღოთ და ამით დაეჩქარებინათ მათი სიკვდილი. ისმენდნენ ყოველივე ამას უმწეო გალილეველი ქალები და უძლურნი იყვნენ წინ აღდგომოდნენ ბოროტებას. იმასაც ხედავდნენ გალილეველი ქალები, რომ იესოს დალურსმული ხელ-ფეხი და მათრახით დაგლეჯილი სხეული ისე არ სტკიოდა, როგორც იმაზე სწყდებოდა გული, რომ ჯერ სისხლისმიერმა ძმებმა მიატოვეს, ახლა კი მოწაფეებმაც უღალატეს.
ეს სირცხვილი ქრისტიანებს იოსებ არიმათიელმა მოსწმინდა. არავინ იცის, ისტორიული პიროვნებაა თუ არა იოსებ არიმათიელი. მას ახალი აღთქმა სულ რამდენიმე წინადადებით მოიხსენიებს. შესაძლოა ის ბიბლიური პერსონაჟიც იყო, მსგავსად აღმოსავლელი მოგვებისა. მაგრამ სწორედ იოსებ არიმათიელი აღმოჩნდა საჭირო ადგილას ყველაზე საჭირო დროს. რომ არა იოსებ არიმათიელი, დაბნეული, შეშინებული და სასოწარკვეთილი გალილეველი ქალები ვერ გაბედავდნენ პონტიუს პილატესთან მისვლას და იესოს ცხედრის გამოთხოვას. იოსებ არიმათიელმა კი გაბედულად იტვირთა ეს ჰუმანური საქმე და უშიშრად მივიდა პონტიუს პილატესთან იესოს ცხედრის გამოსათხოვად. მან იცოდა, რომ ამ ნაბიჯით დიდ რისკზე მიდიოდა და თავს საფრთხეში იგდებდა _ მღვდელმთავრების რისხვას რომ უდაოდ დაიმსახურებდა, ეს ნათელი იყო და შეიძლებოდა არც პილატეს დაერთო ნება ცხედრის წაღებისა და მღვდელმთავრების რისხვას პილატეს გულისწყრომაც დამატებოდა. რომ არა იოსებ არაიმათიელი, მღვდელმთავრები იესოს ცხედარს უწმინდურ, გაუნათლავ ადგილას დაფლავდნენ. შესაძლოა, იოსებ არიმათიელი არც იყო იესოს მიმდევარი, მაგრამ უსამართლობამ, თანამოძმეთა უგულობამ და გალილეველი ქალების უმწეობამ შეძრა და გააბედვინა ამ ნაბიჯის გადადგმა. ამიტომ არის, რომ იესოს მიმდევრები, იოსებ არიმათიელის საქციელით გაკვირვებულები, მას „მდიდარ“, „წარჩინებულ მრჩევლად“ მოიხსენიებენ. იოანე კიდევ უფრო შორს მიდის და იოსებ არიმათიელზე ამბობს, „იესოს მოწაფე“ იყოო (იოანე, XIX. 38). მოკლედ, იოსებ არიმათიელი რომ არა, არავინ იყო გალილეველი ქალების შემწე და ნუგეშისმცემელი.
გარდამოხსნის შემდეგ იოსებ არიმათიელმა იესო „ებრაული წესისამებრ“ დაკრძალა და აკლდამას ლოდი მიადო. სწორედ იოსებ არიმათიელის ამ გაბედული საქციელის წყალობით შეიტყვეს გალილეველმა ქალებმა, თუ სად იყო იესო დაკრძალული და კვირა დღეს მის აკლდამასთან მივიდნენ. სწორედ იოსებ არიმათიელის მიერ მიდებული ლოდის გადაგორების შემდეგ ეუწყა ქვეყანას იესოს აღდგომა.
ჩვენ გვინდა რამდენიმე მოსაზრება გამოვთქვათ იოსებ არიმათიელის შესახებ. წარმოშობით იგი იუდეის ქალაქ არიმათეადან უნდა ყოფილიყო. მაგრამ გაკვირვებას იწვევს ის, თუ რაში დასდასჭირდა წარჩინებულ და მდიდარ არიმათიელს იერუსალიმის მახლობლად საკუთარი აკლდამის აშენება (კლდეში გამოჭრა). მსგავსი აკლდამის კლდეში გამოჭრა მას ასეთივე წარმატებით შეეძლო არიმათეის მახლობლადაც. გაკვირვებას კიდევ უფრო აძლიერებს ის, რომ მისი აკლდამა მდებარეობდა ბაღში გოლგოთის მახლობლად, იმ გოლგოთისა, სადაც სიკვდილმისჯილებს ჯვარზე აკრავდნენ. არა გვგონია, იოსებ არიმათიელის შესაძლებლობისა და გაქანების კაცს ასეთ ადგილას მოენდომებინა საკუთარი თავისა და ოჯახის წევრების დაკრძალვა. უფრო სარწმუნოა, რომ იოსებ არიმათიელმა იესოს ცხედარი გოლგოთის მახლობლად მდებარე ბაღში დროებით დაკრძალა (გადამალა) სახელდახელო აკლდამაში, სამარხში, „რომელშიც მანამდე არავინ დაესვენებინათ“ (იოანე, XIX. 41). ჩვენი აზრით, ამ წინადადებიდან ჩანს, რომ ეს „სამარხი“ მიცვალებულთა დასამარხად არ იყო განკუთვნილი და აი რატომ: თავისთავად სიტყვა „სამარხი„ ნიშნავს მიცვალებულის დაკრძალვის ადგილს, რომელშიც იმთავითვე ცარიელი ადგილი იგულისხმება, ანუ, თუ სამარხში ვინმე მარხია, ის ახალი მიცვალებულის სამარხი ვერ იქნება. იოანეს სახარების ავტორს სიტყვა „სამარხისათვის“ რომ არ მიეწერა წინადადება „რომელშიც მანამდე არავინ დაესვენებინათ“ და მარტო სამარხის აღნიშვნით დაკმაყოფილებულიყო, ჩვენ, რა თქმა უნდა, სიტყვაში „სამარხი“ ცარიელ ადგილს ვიგულისხმებდით. მაგრამ ამ მინიშნების გამო _ „რომელშიც მანამდე არავინ დაესვენებინათ“ _ უნდა ვიგულისხმოთ, რომ ეს სამარხი ის ადგილი კი არ არის, რასაც ეს სიტყვა, ჩვეულებრივ, აღნიშნავს, არამედ რაღაც უჩვეულო ადგილია, რომელსაც სპეციალური განმარტება დასჭირდა _ „... სამარხი, რომელშიც მანამადე არავინ დაესვენებინათ“, სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ისეთი ტიპის სამარხია, რომელშიც მიცვალებულებს, როგორც წესი, არ მარხავენ.
როგორც ჩანს, იოსებ არიმათიელმა იესოს ცხედარი ბაღში გადამალა და ზედ ლოდი მიაფარა. ჩვენი აზრით, როგორი უშიშარი და გაბედულიც არ უნდა ყოფილიყო იოსებ არიმათიელი, ჯვარცმულს, რომელიც, ებრაული კანონების მიხედვით, წესით, უწმინდურ ადგილას უნდა დამარხულიყო, ვინმე წარჩინებული ადამიანის, უცხო პირის ცარიელ აკლდამაში ვერ დაასვენებდა, თუნდაც დროებით (იოსებ არიმათიელის მიერ იესოს ცხედრის დროებით დაკრძალვაში ცხედრის გადამალვა იგულისხმება).
ეს მოსაზრება ამყარებს აზრს იმის შესახებ, რომ იესო, სავარაუდოდ, დროებით, მიცვალებულთათვის უჩვეულო ადგილას იქნა დაკრძალული _ ბაღში, შესაძლოა, კლდის ნაპრალში. ბუნებრივია, ამ შემთხვევაში იოსებ არიმათიელს მებაღის თანხმობაც დასჭირდებოდა. მართალია, სახარებიდან არ ჩანს, მაგრამ შესაძლოა იოსებ არიმათიელმა მებაღე საფლავს მცველად დაუყენა. როგორც ჩანს, ამის შესახებ მარიამ მაგდალელმაც იცის. ეს რომ ასეა და მებაღეც რომ დაესწრო იესოს დაკრძალვას, იქიდანაც ჩანს, რომ კვირა დილით მარიამ მაგდალელმა „უცხო მამაკაცი“ რომ დაინახა, უცბად მებაღედ მიიჩნია ის.
საინტერესოა აღინიშნოს, რომ ეგვიპტეში აღმოაჩინეს კოპტურ ენაზე დაწერილი ე.წ. აღდგომის კრებული, საიდანაც ირკვევა, რომ ამ მებაღეს, რომლისთვისაც იესოს შვილი მოურჩენია, ფილოგენი რქმევია და ის იესოს მიმდევარი ყოფილა. დაკრძალვისას ფილოგენს იესოს დედა მარიამისთვის უთქვამს, იუდეველ მღვდელმთავრებს იესოს საიდუმლო ადგილას დაკრძალვა უნდოდათ, რომ მის მოწაფეებს ნეშტი არ მოეპარათ და მე შევთავაზე მღვდელმთავრებს, ჩემს ბაღში არსებულ აკლდამაში დავკრძალავ და მევე ვუდარაჯებ, რომ არავინ წაიღოსო. გულში კი გავიფიქრე, ამბობს ფილოგენი, იუდეველები რომ დაიშლებიან, გამოვალ, იესოს ნელსაცხებლებს ვცხებ და სხვა ადგილას გადავასვენებო. ასეთ შემთხვევაში გასაკვირი არ არის, კვირა დილით მისულ გალილეველ ჭირისუფალ ქალებს იესოს აკლდამა ცარიელი რომ დახვდათ. ამასთან, მარიამ მაგდალელი თავის ფიქრებში და იესოს მოწაფეებთან საუბარში უშვებს იმ აზრს, რომ იესოს ცხედარი ვინმეს შეეძლო სხვაგან წაეღო (გადაესვენებინა ან გადაემალა). „... სამარხიდან წაუღიათ უფალი, და არ ვიცით, სად დადვეს იგი“ (იოანე, XX. 2; XX. 13). „მას ეგონა, მებაღეაო, და უთხრა მას: ბატონო, თუ შენ წაიღე იგი, მითხარი, სად დადე, და მე ავიღებ მას“ (იოანე, XX. 15).
მათეს სახარება გვეუბნება, რომ „მღვდელმთავრებმა“ „... სამარხის დასაცავად დაბეჭდეს ლოდი და დარაჯი დაუყენეს“ (მათე, XXVII. 62-66). პეტრეს სახარების მიხედვით, პილატემ „მღვდელმთავრებს და მწიგნობრებს“ რომაელი ჯარისკაცების დაცვაც გააყოლა პეტრონიუსის მეთაურობით.
საქმე ის არის, რომ როცა იესოს პირველ მიმდევრებში ცარიელი საფლავის (აკლდამის) გამო გაჩნდა იესოს აღდგომის იდეა, სკეპტიკოსებმა ეს იდეა არ მიიღეს და გამოთქვეს აზრი, რომ იესო კი არ აღდგა, არამედ მისმა მიმდევრებმა მოიპარეს მისი ცხედარი და გადამალეს. ამის საპასუხოდ პირველი ქრისტიანები იძულებული გახდნენ შეეთხზათ ლეგენდა, რომელიც ნეშტის მოპარვას იმთავითვე გამორიცხავდა. ასე გაჩნდა ვერსია, რომ პილატესთან მივიდნენ „მღვდელმთავარნი და ფარისეველნი“ და მას იესოს საფლავთან დაცვის დაყენება მოსთხოვეს, რადგან „... გაგვახსენდა ... თქვა: სამი დღის შემდეგ აღვდგებიო“ და რომ მათ (მღვდელმთავართ და ფარისეველთ), იესოს ამ სიტყვების არ სჯერათ, მაგრამ შიშობენ, რომ იესოს მოწაფეებმა „არ მოიპარონ იგი და არ უთხრან ხალხს: მკვდრეთით აღდგაო...“ (მათე, XVII. 63-64), ანუ იუდეველმა მღვდელმთავრებმა წინასწარ განჭვრიტეს, რომ გაჩნდებოდა რწმენა იესოს აღდგომისა. მათეს სახარების მიხედვით, იესოს აღდგომის შემდეგ მცველები წავიდნენ ქალაქში და მოახსენეს მღვდელმთავრებს, რაც მოხდა (მათე, XXVIII. 11-12). მღვდელმთავრები მათ ნაამბობს, ცხადია, არ დაიჯერებდნენ და ობიექტურ გამოძიებას მოითხოვდნენ, რომელიც სიმართლეს დაადგენდა. მათეს მიხედვით კი მოხდა პირიქით _ მღვდელმთავრებმა დიდი ქრთამი მისცეს მცველებს „და უთხრეს: თქვით, რომ მისი მოწაფეები მოვიდნენ ღამით და, ვიდრე გეძინათ, მოიპარეს იგი“ (მათე, XXVIII. 13). მათეს სახარებიდან ჩანს, რომ მღვდელმთავრებმა და უხუცესებმა დაიჯერეს ჯარისკაცების მონაყოლი იესოს აღდგომის შესახებ და მოქრთამვით ათქმევინეს სიცრუე სიმართლის ნაცვლად. აქედან ერთი დასკვნის გამოტანა შეიძლება – თუ მღვდელმთავრები ირწმუნებდნენ იესოს მკვდრეთით აღდგომას, მაშინ ისინი მისი მიმდევრები გახდებოდნენ და ამით ყველაფერი დამთავრდებოდა, ხოლო თუ არ დაიჯერებდნენ, არც ქრთამს არ მისცემდნენ ჯარისკაცებს.
ამის გარდა, თუ იესოს აკლდამა მართლაც დაბეჭდილი იყო და ხელისუფლების ბრძანებით მას ჯარისკაცები (სულერთია, იერუსალიმის ტაძრის დაცვა თუ რომაელები) იცავდნენ, ამის შესახებ იესოს მიმდევრებსაც ეცოდინებოდათ. შესაბამისად, გალილეველ ქალებს, კვირა დილით ნელსაცხებლებით იესოს აკლდამისკენ რომ მიდიოდნენ, არ უნდა ჰქონოდათ იმის იმედი, რომ დაცვა მათ იესოს ცხედრამდე მიუშვებდა. ხოლო თუ იმედი ჰქონდათ, რომ იესოს ნელსაცხებლებს სცხებდნენ და ერთადერთი დაბრკოლება საფლავზე მიყუდებული მძიმე ლოდი იყო, მაშინ მათ იცოდნენ, რომ საფლავთან დაცვა არ იდგა და ხელსაც ვერავინ შეუშლიდათ.
მსგავსი ნაკლებად დამაჯერებელი შინაარსის ეპიზოდები სახარებაში მრავლად არის, მაგრამ ისინი ერთ მიზანს ემსახურება _ იესოს მიმდევრებმა იუდეველებს და შემდეგ რომის იმპერიას უნდა დაუმტკიცონ, რომ იესო ღმერთკაცია. ხდება არა მხოლოდ იესოს ბიოგრაფიის, არამედ მისი გენეალოგიური ხაზის შელამაზება. ასე მაგალითად, მათე იოსების გენეალოგიურ სამეფო ხაზს აბრაამიდან იწყებს და იოსებამდე ჩამოდის: „... ელიაზარმა შვა მატთანი; მატთანმა შვა იაკობი...“ (მათე, I. 15); ... „იაკობმა შვა იოსები...“ (მათე, I. 16), რასაც უნდა მოჰყოლოდა ლოგიკური გაგრძელება, რომ იოსებმა შვა იესო, მაგრამ მათე იცავს მთავარ ქრისტიანულ დოგმატს მარიამის მიერ იესოს „სულიწმინდისაგან“ შობისა, და ბრწყინვალე გამოსავალს პოულობს _ ის წყვეტს იოსების გენეალოგიურ ხაზს, სვამს შიგ სიტყვებს „ქმარი მარიამისა“ და ასე აგრძელებს: „... იაკობმა შვა იოსები, ქმარი მარიამისა, ვისგანაც იშვა იესო...“ (მათე, I. 16)
ამავე გზას ადგას ლუკაც. ლუკაც ამტკიცებს, რომ იოსები, ნაზარეველი ხურო, მძიმე შრომით ძლივს რომ გააქვს თავი, დავითის სისხლისმიერი ნათესავია. პირველივე წინადადებაში ლუკა იესოზე ამბობს, იოსების ძე ეგონათო, და ამის შემდეგ ადამამდე და ღმერთამდე აგრძელებს იოსების გენეალოგიურ ხაზს (ლუკა, II. 23-38). თუ იესო შეცდომით მიიჩნიეს იოსების ძედ („ეგონათ“), მაშინ რა კავშირშია დავითის ნათესაობა იესოსთან!
ზემოთ უკვე აღვნიშნეთ, რომ იესოს ყველა მოწაფემ, უკვე იესოს დაპატიმრების ღამეს თუ არა, მეორე დღეს, სასწრაფოდ დატოვა იერუსალიმი იმის შიშით, რომ მღვდელმთავრებს იესოს ყველაზე ცნობილი მიმდევრებიც არ დაეპატიმრებინათ, და შეშინებულებმა გალილეას შეაფარეს თავი. რომ არა გალილეველი ქალები, მათ არც კი ეცოდინებოდათ, სად დაკრძალეს იესო.
წარმოვიდგინოთ, რომ იოსებ არიმათიელი არ ყოფილიყო იქ იესოს ჯვარცმისას და არ მოემოქმედებინა ის, რაც მოიმოქმედა _ ანუ ამოვიღოთ იოსებ არიმათიელი და მისი ქმედებანი სახარებიდან და ვნახოთ, როგორ განვითარდება მოვლენები იოსებ არიმათიელის გარეშე. ასეთ შემთხვევაში მარტო დარჩენილი გალილეველი ქალები იესოს ცხედარს ვერ გამოიხსნიდნენ, იუდეველი მღვდელმთავრები იესოს ცხედარს ქალაქის მეორე ბოლოში არსებულ საერთო საფლავში დაფლავდნენ და იესოს საფლავის ადგილსამყოფელი არავის ეცოდინებოდა, მათ შორის, ბუნებრივია, არც გალილეველ ქალებს. რამდენიმე დღის შემდეგ ისინი გალილეაში დაბრუნდებოდნენ, იესოს მოწაფეები და მიმდევრები კი, რომლებიც „ტიროდნენ და მოთქვამდნენ“ (მარკოზი, XVI. 10), ერთად შეიყრებოდნენ.
სწორედ იქ, გალილეაში, იესოს მოწაფეებმა და მიმდევრებმა, თავიანთი სულმოკლეობის მისაჩქმალად _ გავიხსენოთ თუნდაც პეტრეს მიერ იესოს საგზის უარყოფა (მათე, XXVI. 70, 72, 74) _ წამოაყენეს იდეა, რომ თითქოს იესომ მათ თავისი ჯვარცმის შემდეგ გალილეაში წასვლა უბრძანა (მათე, XXVII. 7). „... წადით, აუწყეთ ჩემს ძმებს, რომ გალილეას წავიდნენ, და იქ მიხილავენ მე“ (მათე, XXVII. 10); „ხოლო ჩემი აღდგომის შემდეგ წაგიძღვებით თქვენ გალილეისაკენ“ (მარკოზი, XIV. 28); „ხოლო თერთმეტი მოსწავლე გალილეას წავიდა, მთაზე, სადაც უბრძანა მათ იესომ“ (მათე, XXVIII. 16).
იესოს ჭირისუფალი ქალები გალილეაში რომ დაბრუნდნენ და იესოს ჯვარზე სიკვდილის ამბავი ჩამოიტანეს, იქვე დაიბადა იესოს „აღდგომის“ იდეა, რომ „ქრისტე აღდგა“. მაგრამ როგორ დაუმტკიცონ იესოს მიმდევრებმა დანარჩენ იუდეას იესოს ხორციელი აღდგომა? მიცვალებულის (გარდაცვლილის) ხორციელი აღდგომისათვის აუცილებელია (და არა საკმარისია) ათხრილი საფლავი ან აკლამიდან გადაგორებული მძიმე ლოდი, აგრეთვე აკლდამასთან დაყრილი ტილოები ან დაკეცილი სუდარა და მისთანანი. ანუ, როცა ვამბობთ, რომ გარდაცვლილი ხორციელად აღდგა, იგულისხმება, რომ მან სახეზე დაფარებული ტილოები და ტანზე შემოხვეული სუდარა მოიხსნა, იქვე დააწყო, მძიმე ლოდი გადააგორა და აკლდამიდან გამოვიდა. მაგრამ ეს არ არის საკმარისი _ შეიძლება ლოდიც გადაგორებული იყოს, სუდარა და ტილოებიც დაკეცილი ეწყოს, მაგრამ ეს არ ნიშნავდეს, რომ მიცვალებული ხორციელად აღდგა _ სრულიად შესაძლებელია, რომ მიცვალებული ვინმეს გადაესვენებინა, გადაემალა და სხვა. მაშასადამე, თუ იესო მიუსაფარ ადგილას დაკრძალეს, საჭიროა დავამტკიცოთ, რომ იგი ამ ადგილას არ დაუკრძალავთ, საჭიროა დავამტკიცოთ, რომ იგი დაკრძალეს „... როგორც ჩვეულებისამებრ მარხავენ იუდეველები“ (იოანე, XIX. 40). მაგრამ როგორ მოვაწყოთ იესოს დაკრძალვა, თუ მის ჯვარცმას არცერთი მამაკაცი (იგულისხმება მისი მოწაფეები) არ ესწრება? აი, სწორედ აქ ჩნდება „იოსებ არიმათიელი“, რომელიც არათუ გამოითხოვს იესოს ცხედარს პილატესაგან, არამედ დაკრძალავს კიდეც დროებით, მართალია, არა ჩვეულებრივ „სამარხში“ არამედ სამარხში, `რომელშიც მანამდე არავინ დაესვენებინათ~ და აკლდამასაც დიდ ლოდს მიაფარებს, რათა მეორე დღეს იგი გადაგორებული იხილონ. ჩვენი ღრმა რწმენით, იოსებ არიმათიელი არ არის ისტორიული პიროვნება, ის ბიბლიური პერსონაჟია, მაგრამ მნიშვნელოვანი ფიგურაა, რომელმაც მაშინვე შეიძინა სახელი „იოსებ არიმათიელი“, აღმოსავლელი მოგვებისაგან განსხვავებით, რომელთაც კასპარი, ბალთაზარი და მელქიორი მოგვიანებით ეწოდათ. დაუჯერებელია, რომ იესოს მოწაფეებს უკლებლივ ყველას ისე ეწამა იესოს აღდგომა, რომ ამის დამადასტურებელი არაფერი არ ჰქონოდათ. მითუმეტეს, ჩვენ ვიცით, რომ ყველა მათგანმა შემდგომში მოწამეობრივი სიკვდილით დაამთავრა სიცოცხლე, ანუ ისინი საკუთარ რწმენას შეეწირნენ. ადამიანმა შეიძლება საკუთარი რწმენის გამო გაწიროს სიცოცხლე (ისტორიამ ამის უამრავი მაგალითი იცის), მიუხედავად იმისა, ობიექტურ სიმართლეს წარმოადგენს თუ არა მისი მრწამსი, მაგრამ სიცრუისა და ტყუილის გამო თავს არავინ წირავს. ხომ არ არსებობდა კიდევ რაღაც ძალიან მნიშვნელოვანი, რომელმაც შეურყევლად განუმტკიცა მათ რწმენა იესოს აღდგომისა?
ჩვენი აზრით, ეს რაღაც ძალიან მნიშვნელოვანი რამ არის სწორად ის, რომ ჯვარცმიდან მეორე დღეს იესოს საფლავი ცარიელი იყო _ მასში იესო აღარ ესვენა! იუდეველები დუმდნენ, როცა იესოს მიმდევრები მის აღდგომაზე ლაპარაკობდნენ იერუსალიმში. ებრაელ მღვდელმთავრებს ან რომაელებს იესოს ცხედარი დამალული რომ ჰქონოდათ, მაშინვე გამოაჩენდნენ მას და ამით ყოველგვარ მითქმა-მოთქმას ერთხელ და სამუდამოდ ბოლოს მოუღებდნენ. მაგრამ ეს ასე არ მოხდა.
შევეხოთ ერთ თვალშისაცემ გარემოებას: ლუკას სახარება, ერთი მხრივ, გვიმტკიცებს, რომ იესო აღდგა და აღდგა ხორციელად. იესომ გატეხა პური (ლუკა, XXIV. 30), მას აქვს ხორცი და ძვლები (ლუკა, XXIV. 39-40), ჭამს თევზს და თაფლს (ლუკა, XXIV. 41-43), ხოლო, მეორეს მხრივ, მოგვითხრობს ისეთი რამეების შესახებ, რომლებიც არ შეიძლება მოიმოქმედოს ხორციელმა არსებამ: იესო, დაელაპარაკა რა მოწაფეებს, „... მაშინვე უჩინარი შეიქმნა მათთვის“. (ლუკა, XXIV. 31), ხოლო მოგვიანებით მათ შორის ასევე უეცრად ჩადგა „... თვითონ იესო ჩადგა მათ შორის...„ (ლუკა, XXIV. 36). აქ ლუკა იმ ფაქტს გულისხმობს, რომელსაც იოანე უფრო დეტალურად აღწერს: „... როცა სახლის კარი, სადაც იყვნენ მოწაფეები, იუდეველთა შიშით დახშული იყო, მოვიდა იესო, შუაში დადგა...“ (იოანე, XX. 19); „რვა დღის შემდეგ კვლავ სახლში იყვნენ მისი მოწაფეები ... და შევიდა იესო, თუმცა დახშული იყო კარი, მათ შორის დადგა...“ (იოანე, XX. 26). პირველად იესომ მხოლოდ ხელები და ფერდი უჩვენა თავის მოწაფეებს, ხოლო მეორე მოსვლაზე თომას ხელები უჩვენა და ფერდში ჩააყოფინა ხელი (იოანე, XX. 20, 27). ამას გარდა, მოწაფეებთან ერთად მან ჭამა შემწვარი თევზი და პური (იოანე, XX. 5-9, 12-15). აქ აშკარა წინააღმდეგობაა. საქმე ის გახლავთ, რომ ბიოლოგიურ ქმნილებას, რომელსაც აქვს ძვლოვან-კუნთოვანი და ნერვულ-ვეგეტატიური სისტემა, გარკვეული სიმკვრივე გააჩნია და არ შეუძლია გავიდეს დახშულ კარში ან დაკეტილი ფანჯრის დარაბებში, ხოლო თუ ის ამას ახერხებს, მას არ შეიძლება ჰქონდეს ძვლოვან-კუნთოვანი და ნერვულ-ვეგეტატიური სისტემა და შეძლოს საჭმლის მიღება და მონელება.
ამრიგად, იერუსალიმში იესოს მოწაფეებთან გამოცხადება არის ან ევანგელისტთა ფანტაზიის ნაყოფი, ან იესოს მოწაფეების ჰალუცინაციის შედეგი.
ბუნებრივად ჩნდება კითხვა: თუ იესოს დახშულ სივრცეში დაუბრკოლებლად შეუძლია შესვლა და გამოსვლა, მაშ რატომღა დასჭირდა სამარხიდან გარეთ გამოსასვლელად აკლდამის ლოდის გადაგორება? მას ხომ, როგორც ლუკასა და იოანეს სახარებიდან გამომდინარეობს, ისე შეეძლო გარეთ გამოსულიყო, რომ ლოდს არც კი შეხებოდა? ჩვენი აზრით, სამარხიდან გადაგორებული ლოდი, იქვე დაყრილ სუდარასთან და ტილოებთან ერთად, იესოს აღდგომის მთავარი არგუმენტია (თუმცა, როგორც ზემოთ უკვე აღვნიშნეთ, ეს უცილობლად არ მიანიშნებს მიცვალებულის მკვდრეთით აღდგომაზე). რაც შეეხება იესოს ხილულობასა და უხილავობას, ერთი მხრივ, და მის ფიზიკურ, ძვლოვან-კუნთოვანი სისტემის მქონე ხორციელ სხეულს, მეორეს მხრივ, ჩვენი ფიქრით, ამ ორი შეუთავსებადი მოვლენისა და აზრის შეთავსებით, ევანგელისტები, დარწმუნებულები იესოს აღდგომაში, სხვებისთვისაც ამის დამტკიცებას ცდილობენ. აცნობიერებენ რა, რომ მიცვალებულის აღდგომა არაბუნებრივი მოვლენაა, ისინი იესოს უფრო მოჩვენების ელფერს ანიჭებენ, ვიდრე რეალური ადამიანისა. საქმე ის არის, რომ იუდეველები არ იცნობდნენ აღდგომის ცნებას. ძველ აღთქმაში არსად წერია, თუ როგორ იქცევა მკვდრეთით აღმდგარი ადამიანი. ამის შესახებ იესო ამბობს, რომ „... აღდგომისას ... არიან როგორც ღმრთის ანგელოზები ცაში“ (მათე, XXVIII. 30), ხოლო ანგელოზები უხორცონი არიან ალბათ. ამიტომაც ევანგელისტებმა მკვდრეთით აღმდგარ იესოს ერთგვარი ენიგმატური სახე მისცეს, რომელიც არის და არც არის, რომელსაც ცნობენ და ვერც ცნობენ. ასე მაგალითად, მარიამ მაგდალელმა ვერ იცნო იესო (იოანე, XX. 24), ასევე ვერ იცნეს იგი მისმა მიმდევრებმა სოფელ ემაუსისკენ მიმავალ გზაზე (ლუკა, XXIV. 16) და ა. შ. ევანგელისტებს ან იესოს მოწაფეებს მკვდრეთით აღმდგარი ადამიანის შესახებ ზუსტი სახელმძღვანელო რომ ჰქონოდათ, იესოს შემთხვევაში მას სიტყვასიტყვით გაიმეორებდნენ
სწორედ ამიტომ მათე და მარკოზი იესოს აღდგომისა და შემდეგ მოწაფეებთან მისი გამოცხადების თემას უფრო ფრთხილად ეკიდებიან. საქმე ის არის, რომ ლუკას და, მით უფრო, იოანეს სახარებები უფრო გვიანდელ პერიოდში დაიწერა, ვიდრე მათეს და მარკოზის სახარებები (საყოველთაო აზრით, მარკოზის სახარება ყველაზე ძველია). ლუკას და იოანეს მოღვაწეობის პერიოდში სულ უფრო მეტი და მეტი არგუმენტი ხდებოდა საჭირო იესოს აღდგომის დასამტკიცებლად, ამიტომაც მათაც საკუთარ სახარებებში მეტი ფანტაზია ჩადეს, ხოლო იოანემ, ბოლო ევანგელისტმა (ლაპარაკია კანონიკურ ევანგელიებზე) აღმდგარ იესოსა და მარიამ მაგდალელს შორის შემდგარი საუბარიც კი „გაიხსენა“ (იოანე, XX. 14-16). „უთხრა მას იესომ: ნუ შემეხები, ვინაიდან მე ჯერ არ ავსულვარ მამასთან...“ (იოანე, XX. 17). გაუგებარია, თუ რატომ ეუბნება იესო მარიამ მაგდალელს, ნუ შემეხები, მე ჯერ არ ავსულვარ მამასთანო. რომ ავიდოდა, მერე შესაძლებელი გახდებოდა მისი შეხება? და იმავე დღეს რატომ მისცა უფლება თომას, შეხებოდა? „...მოიტა შენი თითი, და იხილე ჩემი ხელები; და მოიტა შენი ხელი და ჩადე ჩემს ფერდში...“ (იოანე, XX. 27).
შევნიშნავთ, რომ ჩვენ რეალურად არ მოგვეპოვება იესოს აღდგომის არცერთი თვითმხილველის ჩანაწერი. უფრო მეტიც, იოსებ ფლავიუსის ნაშრომში არსებული მცირე ეპიზოდის გარდა ჩვენ არ გაგვაჩნია I საუკუნის არაქრისტიან ავტორთა არანაირი ცნობები ქრისტიანთა შესახებ, სახარებებში მოყვანილი აღდგომის თვითმხილველთა მონაცემები კი წინააღმდეგობრივია. ასე მაგალითად, მარკოზი და იოანე ამტკიცებენ, რომ აღმდგარი ქრისტე პირველად მარიამ მაგდალელს ეჩვენა (მარკოზი, XVI. 9); (იოანე, XX. 14). ებრაელთა ევანგელიის (არაკანონიკური ევანგელია) ავტორი ამბობს, რომ აღმდგარი იესო პირველად საკუთარ ძმას, იაკობს ეჩვენა. ლუკა ამტკიცებს, რომ იესო ორ კაცს დაემგზავრა, რომელთაგან ერთ-ერთს კლეოპა ერქვა (ლუკა, XXIV. 13-32). მათეს მიხედვით, აღმდგარი იესო პირველად მარიამ მაგდალელს და მეორე მარიამს (სავარაუდოდ, იესოს დედას) გამოეცხადა (მათე, XXVI. 9), ხოლო პავლეს მტკიცებით, იესო სიმონ-პეტრეს, „კეფად“ წოდებულს გამოეცხადა (I კორინთ. XV. 3-8). ვერც აპოკალიფსში წავიკითხავთ რამე გარკვეულს იესოს აღდგომაზე. მასში მშრალად წერია: „... მკვდარი იყო და გაცოცხლდა“ (გამოცხადება, II, 8).
ამის გარდა, ლუკას მტკიცება, რომ იესო აღდგა, გამოეცხადა თავის მოწაფეებს იერუსალიმში და იმავე დღეს „ამაღლდა ზეცად“ (ლუკა, XXIV. 51) ეწინააღმდეგება დანარჩენი მოციქულების მონათხრობს გალილეაში, მთაზე იესოს გამოცხადების შესახებ (იოანე, XXVI. 1-2).
ისევ დავუბრუნდეთ იესოს ჯვარცმას და მის დაკრძალვას. როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, სახარებიდან ირკვევა, რომ იესოს დაკრძალვა იოსებ არიმათიელმა ითავა და მოახერხა კიდეც. ჩვენი აზრით, იოსებ არიმათიელი მხოლოდ ბიბლიური და, ამდენად, არაისტორიული პერსონაჟია, მსგავსად აღმოსავლელი მოგვებისა, მაგრამ, მათგან განსხვავებით, მას, მისი როლიდან გამომდინარე, მაშინვე ეწოდა „იოსებ არიმათიელი“, რაზეც ზემოთ უკვე გვქონდა საუბარი. გამოვთქვამთ ვარაუდს, რომ იესოს გარდამოხსნა და დაკრძალვა სინამდვილეში მარიამ მაგდალელმა მოახერხა. ამ აზრს ამყარებს ისიც, რომ იოსებ არიმათიელი სწრაფადვე ქრება ბიბლიის ფურცლებიდან. „მიეცა სამარხი ბოროტეულთა გვერდით და მდიდართან ერთად თავის სიკვდილში...“ (ესაია, 53, 9) _ ესაია წინასწარმეტყველის ამ თეზამ ხომ არ უბიძგა ევანგელისტებს, როცა წერენ: „... მოვიდა მდიდარი არიმათიელი კაცი, სახელად იოსები...“ (მათე, XXVII. 57), ანუ, ესაიას წინასარმეტყველება რომ ასრულებულიყო, იესო მდიდართან უნდა დამარხულიყო... და დაიმარხა კიდეც!
მარიამ მაგდალელი გალილეის ზღვისპირა სოფელ მაგდალადან იყო. სახარებიდან ირკვევა, რომ იგი მარტოხელა ქალია _ გაუთხოვარი ან ქვრივი. წინააღმდეგ შემთხვევაში მას ქმრის ან მამის სახელით მოიხსენიებდნენ, როგორც სალომეს, ზებედეს ძეთა დედას (იგულისხმება, რომ სალომე ზებედეს მეუღლეა). მარიამ მაგდალელი და სხვა გალილეველი ქალები სარჩო-საბადებლით ემსახურებიან იესოს და მის მიმდევრებს (ლუკა, VIII. 3). აქედან ირკვევა, რომ მარიამ მაგდალელი, იესოს სხვა მიმდევრებისაგან განსხვავებით, უფრო შეძლებულია. სავარაუდოდ, მას გარკვეული ქონება მშობლებისაგან ან გარდაცვლილი მეუღლისაგან დარჩა. უძღვება რა მეურნეობას, მარიამ მაგდალელს იესოს მიმდევრების `ყულაბაშიც~ შეაქვს გარკვეული შენატანი ფულის სახით. ყოველივე ამას კი უუნარო ქალი იმდროინდელ ებრაულ საზოგადოებაში ვერ მოახერხებდა. ამასთან, იესოს მამაკაცი მოწაფეებისაგან განსხვავებით, მარიამ მაგდალელი ჭკუა-გონებითაც გამოირჩევა და გულუბრყვილო შეკითხვებსაც არ უსვამს იესოს. მარიამ მაგდალელს არც გამბედაობა აკლია. იესოს მამაკაცი მოწაფეებისაგან განსხვავებით, რომელთაც მიატოვეს იესო, ის ბოლომდე იესოს გვერდით იდგა და არც მღვდელმთა ვართა რისხვას შეუშინებია. როგორც ირკვევა, მარიამ მაგდალელი ჯანმრთელი არ უნდა ყოფილიყო. სახარება გვუბნება, რომ იესომ მისგან შვიდი ეშმაკი განდევნა (ლუკა, VIII. 2). საქმე ის გახლავთ, რომ ციფრი შვიდი სრულყოფილ ქმედებას აღნიშნავს. იმ პერიოდში (და კიდევ დიდხანს შემდეგაც) ყველა დაავადებას იმით ხსნიდნენ, რომ ღმერთი ან სატანა მოუვლენდნენ ადამიანს ამა თუ იმ დაავადებას. თუ ადამიანი სატანას ჰყავდა შეპყრობილი, ეს, იმდროინდელი რწმენის მიხედვით, განსაკუთრებით ვლინდებოდა ფსიქო-ნერვული აშლილობებით, როგორიცაა ეპილეფსია, მწვავე ან ქრონიკული შიზოფრენია და სხვა. არ არის გამორიცხული, მარიამ მაგდალელს ამა თუ იმ ფორმის ქრონიკული ფსიქო-ნერვული აშლილობა ჰქონოდა (შეიძლება ესეც იყო მისი მარტოხელობის მიზეზი), ქრონიკული დაავადებები კი პერიოდულად მწვავდება, განსაკუთრებით, მძიმე სტრესების დროს. დაესწრო რა იესოს ჯვარცმას, შეიძლება მარიამ მაგდალელი გარკვეულ საფასურად გაურიგდა კიდეც მებაღეს და სთხოვა, იესოს ცხედარი ორი-სამი დღით მის ბაღში გადაემალა შემდგომი გადასვენების მიზნით და მეორე მარიამთან (იესოს დედასთან) ერთად გაბედა და წავიდა პილატესთან ცხედრის გამოსახსნელად. საქმე ის არის, რომ, ებრაული კანონების მიხედვით, ჯვარცმულის დაკრძალვის უფლებას რომაელები მხოლოდ ახლო ნათესავებს აძლევდნენ (მშობლები, ცოლი და ა. შ. ). პილატემაც მისცა მას იესოს გარდამოხსნის უფლება და მარიამ მაგდალელმა ის მებაღისა და სხვა გალილეველი ქალების დახმარებით დროებით დაკრძალა, იმ განზრახვით, რომ კვირა დღეს მისულიყო, ნელსაცხებლები ეცხო და გადაესვენებინა კიდეც.
ბუნებრივია, მარიამ მაგდალელი ამ დროს ძლიერი ემოციური დატვირთვის ქვეშ იქნებოდა და როცა კვირა დილით იესოს აკლდამა ცარიელი დახვდა, ძლიერი სტრესის მომენტში, სრულიად შესაძლებელია, მას ჰალუცინაციური ხილვებიც ჰქონოდა. და როცა მარიამ მაგდალელმა თავისი ხილვების შესახებ გალილეაში გადამალულ იესოს მოწაფეებს უამბო, მათაც დაიჯერეს მისი ნაამბობი, რადგან უნდოდათ, რომ ასე ყოფილიყო.
იესოს სიკვდილის შემდეგ იესოს მოწაფეებში პირველობისთვის პაექრობა დაიწყო. იერუსალიმის პირველ ეპისკოპოსად იესოს ძმა იაკობი აირჩიეს, რომელსაც ღვთის ძმად მოიხსენიებდნენ. როგორც აპოკრიპტული სახარებებიდან ვგებულობთ, სიმონ-პეტრესა და მარიამ მაგდალელს შორის უთანხმოება ჩამოვარდა. თავისი როლი შეასრულა ქალის უუფლებო მდგომარეობამ ებრაულ საზოგადოებაში და მარიამ მაგდალელიც ნელა-ნელა გაქრა იესოს ბიოგრაფიიდან, ხოლო იესოს დაკრძალვაში მთავარი როლის შემსრულებლად შეძლებული მარიამ მაგდალელის ნაცვლად ასევე შეძლებული იოსებ არიმათიელი მოგვევლინა. მაგრამ იმდენად დიდია მარიამ მაგდალელის როლი იესოს აღდგომის რწმენის დამკვიდრებასა და, ამდენად, ქრისტიანობის გავრცელებაში, რომ მისი სახელის სრულად წაშლა ვეღარ მოხერხდა.
ასე თუ ისე, ჯვარზე გარდაიცვალა ადამიანი, დიდი ადამიანი, რომელმაც კაცობრიობას ჯერარნახული ჰუმანურობისა და სიყვარულის მაგალითი დაუტოვა. ყოვლისშემძლე ღმერთის სიკვდილი, ღმერთისა, თავს ჯვარზე რომ გაიკრავს და ყველას თვალწინ მოკვდება, პატივისცემას არ იმსახურებს, ხოლო ჯვარზე მოწამეობრივი სიკვდილი ადამიანისა, რომელიც ჩვენნაირი იყო, ჩვენსავით სტკიოდა და უხაროდა, მისადმი ჩვენს უდიდეს თანაგრძნობასა და სიყვარულს იწვევს.
ძალიან ბევრ ადამიანს გაუწირავს თავი მართალი აზრისათვის, ამასთან, ხშირად, ბევრად უფრო ეფექტურ სიტუაციაშიც, ვიდრე იესოს შემთხვევაში მოხდა, მაგრამ იესოს გარდა ვერავინ შეძლო ამდენი სიყვარულისა და თაყვანისცემის მოპოვება, სიყვარულისა, რომელიც ჩვენვე აგვამაღლებს. როგორ არ უნდა ვირწმუნოთ პავლე მოციქულის სიტყვები: „...სარწმუნობა, სასოება და სიყვარული; ხოლო ამათში უმეტესი სიყვარულია“ (I კორინთ. XIII. 13). იესოს ცხოვრებამ და მოწამეობრივმა სიკვდილმა უნდა დაანახოს ყველა ადამიანს, რომ ადამის მოდგმა მხოლოდ სიყვარულმა, თანაგრძნობამ და სიკეთემ შეიძლება იხნას „ნაძრახი სიცოცხლის“, სულიერი დაცემისა და გადაგვარებისაგან. იესოს სიყვარულმა ადამიანებისადმი და ადამიანების სიყვარულმა იესოსადმი შეძლო ის, რაც მხოლოდ ღმერთს ხელეწიფება და თუ „ღმერთი სიყვარულია“ (იოანე, IV. 8, 16), იესოს ცხოვრებამ და მოწამეობრივმა სიკვდილმა გვიჩვენა, რომ თავად სიყვარულია ღმერთი. ჯვარცმის შემდეგ იესო, ღმერთკაცად ქმნილი, განაგრძობს სიცოცხლეს და მუჰამედთან და ბუდასთან ერთად, ატლანტივით უდგას დედამიწას. სწორედ იესოა ბეთლემის ის კაშკაშა ვარსკვლავი, აგერ უკვე ოცი საუკუნეზე მეტია, გზას რომ უნათებს კაცობრიობას.
Комментариев нет:
Отправить комментарий