როგორ მოვამზადოთ საჯარო სიტყვა

    საჯარო სიტყვაზე მომზადებისას წინასწარი მომზადება უნდა შეეხოს როგორც სასაუბრო თემას, ასევე გამოსვლის ტექნიკას. ტექსტი უნდა იყოს ადვილად აღსაქმელი, მოკლე ფორმულირებებით. მასში დაცული უნდა იყოს ლოგიკური და ფსიქოლოგიური აქცენტები, პაუზები.

გათვალისწინებული უნდა იქნას შესავლის, ძირითადი ნაწილისა და დასკვნის დანიშნულება და აგების პრინციპები.
I. შესავალი სამი ნაწილისაგან შედგება
1. შესავალი შენიშვნა. იგი არის „ანკესი“, რომლითაც ხდება მსმენელთა ყურადღების დაპყრობა.
2. გამოსვლის კონკრეტული მიზნის გადმოცემა
3. თემის მთავარი ნაწილების განხილვა.
ყურადღების დაპყრობის ხერხები (შესავალში):
I აპელაციის მეთოდი:
1. აპელაცია ავტორიტეტზე (კლასიკოსები, ლიტერატურული გმირები, ფოლკლორი, პოპულარული პიროვნებები)
2. აპელაცია საკუთარ გამოცდილებაზე
3. აპელაცია ცნობილ მოვლენაზე
4. სახელის გამოყენება (დოკუმენტები, წიგნები)
II. კონსტატაციის მეთოდი
1. დროის, ადგილის, სიტუაციის კონსტატაცია
2. წინა გამომსვლელზე მიბმა
3. უზოგადესი ფრაზა
4. დათმობა და შეტევა
III. სალაღობო მეთოდი
1. იუმორისტული შენიშვნა
2. ანეგდოტური შემთხვევა
3. აფორიზმები, ანდაზები
4. პარადოქსით დაწყება; კონტრასტი; კონფლიქტური სიტუაციით დაწყება.
IV. ცივი მეთოდი
1. პირდაპირ საქმის ძირითადი არსით დაწყება
2. შინაარსისა და მიზნების მოკლედ გადმოცემა
3. პრობლემური კითხვის დასმით დაწყება
რეკომენდაციები:
1. არ შეიძლება სიტყვის დაწყება ტრაფარეტული გამოთქმებითა და ფრაზებით. დასაწყისი მიმართული უნდა იყოს მოულოდნელობისა და სიახლისაკენ. გამოიყენება პარადოქსული სიტუაციის მეთოდი.
2. როცა აუდიტორია მობილიზებულია და მზადაა აღსაქმელად, ეფექტურია დასაწყისში სიტყვის შინაარსისა და მიზნების მოკლედ გადმოცემა
3. შეიძლება დაწყევა პრობლემური კითხვის დასმით, რათა აუდიტორია დაინტერესდეს.
4. თანაგანცდის ხერხი – უჩვეულო ფაქტის მოყოლით ყურადღების დაპყრობა
5. აპელაცია აუდიტორიის ინტერესებზე, ავტორიტეტზე, ინფორმაციის წყაროზე, შემთხვევაზე, დროზე, ადგილზე.
6. კონტრასტი – დაწყება კონფლიქტის სიტუაციის მოხმობით
7. იუმორისტული შენიშვნა

II. ძირითად ნაწილში მიღწეული უნდა იქნას, რომ პირველადი დაინტერესება გადაიზარდოს შეგნებულად მართვად ყურადღებაში. აუდიტორიის აზრის მართვა შესაძლებელია ლოგიკური თანმიმდევრობით, მსჯელობებს შორის ლოგიკური ხიდების გადებით. ასეთი გარდამავალი სიტყვებია – „ერთის მხრივ – მეორეს მხრივ“, „აქედან გამომდინარე“, „დამატებით საჭიროა ითქვას“ და ა.შ. მნიშვნელოვანია ზომიერების დაცვა. ერთნაირი ფრაზების ხშირი გამოყენება იწვევს მონოტონურობას.

ყურადღების მიპყრობისა და შენარჩუნების ხერხები:

1. მოულოდნელობა – გამოიყენეთ მოულოდნელი და მსმენელისათვის უცნობი ინფორმაცია, გაზვიადებული ფორმულირებები
2. “პროვოკაცია” – ცოტა ხნით გამოიწვიეთ მსმენელში გადმოცემულ ინფორმაციასთან დაუთანხმებლობა
3. ჰიპერბოლა – არ მოერიდოთ გაზვიადებას. ეს ხელს უწყობს მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების გამოვლენას და ყურადღების გამძაფრებას საკითხისადმი. თქვენი პოზიცია გადმოეცით შემდეგ, გაზვიადების გარეშე.
4. პროგნოზირება – რეალურ ფაქტებზე დაყრდნობით გააკეთეთ პროგნოზები, რათა გამოკვეთილი იქნას კავშირი ინტერესებთან, მოთხოვნებთან, სურვილებთან.
5. „პრო -კონტრა“ – მსმენელებს გააცანით მხარდამჭერი და საწინააღმდეგო არგუმენტები და მათი შეპირისპირებით იპოვეთ პრობლემის მართებული გადაწყვეტა. გამოიყენეთ კონტრასტული არგუმენტაცია, “სინამდვილეში კი”.
6. გადაწყვეტილების მიღების დელეგირება – გამოიყენეთ პარტნიორთა მონაცემები გადაწყვეტილებისათვის, მათი კომპეტენტურობა. შესაბამისი კითხვების დასმით ჩართეთ პარტნიორები აზროვნების პროცესში. თავი შეიკავეთ საკუთარი არგუმენტების მოყვანისაგან.
7. ავტორიტეტზე აპელაცია – საკუთარი აზრების დასამტკიცებლად დაეყრდენით მსმენელისათვის აღიარებულ ავტორიტეტებს, აგრეთვე არსებულ გამოცდილებას (პოლიტიკურს, ისტორიულს, ცხოვრებისეულს, მეცნიერების ავტორიტეტს).
8. თანაგანცდა – გატაცებით აღწერეთ მოვლენები, რომლებიც მსმენელებთან გაკავშირებთ. არ გამოტოვოთ დეტალები, რომლებიც მნიშვნელოვანია აუდიტორიისა და თემისათვის. მსმენელი აიძულეთ თანაგანცდაზე.
9. არაფორმალური ელემენტები – საუბარში ჩართეთ მაგალითები თქვენი ბავშვობიდან, აუდიტორიას გააცანით თქვენი შეცდომები, ცრურწმენები და მათი შედეგები. აჩვენეთ, თუ როგორ დაძლიეთ იმ პრობლემისადმი ცალმხრივი მიდგომა, როგორ იპოვეთ ახლებური გადაწყვეტა. ამით დაძლევთ მსმენელთა თავშეკავებასა და შებოჭილობას. მათ აზრს შეცვლით თქვენს სასარგებლოდ (აჩვენებთ, რომ არ ხართ „უიმედო თეორეტიკოსი“, „სუფთა პრაქტიკოსი“, „ჩინოვნიკი“, „ძუძუმწოვარა“…)
10. დრამატიზაცია – თვალსაჩიოდ, გატაცებით და დრამატულად გამოხატეთ თემის გამამდირებელი შემთხვევბი, მოამზადეთ აუცილებელი აბსტრაქციები. ამით მსმენელებს მიეცემათ საშუალება, რომ საკუთარი თავი გააიგივონ მონაწილე პერსონაჟებთან, ცხოვრებისეულ გამოცდილებასთან.
11. პირდაპირი ჩართვა – თუ აუდიტორია მომზადებულია, უარი თქვით ვრცელ შესავალზე და დასკვნაზე, ილაპარაკეთ მთავარზე
12. იუმორი – არ გაერთოთ თქვენი სიტყვით. მოიყვანეთ სასაცილო, პარადოქსული მაგალითები, მხიარული ისტორიები. მიეცით მსმენელს დასვენებისა და დაფიქრების დრო.
13. ექსპრესია – არ უარყოთ გამომსახველობითი საშუალებები. შეგნებულად შეარჩიეთ ისეთი ფორმულირებები, რომლებიც განსხვავდება ჩვეულებრივი სტილისგან. (მოულოდნელი, სტილისტურად უჩვეულო, დასამახსოვრებელი, ყურადღების მისაქცევი ლექსიკური საშუალებები. მაგ. „ფინალურ სასტვენამდე 10 წთ დარჩა“, „ეს ჰგავს წყლის საცრით ტარებას“). ორატორები მიმართავენ ხოლმე ეფექტის თანდათანობით გაძლიერების ხერხს. ნეგატიურ მსჯელობებს ექსპრესიულ ფორმულირებებს აძლევენ.
III. დასკვნას აქვს მნიშვნელოვანი ლოგიკურ-ფსიქოლოგიური დატვირთვა.
დასკვნის ფუნქციებია:
1. ნათქვამის შეჯამება
2. წარმოთქმული სიტყვით შექმნილი შთაბეჭდილების განმტკიცება და გაძლიერება
3. აუდიტორიის წინაე გარკვეული ამოცანების დასახვა
4. გარკვეული ქმედებებისაკენ მოწოდება

სიტყვით გამოსვლის დასრულების რამდენიმე ტიპი არსებობს:
1. ძირითადი დებულებების და დასკვნების მოკლე გამეორება – ამ დროს გამოიყენება ხოლმე იგივე ფორმულირებები, რაც სიტყვით წარმოთქმისას, ან მათი მცირედი სახეცვლილება. გამოიყენება ხოლმე “წრიული” აგება – გამოსვლა მთავრდება იგივე თეზისით, რითად დაიწყო
2. სიტყვაში ნათქვამის განზოგადება, ამოცანების დაყენება – ასეთი დასასრული ხშირია მოხსენებასა და პოლიტიკურ სიტყვაში. განზოგადებებს შეიძლება ჰქონდეთ აფორიზმის, ფრთიანი გამონათქვამის, ადვილად დასამახსოვრებელი ციტატის ფორმა.
3. შედეგების შეჯამება – გამოიყენება ხოლმე მეცადინეობის დასასრულს, ძირითადი საკითხების წარმოჩენისათვის.
4. ამოცანების დასმა – ეს შეიძლება იყოს სურვილების გამოხატვის ფორმით. იგი ახდენს მსმენელზე ემოციურ ზეგავლენას.
5. პერსპექტივების გამოკვეთა
6. მოწოდება ან ლოზუნგი

    დასასრული ორგანულად უნდა უკავშირდებოდეს გამოსვლის ძირითად თემას. თუ საუბარი დასრულებულია და არ საჭიროებს დასკვნის გაკეთებას, უმჯობესია თქვათ „ნება მიბოძეთ ამით დავამთავრო“, ვიდრე რაიმე დასასრული ეძებოთ.

    ინფორმაციულ სიტყვაში დასკვნა მტკიცედ ამკვიდრებს ნათქვამის აზრს და მნიშვნელობას, კიდევ ერთხელ განმარტავს თემას, აფართოებს მსმენელის ინტერესს.

ცუდი დასკვნის მაგალითია
1. ისეთი ხუმრობით დამთავრებამ რომელიც არ ეხება საქმეს. იგი ქმნის შთაბეჭდილაბას, რომ თქვენ თვითონვე არასერიოზულად ეკიდებით თემას.
2. ცუდია მსმენელთან მობოდიშება: „მე მესმის, რომ ვერ შევძელი…“
3. სიტყვის დამთავრება პატარ-პატარა დამატებებით: „მე თქვენ დაგღალეთ…“ მსმენელის მეხსიერებაში რჩება ეს დამატებები, სიტყვა კი დაუმთავრებელს დაემსგავსება
4. ცუდია, როცა აცხადებთ, რომ ვერ ჩაეტიეთ რეგლამენტში და ამიტომ იძულებით ამთავრებთ სიტყვას. ამით თქვენ გამოხატავთ თქვენს უუნარობას, რადგან სიტყვა წინასწასწარ მომზადებული უნდა გქონდეთ,
5. არ დაამთავროთ სიტყვა ტრაფარეტული, მობეზრებული გამონათქვამით
6. ცუდია გამოსვლის დამთავრება ისეთი დასკვნით, რომელიც ტოვებს მძიმე განწყობილებას, უპერსპექტივობის განცდას. ადამიანები მაშინ თვითონ დაიწყებენ გამოსავლის ძიებას და მოიფიქრებენ საკუთარ დასკვნას.

საჯარო გამოსვლის ტექნიკა

    დიდი მნიშვნელობა აქვს გამომსვლელის ტექნიკას – ჟესტ-მიმიკას, ხმის ტემბრს, ემოციურობას, პოზას, მანერებს, გარეგნობას, ქცევებს და ა.შ. გარეგნობა აყალიბებს პირველ შთაბეჭდილებას და ამ პოზიციიდან აღიქმება წარმოთქმული სიტყვაც. უნდა ეცადოთ მსმენელები ისხდნენ წინა რიგებში, კომპაქტურად. კომპაქტური აუდიტორიის მართვა უფრო ადვილია, ვიდრე გაფანტულის.

1. გარეგნობა – გამომსვლელი ჩაცმული უნდა იყოს უბრალოდ და წესიერად. კოსტუმი არ უნდა იყოს მყვირალა ფერის ანდა ძლიერ მოდური, დეტალებით გადატვირთული. ეს დეტალები ყურადღებას უფანტავს მსმენელს. უსიამოვნო შთაბეჭდილებას ტოვებს დაჭმუჭნული ტანისამოსი. უნდა ერიდოთ ექსცენტრიულობას. ტანსაცმელი არ უნდა იწვევდეს აუდიტორიის გაკვირვებას, შურს.

2. პოზა – მიუღებელია მაგიდაზე გადაწოლა, კედელზე მიყუდება. ძნელია ყურადღების კონცენტაცია უმოძრაო პოზაზე. ასევე უარყოფითად აღიქმება ტანის რხევა, ადგილის ტკეპვა, უმიზნოდ სიარული, ერთიდაიგივე მოძრაობების გამეორება და ა.შ. გამომსვლეი უნდა იდგეს გამართული. სწორი პოზა საკუთარ თავში დარწმუნებულობას და მდგრადობას ბადებს. თავისუფალი, სწორი, მოსახერხებელი პოზა წინასწარ უნდა დამუშავდეს. პოზის შეცვლა მოსახერხებელია პაუზის დროს. სწორი მოძრაობები წინ უნდა უსწრებდეს აზრდა სვლას. ამით ხაზი ესმება სიტყვის გამომსახველობით მომენტებს. დაგვიანებული მოძრაობები კი ფანტავს ყურადღებას.

3. მანერები – სწორი მანერები გარეგნობაზე უფრო მნიშვნელოვანია. უშფოთველად მიდით არჩეულ ადგილამდე. გზაში არ გადააწყოთ ჩანაწერები. არ დაიწყოთ კოსტუმის შეკვრა და ჰალსტუხის გასწორება. არ დაიწყოთ საუბარი მოხერხებული პოზის მიღებამდე. არ მიმართოთ მზერა საკუთარი ფეხსაცმელებისაკენ ან ფანჯრისაკენ. შეხედეთ მსმენელებს. გამომეტყველება უნდა გქონდეთ დაუძაბავი და არა მოღუშული, თუმცა სერიოზული. მსმენელთან კონტაქტი იკარგება, თუ დროდადრო ფანჯარაში იყურებით. მიუღებელია მსმენელზე, როგორც ცარიელ ადგილზ ყურება. მიაპყარით მას აზრიანი მზერა. ეს მათთვის სასიამოვნოა, რადგან ქმნის პირადი ყურადღების შთაბეჭდილებას. შეცვალეთ მზერის მიმართულება აზრის ცვლილებასთან ერთად.

4. ჟესტები – ჟესტ-მიმიკა იძლევა ინფორმაციის 40%-ს. ჟესტები არის:

1. გამომსახველობითი – იგი ახლავს კულმინაციურ ადგილებს

2. აღწერითი – გამოხატავენ გადასვლას, მოძრაობას

3. მიმართებითი – ყველაზე მარტივი ჟესტებია

4. მიმბაძველობითი

ჟესტები უნდა იყოს ძალდაუტანებელი, მათ უნდა ვიყენებდეთ საჭიროების შემთხვევაში, არ უნდა ჩავახშოთ ჟესტები, თორემ იქმნება შებოჭილობის, არაგულწრფელობის შთაბეჭდილეა. ჟესტიკულაცია უნდა იყოს მრავალფეროვანი, დამუშავებული. იგი არ უნდა იყოს გამუდმებული.

5. ხმოვანება – დიდი მნიშვნელობა აქვს ხმის ინტენსივობას. ხმამაღალი საუბრისთვის საჭიროა საკუთარ თავში დარწმუნებულობა. ხმოვანება ეყრდნობა სწორ სუნთქვას (ღრმასა და კონტროლირებადს). ფრაზის ბოლოს არ უნდა გამოგელიოთ ჰაერი.

6. ტემპი – აქ შემოდის რამდენიმე ელემენტი:

1. მეტყველების სისწრაფე – ზედმეტ სისწრაფეს იწვევს სიმორცხვე, შფოთვა. იქმნება შთაბეჭდილება, რომ გამომსვლელს უნდა სწრაფად მოიშოროს ეს საქმე. უსიამოვნოა დუნე სიტყვაც. იგი იწვევს განცდას, რომ გამომსვლელისათვის, სულ ერთია მისი საუბრის შედეგი.

2. ცალკეული სიტყვის ხანგრძლივობა – იგი არ უნდა გაწელოთ და არც უნდა მოკვეცოთ. ხანგრძლივობა უნდა დაუკავშირდეს სიტყვის მნიშვნელობას.

3. პაუზები – მათი გაკეთება ადვილია და ისინი ეხმარება მეტყველებას, არეგულირებს სწორ სუნთქვას. პაუზით შეიძება ხაზი გავუსვათ სათქმელს, რომ მსმენელმა გაიაზროს იგი.

4. ბგერის სიმაღლე და მელოდიურობა – საშუალებას იძლევა გავარჩიოთ კითხვა და დასაბუთება, საბოლოო მტკიცება და განსახილველი საკითხი, დარწმუნებულობა და დაურწმუნებლობა. ხმის მოდულაცია გამოხატავს მოსაუბრის ემოციას. ინტონაციით კეთდება მახვილი ამა თუ იმ კითხვაზე

5. ტემბრი – ტემბრის ნაკლოვანებებია: ქოშინი, ხრიწინი, სიმკვეთრე, ხორხისმიერობა.