XI-XIII საუკუნეების სამეფო სიგელები
სამეფო სიგელებით მოთხრობილი XIV–XV საუკუნეების ისტორია
1. გიორგი (V) მეფის სასისხლო სიგელი მიქაბაძეებს
1. ბაგრატ IV-ის სიგელი ოპიზარ და მიჯნაძოროელ მამებისადმი
...მოვიდენ ჩვენ წინაშე ქუთათისს, სახლსა სამკვიდრებელსა ჩვენსა, ესე მამანი მიჯნაძოროელნი და მამანი ოპიზარნი.
და მოიყვანეს მიჯნაძოროელთა ხატნი წმიდათა მოციქულთა პეტრესი და პავლესი და ნაწილნი წმიდისა ბართლომე მოციქულისანი. და მოიტანეს სიგელნი გურგენ ერისთავთ-ერისთავისაი, გურგენ (ქართველთა) მეფეთა-მეფისაი, პაპისა ჩემისა ბაგრატ (III) კურაპალატისაი და მამისა ჩემისა გიორგი (I) მეფისაი, რომლითა იგი ტყენი და ზღვარნი მიჯნაძოროისათვის დაემტკიცნეს და კრულობითა მოწმობანი კათალიკოზთა და მღვდელთ-მოძღვართანი.
და მოიტანეს ოპიზართა დაწერილი გუარამ მამფლისაი, რომლითა მას ტყესა და ზღვარსა მიჯნაძოროელთა ერჩოდეს და ამათ მიჯნაძოროისა სიგელთა შინა გუარამ მამფლისა დაწერილი, რომელიც ოპიზართათვის დაუწერია, არა ხსენებულ იყო არცა დამტკიცებულად და არცა გარდაგდებულად.
და ჩვენ ესე შფოთი მათი გვიმძიმდა, რამდენად იგი წმიდანი უდაბნონი მშვიდობისა და დაწყნარებისა და ჩვენ მეფეთა ლოცვისათვის აღშენებულნი არიან.
და გულს-მიდგინა ღმერთმან და მადლმან მათ წმიდათამან და ხელვყავ ხარკებით საურავსა მათსა: შევკრიბენ კარსა დარბაზსა ჩვენისასა მღვდელთ-მოძღვარნი, ერისთავთ-ერისთავნი, ერისთავნი და ყოველთა ხევთა ზემოთა და ქვემოთა აზნაურნი, მეცნიერნი საბჭოთა საქმეთანი და დავსხენით წინაშე ჩვენისა. და წავიკითხენით მათნიცა და მათნიცა დაწერილნი და სიტყვის გება იყო მათ შორის, მოვისმინეთ. და სამართლად ესე გავიგონეთ, რომელ ხელნი ამათნი მრავალნი და მტკიცენი იყვნენ და ჩვენგან მათი გატეხა არა ჯერ-იყო, და სულსა მათ პირველთა მეფეთასა არა დავამძიმებდით. და თუმცა ოპიზარნი უნუგეშინისცემოდ გაგვეშნენ, იგინი შეწუხდებოდენ, და ესე ჩვენ ბრალად შევინახეთ.
და აწ სალოცველად მეფობისა ჩემისა და შვილისა ჩემისა გიორგი კურაპალატისა და სალოცველად სულსა მათ პირველთა მეფეთასა ესეთ განვაგე და დავამტკიცე საქმე მათი: ტყენი და ზღვარნი ამათნი, როგორც მათ პირველთა მეფეთა დაწერილთა სიგელთა შიგან უწერიან, ნიშნით ზღვარნი: სამხრეთით - სამწყრისა წყალი, ვითა შავშეთისა წყალსა ჩაერთვის, და ტიხარის კლდე და ქედ-ქედი ვითა წავალს; დასავლეთით - ეჟუანთა ქედი; და ჩრდილოით - დიდუბისა ხერთვისი და საქათმის კარი, ვითა ქედ-ქედი წავალს, დიდი ქედი ერთკარი. ესე ზღვარნი მტკიცენი არიან მიჯნაძოროელთა ზედა და ქედსა ამერით არაი უც საქმე და სასარჩლო ოპიზართა, სალესველთა სათიბისაგან კიდე.
და ამისდა ნაცვლად, რაითამცა ოპიზარნიცა გულსავსე ვყვენ, სალოცველად სულისა ჩემისა თავსავე ჩემსა დავათმინე: ავიღე სამამასახლისოისა სამსახურებლისა ჩვენისაგან ბარევანი სოფელი და მივეც ოპიზართა სატრაპეზოდ. და გადავსწყვიტე მათ შორის საზიდი და სარჩელი, რაითა ესე ორნივე წმიდანი უდაბნონი მშვიდობით და უშფოთველად იყვნენ და მეფობასა ჩემსა და ძესა ჩემსა გიორგი კურაპალატსა გუილოცვიდენ და მათ პირველთა მეფეთა მაშენებელთა და შემწირველთაცა ულოცვიდენ, რაითა ღმერთმან, მეოხებითა მათ წმიდათა მოციქულთაითა და მათდა მიმართ ვედრებითა მათ წმიდათა მამათაითა, დღესა მას განკითხვისასა, ულხინოს ცოდვილსა სულსა ჩემსა, მიხსნას სასჯელთაგან საუკუნეთა.
აწ, ვინცა ჰნახოთ ბრძანებაი და სიგელი ესე ჩვენი: შემდგომთა ჩვენთა მომავალთა მეფეთა, ერისთავთ-ერისთავთა, ერისთავთა, ტაოისა და კლარჯეთისა ტანუტერთა და ყოველთა ხელისუფალთა და საქმის მოქმედთა, დაუმტკიცეთ და ნუ ვინ ხელ-ჰყოფთ შლასა და შეცვალებასა ამისსა!
და უკუეთუ ვინმე, რასაცა ჟამსა, რაიცა გვარი კაცი, დიდი და მცირე, ადგეს და ამას ნაქმარსა ჩვენსა აქცევდეს, გა-მცა-ურისხდების მამაი, ძე და სული წმიდაი. და ესემცა წმიდანი მოციქულნი არიან მოსაჯულნი სულისა მისისანი დღესა მას განკითხვისასა. და ჩემნი ბრალნი მისგან იძიენ ღმერთმან!
და თქვენ, წმიდაო მეუფეო ქართლისა კათალიკოზო, და წმიდანო მღვდელთ-მოძღვარნო, უჯუარობითა დაუმტკიცეთ...
2. სიგელი ბაგრატ IV მეფისა მღვიმის ლავრისადმი
...ლაშქარი დიდი წარმართნი.... და ვერ დავიმორჩილეთ ლაშქარნი და აღაოხრეს მამულნი წმიდისა უდაბნოისა ლავრისა მღვიმისანი.
და ესე წმიდათა მამათა მღვიმელთა ფრიად დაუმძიმდა, რომლისათვისცა გულს-ვიდგინეთ შესავსებელად აღოხრებულისა მამულისა წმიდისა ლავრისა და დაკლებულობისა მათისა გასაკურნებლად მოსახსენებელად სულსა პირველგარდაცვალებულთა მეფეთა, მამათა ჩემთა, და სალოცველად სულისა ჩემისა და სალხინებელად ცოდვათა ჩემთა შევსწირე წმიდასა მამასა შიოს, ლავრასა მღვიმისასა და წმიდათა მამათა მღვიმელთა მანგლის ხევს ადგილი ბორცვისჯვარი, ყოვლითა მზღვრითა მისითა, მთითა, ბარითა, წყლითა, ტყითა, კლდითა, წისქვილითა და ყოვლითა სახმრითა და უხმრითა. და გაუთავისუფლეთ ყოვლისა შესავლისა და გამოსავალისაგან: სახელმწიფოისა, საერისთვოისა, სააზნაუროისა, საციხისთვოისა, სახევისუფლოისა, საბანჯრისა, სახიდისა, საკოშრისა და ყოვლისა ღმრთისა დაბადებულისა შესავლისა და გამოსავლისაგან. და არა რაი ზედა-აც, თვინიერ სამსახურებელისა მის წმიდისა ლავრისა მღვიმისა, რამეთუ თავისუფლობით შემიწირავს ყოვლისავე მეუნებლისა და დამაკლებლისაგან, რაითა, მეოხებითა წმიდისა მამისა შიოსითა, ლოცვითა წმიდათა მამათა მღვიმელთათა, მოგვენიჭოს ღმრთისა მიერ შენდობაი ამის ნაქმრისა და დაკლებისა მათისაი, წარმემართოს ლაშქრობაი ესე და ყოველნივე დღენი ცხორებისა ჩემისანი ნებასა შინა ღმრთისასა მშვიდობით და მტერთა ჩემთა ზედა ძლევით აღვასრულნე. და შემდგომად სიკვდილისა მეოხ იყოს წინაშე ღმრთისა სულისა ჩემისათვის წმიდაი იგი და მადლი მათ ყოველთა წმიდათა მამათაი.
აწ, ვინცა ჰნახოთ ბრძანებაი და სიგელი ესე ჩვენი: შემდგომად ჩვენსა მომავალთა მეფეთა, ერისთავთ-ერისთავთა, ერისთავთა, აზნაურთა, ციხისთავთა, ხევისუფალთა, ჩინებულთა და ყოველთავე საქმის-მოქმედთა ჩვენთა, დაუმტკიცეთ და ნუვინ უშალავთ ბრძანებულსა ამას და გაგებულსა ჩვენსა, ნუცა რას ვინ დააკლებთ, ნუ დიდსა და ნუ მცირესა, თვინიერ შეწევნისა და თანადგომისა.
და უკუეთუ ვინმე გამოშჩნდეთ ღმრთისა უარისმყოფელად და ამის წმიდისა ლავრისა შემცოდედ, ოდესცა და რასაცა ჟამსა, ანუ რაისაცა მიზეზისა მოღებითა, გინა თუ იგი ადგილი შეუცვალოთ მას წმიდასა ლავრასა, ანუ თუ ესე წესნი გაგებულნი ჩვენნი შეუშალნეთ, უარისმყოფელთამცა ღმრთისათა თანა დასჯილ ხართ, იგიმცა წმიდაი მამაი და მადლი მის წმიდისა ლავრისაი არს მოსაჯული თქვენი, ცოდვათამცა და ბრალთა ჩემთა გარდამხდელნი ხართ წინაშე ღმრთისა.
და თქვენ, ქრისტეს მიერ გიორგი ქართლისა კათალიკოზმან, და წმიდათა მღვდელთ-მოძღვართა დაწერილი ესე ჩვენი დაამტკიცეთ, ვითა წესი არს, წყევლანი და შეჩუენებანი დაწერენით. ვინცა უქციოს და შეუცვალოს.
დაიწერა ბრძანებაი და სიგელი ესე ჩვენი ინდიკტიონსა მეფობისა ჩემისასა ლა (31=1057/8)-სა, ხელითა იოვანე მწიგნობრისა მწერელისაითა.
3. გიორგი II-ის სიგელი მღვიმისადმი
ქ. მე, გიორგი ბაგრატუნიანმან, ნებითა ღმრთისათა აფხაზთა და ქართველთა მეფემან, ძემან სულკურთხეულისა მეფისა ბაგრატისმან დავწერე და მოვახსენე სიგელი ესე უდაბნოსა მღვიმისასა.
მოვიდენ ჩვენ წინაშე წმიდაი მამაი მიქაელ და ყოველნი მამანი მკვიდრნი მღვიმისანი და სიგელნი მოიტანეს მამათა და პაპათა ჩემთანი და დაწერილნი მთავართა ყოველთა და აზნაურთა საქონელთათვის მათთა, რომელნიც ჰქონდათ ლავრასა მღვიმისასა თრიალეთს და მანგლისის-ხევს და მოგვახსენეს, რაითა სიგელნი გაუახლენით და დაწერილნი დაუმტკიცენით.
გულს-გვიდგინა ღმერთმან, სამლოცველოდ მეფობისა ჩემისა ძისა ჩემისა დავით კურაპალატისა და მოსახსენებლად სულთა პირველთა მეფეთა მამათა ჩემთასა, გაგვიახლებიან სიგელნი მამისა და პაპთა ჩემთანი. და დაგვიმტკიცებიან დაწერილნი ყოველთა: მთავართა ყოველთა და აზნაურთა შემწირველთანი. და სიგელი ესე სიმტკიცისათვის დაგვიწერია და მოგვიხსენებია წმიდისა მამისა შიოსდა და წმიდისა ლავრისა მღვიმისადა. და სოფელნი და აგარანი მათნი და ყოველნი საქონელნი მათნი, რომელნი სამეფოსა ჩვენსა შინა არიან, სახელდებით ესე: აგარაი - ციხედიდს; გლეხნი და მიწაი - ნიჩბისს; გლეხნი და მიწაი - კოდალს, და წინარეხს, და შუარეხს, ადლითს, შედარს, და ძუელ ღრდულეთს, და ცხირეთს - ცხევერი და გავაზელნი; გუელდესი და კოტმანი; კლდეკართა ქვეშე - ბორცვისჯვარი და ბჭითი ზეგანთა მოუგონელნი - სვანეთს; და ფურხადს, და ფიცეს. ესე ყოველნი საქონელნი მათნი, ვითა თვით პირველთა სიგელთა სწერიან და ვითა შემწირველთა ხელით წერილსა შინა სწერიან შეუვალობისა და თავისუფლობისა მათისათვის, აწ, ჩვენცა მასვე ზედა გაგვითავისუფლებიან ესე ყოველნი საქონელნი მღვიმისანი, ყოვლისა შესავლისა და გამოსავლისაგან: სახელმწიფოისა, საერისთვოისა, საციხისთვოისა, სახევისუფლოისა, შურტათა და ჩინებულთაგან და ყოველთა საქმისმოქმედთაგან. და ვითა სამსახურებელი ციხეთაი, არაი ზედა სდებია და ჟამთა შლილობისათა შინა ოდესმე მძლავრთა და უღმრთოთა კაცთა ამათ ზედა რაიცა ბეგარი დაუც და რაიცა დაჭირებითი სამსახური უქნევია, ანუ სამუშაოი, ანუ სუხრაი, ანუ ბაჟი აღებულა, ვითა არაი ზედა სდებია, ესე ყოველი აგვიხდია, გარდაგვიგდია და ყოვლისგანვე გაგვითავისუფლებიან და ვითა პირველთა სიგელთა შინა უწერია, გაგებით, მას წესსა ზედა იყვნენ.
და არავის ხელ-ეწიფების მათ ზედა დაჭირებითსა და უსამართლოსა საქმისა ქნად და მეუნებლე, მავნებელი და დამაკლებელი მათი არავინ გვიბრძანებია, და არცა მშლელი და მაქცეველი ბრძანებისა ამის ჩვენისაი.
და ესე ამისთვის გვიქნია, რაითა ღმერთმან მადლითა და მეოხებითა წმიდისა მამისა შიოსითა საწუთროისა ამის ცხორებასა კეთილად წარჰმართოს მეფობაი ჩემი და საუკუნესა მას მლხინებელ მექმნეს სულისა ჩემისა, დღესა მას საშინელსა განკითხვისასა.
აწ, ვინცა ჰნახოთ ბრძანებაი და სიგელი ესე ჩვენი: შემდგომად ჩვენსა მომავალთა მეფეთა, ერისთავთ-ერისთავთა, ერისთავთა, აზნაურთა, მემამულეთა და მოსაკარგავეთა, ციხისთავთა, ხევისუფალთა, მანდატურთა, შურტათა, ჩინებულთა და ყოვლისა საქმის მოქმედთა, დაუმტკიცეთ.
და ნუ ვინ უშალავთ ბრძანებასა ამას და გაგებულსა ჩვენსა და ნუცა რას ვინ დააკლებთ, ნუ დიდსა და ნუ მცირსა, თვინიერ შეწევნისა და თანადგომისა.
და უკუეთუ ვინმე, რამანცა გვარმან კაცმან, რასაცა ჟამსა, ხელ-ყოს და იკადროს ამის ბრძანებისა ჩვენისა შეცვალებად, წმიდაი მამაი შიო და ყოველნი წმიდანიმცა არიან მოსაჯულნი და დამსჯელნი სულისა მისისანი დღესა მას საშინელსა სასჯელისასა და შე-მცა-ჩვენებულ არს მარანთა ყოველთა ღმრთისა უარის-მყოფელთა თანა.
და თქვენ, წმიდაო მეუფეო ქართლისა კათალიკოზო, და ყოველნო მღვდელთმოძღვარნო, უჯვარობით და წყევით დაუმტკიცეთ სიგელი ესე.
დაიწერა ბრძანებაი და სიგელი ესე ჩვენი ინდიკტიონსა მეფობისა ჩემისასა ა (1), ხელითა იოვანე მონაზონისაითა.
3. გიორგი II-ის სიგელი მღვიმისადმი
ქ. მე, გიორგი ბაგრატუნიანმან, ნებითა ღმრთისათა აფხაზთა და ქართველთა მეფემან, ძემან სულკურთხეულისა მეფისა ბაგრატისმან დავწერე და მოვახსენე სიგელი ესე უდაბნოსა მღვიმისასა.
მოვიდენ ჩვენ წინაშე წმიდაი მამაი მიქაელ და ყოველნი მამანი მკვიდრნი მღვიმისანი და სიგელნი მოიტანეს მამათა და პაპათა ჩემთანი და დაწერილნი მთავართა ყოველთა და აზნაურთა საქონელთათვის მათთა, რომელნიც ჰქონდათ ლავრასა მღვიმისასა თრიალეთს და მანგლისის-ხევს და მოგვახსენეს, რაითა სიგელნი გაუახლენით და დაწერილნი დაუმტკიცენით.
გულს-გვიდგინა ღმერთმან, სამლოცველოდ მეფობისა ჩემისა ძისა ჩემისა დავით კურაპალატისა და მოსახსენებლად სულთა პირველთა მეფეთა მამათა ჩემთასა, გაგვიახლებიან სიგელნი მამისა და პაპთა ჩემთანი. და დაგვიმტკიცებიან დაწერილნი ყოველთა: მთავართა ყოველთა და აზნაურთა შემწირველთანი. და სიგელი ესე სიმტკიცისათვის დაგვიწერია და მოგვიხსენებია წმიდისა მამისა შიოსდა და წმიდისა ლავრისა მღვიმისადა. და სოფელნი და აგარანი მათნი და ყოველნი საქონელნი მათნი, რომელნი სამეფოსა ჩვენსა შინა არიან, სახელდებით ესე: აგარაი - ციხედიდს; გლეხნი და მიწაი - ნიჩბისს; გლეხნი და მიწაი - კოდალს, და წინარეხს, და შუარეხს, ადლითს, შედარს, და ძუელ ღრდულეთს, და ცხირეთს - ცხევერი და გავაზელნი; გუელდესი და კოტმანი; კლდეკართა ქვეშე - ბორცვისჯვარი და ბჭითი ზეგანთა მოუგონელნი - სვანეთს; და ფურხადს, და ფიცეს. ესე ყოველნი საქონელნი მათნი, ვითა თვით პირველთა სიგელთა სწერიან და ვითა შემწირველთა ხელით წერილსა შინა სწერიან შეუვალობისა და თავისუფლობისა მათისათვის, აწ, ჩვენცა მასვე ზედა გაგვითავისუფლებიან ესე ყოველნი საქონელნი მღვიმისანი, ყოვლისა შესავლისა და გამოსავლისაგან: სახელმწიფოისა, საერისთვოისა, საციხისთვოისა, სახევისუფლოისა, შურტათა და ჩინებულთაგან და ყოველთა საქმისმოქმედთაგან. და ვითა სამსახურებელი ციხეთაი, არაი ზედა სდებია და ჟამთა შლილობისათა შინა ოდესმე მძლავრთა და უღმრთოთა კაცთა ამათ ზედა რაიცა ბეგარი დაუც და რაიცა დაჭირებითი სამსახური უქნევია, ანუ სამუშაოი, ანუ სუხრაი, ანუ ბაჟი აღებულა, ვითა არაი ზედა სდებია, ესე ყოველი აგვიხდია, გარდაგვიგდია და ყოვლისგანვე გაგვითავისუფლებიან და ვითა პირველთა სიგელთა შინა უწერია, გაგებით, მას წესსა ზედა იყვნენ.
და არავის ხელ-ეწიფების მათ ზედა დაჭირებითსა და უსამართლოსა საქმისა ქნად და მეუნებლე, მავნებელი და დამაკლებელი მათი არავინ გვიბრძანებია, და არცა მშლელი და მაქცეველი ბრძანებისა ამის ჩვენისაი.
და ესე ამისთვის გვიქნია, რაითა ღმერთმან მადლითა და მეოხებითა წმიდისა მამისა შიოსითა საწუთროისა ამის ცხორებასა კეთილად წარჰმართოს მეფობაი ჩემი და საუკუნესა მას მლხინებელ მექმნეს სულისა ჩემისა, დღესა მას საშინელსა განკითხვისასა.
აწ, ვინცა ჰნახოთ ბრძანებაი და სიგელი ესე ჩვენი: შემდგომად ჩვენსა მომავალთა მეფეთა, ერისთავთ-ერისთავთა, ერისთავთა, აზნაურთა, მემამულეთა და მოსაკარგავეთა, ციხისთავთა, ხევისუფალთა, მანდატურთა, შურტათა, ჩინებულთა და ყოვლისა საქმის მოქმედთა, დაუმტკიცეთ.
და ნუ ვინ უშალავთ ბრძანებასა ამას და გაგებულსა ჩვენსა და ნუცა რას ვინ დააკლებთ, ნუ დიდსა და ნუ მცირსა, თვინიერ შეწევნისა და თანადგომისა.
და უკუეთუ ვინმე, რამანცა გვარმან კაცმან, რასაცა ჟამსა, ხელ-ყოს და იკადროს ამის ბრძანებისა ჩვენისა შეცვალებად, წმიდაი მამაი შიო და ყოველნი წმიდანიმცა არიან მოსაჯულნი და დამსჯელნი სულისა მისისანი დღესა მას საშინელსა სასჯელისასა და შე-მცა-ჩვენებულ არს მარანთა ყოველთა ღმრთისა უარის-მყოფელთა თანა.
და თქვენ, წმიდაო მეუფეო ქართლისა კათალიკოზო, და ყოველნო მღვდელთმოძღვარნო, უჯვარობით და წყევით დაუმტკიცეთ სიგელი ესე.
დაიწერა ბრძანებაი და სიგელი ესე ჩვენი ინდიკტიონსა მეფობისა ჩემისასა ა (1), ხელითა იოვანე მონაზონისაითა.
სამეფო სიგელებით მოთხრობილი XIV–XV საუკუნეების ისტორია
1. გიორგი (V) მეფის სასისხლო სიგელი მიქაბაძეებს
ქ. სახელითა ღვთისათა, იესიან, დავითიან, სოლომონიან, ბაგრატუანისა, ნებითა ღმრთისათა აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა, სომეხთა, შანშე და შარვანშე, აღმოსავლეთისა
და დასავლეთის, სამხრის და ჩრდილოეთისა,
ლიხთიმერისა და ლიხთამერისა,
ორისავე სახელმწიფოსა ტახტ-გვირგვინისა ღვთისა მიერ მფლობელ-მპყრობელისა გიორგი მეფეთ-მეფისა წინაშე მოვიდა მეაბჯრეთ-უხუცესი გოგატი ჩხეტიძე, ჩვენის მეფობისა დიდად მომჭირნე და გვეაჯნეს და მოგვახსენეს
მათის მკვიდრისა ყმისა სასისხლოთა სიგელითა და დაგვაჯერეს და მოგვართვეს ძველთა ჩვენთა პაპათაგან ბოძებულნი სიგელნი და ჩვენ ახლად გაუახლეთ და დაუმტკიცეთ მიქაბაძეთა მათნი სასისხლონი სიგელნი, დავითს და გიორგის და მათთა შვილთა და მომავალთა. და რაცა ჩვენთა ჩამომავალთა ძველთა გაეჩინნეს, აღარცა ჩვენ დაუმცირეთ და დაუმტკიცეთ სრული სისხლი ასი ათასი ძველი თეთრი მისითა საზაოთა და სანახშიროთა.
ესე ასრე მიგვიცემია და დაგვიმტკიცებია მიქაბაძეთათვის
ასი ათასი ძველი თეთრი მისითა საზაოთა და სანახშიროთა. თუ ვინმე მოკლას მიქაბაძისა გვარისა კაცი, ესე ასი ათასი ძველი თეთრი დაეურვებოდეს მისითა საზაოთა და სანახშიროთა.
ამას აქეთ, ვინც ცოლი წაუღოს, ნახევარი სისხლი დაუურვოს.
ვინ უმიზეზოდ გვირგვინ შესკვნილი ქალი დაუგდოს, ნახევარი სისხლი დაუურვოს.
ვინ ჯვარ გაცვლილი ქალი დაუგდოს, სისხლის მეოთხედი დაუურვოს.
თუ ვინმე უმკითხაოდ გრძნეულობა უთხრას, ნახევარი სისხლი დაეურვოს.
ამას აქით, ვინ სადაღოდ დაკოდოს, სამი ათასი ძველი თეთრი დაეურვოს.
ვინ უპატონოდ სახლად დაესხას, მესამედი სისხლი დაეურვოს.
ვინცა ღალატითა მოკლას, მისისა სისხლს თორმეტი ათასი სხუა ემატოს.
ვინ მწყემსი უცეს, ათასი თეთრი დაეურვოს.
ექვსნი ასონი არიან კაცისნი, რომელიცა ნაკრავითა დაუშავდეს, მეექვსედი სისხლი დაეურვოს.
გერში ვინ ადინოს, ათასი თეთრი დაეუროს.
სხვა სახალო და სადაღო და საუპატიო ამა სრულისა სისხლისაგან იანგარიშეთ და აგრე დაეურვებოდეს.
ესე ასრე გაგვიჩენია და დაგვიმტკიცებია და მიგვიბოძებია მიქაბაძეთათვის და მათთა მომავალთათვის.
აწ ვინცა ნახოთ ბრძანება და სიგელი ესე შემდგომად მეფეთა, დედოფალთა, ამირსპასალართა, დადიან-გურიელთა, ამირეჯიბთა, ერისთათა, ამილახორთა, მუშრიბთა, დივანთა, მოლარეთა, მეჯინიბეთა, ბაზიერთა, მოურავთა, ხელოსანთა, პურისა და საკლავის მკრებელთა, მეღვინეთა ყოველთა კარისა ჩვენისა წარვლინებულთა მოსამსახურეთა დაუმტკიცეთ და ნუვინ უშლით გარდა თანა დგომისა და შეწევნის მეტად. დამამტკიცებელნი ღმერთმან აკურთხოს, მშლელი კრულმცა არის და თქვენ, ქრისტეს მიერ კურთხეულნო ქართლისა და აფხაზეთისა ქათალიკოზნო, უჯვარობით დაუმტკიცეთ.
დაიწერა ბრძანება და სიგელი ესე მეფობისა ჩვენისასა ინდიკტიონს, ქორონიკონსა ხუთას ორმოცდა ხუთსა (=1325), ხელითა კარისა და საწოლის მწიგნობრისა დავითისითა, გადაიწერა ძველისაგან მეორედ ახლად კიდე. მიბოძებია ვარძიას, რაბიძისოული წყალობათ.
ქართლისა და აფხაზეთისა კათალიკოსი ჯვარითა ვამტკიცებთ
მეფეთ მეფე გიორგი ვამტკიცებთ
2. სიგელი გიორგი (V) მეფისა ივანე თორელ-ჯავახიშვილისადმი
...ყოვლისა აღმოსავლეთისა და დასავლეთისა თვით ფლობით ხელმწიფედ მპყრობელი. მოვიდა წინაშე ჩვენსა ჩვენი დიდად ერთგული თორელი ივანე და გვეაჯა და მოგვახსენა, რათამცა კოჟორისა ძირსა მონასტერი ათენაგვენი მიგვებოძა.
დაგვაჯერა ღმერთმან და ვინებეთ თორელისა ჯავახიშვილისა ივანესიდა კოჟრისა ძირსა მონასტერი ათენაგვენი სამკვიდროდ მიუბოძეთ და შეუცვალებლად.
და გქონდეს შენ თორელ ივანესა, კოჟორისა ძირსა მონასტერი ათენაგვენი ესე ყოველთავე მომავლითა, მისითა მიმდგომითა ველითა, ვენახითა, ტყითა, წყლითა, წისქვილითა და სანადიროთა და ყოვლითა სამართლიანითა მზღვრითა და თავისუფლად. და არავინ გვიბრძანებია მშლელი ბრძანებულისა ამის ჩვენისა, არცა მეუნებლე მავნებელი ამისი.
აწ, ვინცა ნახოთ ბრძანება და სიგელი შემდგომად ჩვენსა მეფეთა, ან დედოფალთა, ერისთავთა-ერისთავთა, ტფილისისა ამირათ-ამირათა, კოჟორისა დაბისა და მოურავთა, ყოველთავე დაუმტკიცეთ და ნუ უშალავთ ბრძანებასა და სიგელსა ამასა ჩვენსა და ნუცა რასა ვინ დააკლებთ ნუც დიდსა და ნუც მცირსა, გარდა შეწევნისა და თანადგომისა კიდე.
და თქვენ, ქართლისა კათალიკოზო და ყოველნო მღვდელნო, უჯვარობით დაუმტკიცეთ.
დაიწერა ბრძანება და სიგელი ესე ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა ლთ (39), ხელითა კარისა მწიგნობრისა აბრაჰამ ავგაროზისძისთა.
დამტკიცებები:
ესე მტკიცეა ნებითა ღმრთისათა
მტკიცეა ხელითა გიორგისგან ნებითა ღთისათა
3. სიგელი გიორგი (V) მეფისა შალვა მეაბჯრეთუხუცესისადმი
... გვიბოძებია მეჰაბჯრეთაუხუცესო ქვენიფნაველო შალვა, რაგუარ პატრონსა შენსა ებოძა შენი მამული შენთვის, ჰაგრევე აწ ჩვენ შეგიწყალეთ და გიბოძეთ უცილებლად ყოვლისა სულიერისგან. ვერავინ გეცილებოდეს ერდგულად მსახურებასა შინა მეფობისა ჩვენისასა ურდოს ლაშქარსა შინა და გარე ყოველგან. და ვინც ამისი ხართ აზნაურისშვილი, მსახური და გლეხი, ყველა მსახურებდეთ ერდგულად და თავდადებით. ვინც ლაშქარს წაგიტანოს, ლაშქარს წაჰყევით, ვინცა შინა დაგაგდოს, შინა მსახურებდით.
დაიწერა ქრონიკონსა კზ (27, =1339 წ.), ივნისს ვ (6), ხელითა კარისა მწიგნობრისა ჩვენისა ჩაკურასშვილის ბოცოისითა“.
4. ბრძანება გიორგი მეფისა გამრეკელ ჯავახიშვილისადმი
... ვერავინა გეცილებოდეს, ვითა შენსა სიერთგულესა ჰმართებს ერდგულადა სამსახურსა შიგანა მეფობის ჩვენისასა ურდოს ლაშქარსა შინა და გარე და კაგიოსოს ორი გლეხი მისით მიწით და საქონებელითა, კომნაკომისძე და ბორტყოლა შენსა ბიძას ძის შალვას შვილს ჰქონდეს მისისა საქმის შეკაზმამდის; ნურასა ეცილები და სათათროსა და საყალნოსა და საჩვენოს სამსახურსა თანა დაიყენებდი, და ვერავინ რა საქმე დაიგოს შენს მეტმა.
დაიწერა ქრონიკონს ლგ (33, =1345), ოკდომბერსა იბ (12) ბრძანება ნიშანად გვიბოძებია.
დაიწერა მწიგნობრისა ჩემისა მაჩრიტისძისა დავითისა. და [შალვასშვილს და ან სხვასა ვისა გინდა ჩვენი ბრძანება და ნიშანი ჰქონდეს, ყველა ამით გაგვიტეხია და ესე დაგვიმტკიცებია.
დამტკიცება: ქ. ჩვენ გიორგისა დაგვინიშნავს.
5. სიგელი ანდრონიკე (ალასტანელი) მეფისა წითლოსან ქვენაფნაველ ლარგველის შვილისადმი
ქ. სახელითა ღმრთისაითა ანდრონიკესაგან ბაგრატუნიანისა, ნებითა ღმრთისაითა აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა და სომეხთ მეფისა, შარვანშე და შანშე და ყოვლისა აღმოსავლეთისა და დასავლეთისა ხელმწიფედ მპყრობელისა.
მოვიდა ჩვენს წინაშე ქვენაფნაველი, ლარგველისა შვილი წითლოსანი და გვეაჯა და მოგვახსენა, რათამცა ქართლის მუხისძისა სალარისეულნი სოფელნი: კარბი და გარეჯვარ-ბაკურის უბანი მისთვისმცა მიგვებოძნეს.
დაგვაჯერა ღმერთმან და ვისმინეთ აჯა ქვენიფნაველისა წითლოსანისი, ვინაიდგან მის ცოლისძმის მუხისძის სალარისცა მისთვის და მისთა დისწულთათვის ეანდერძა მისი მამული, ჩვენცა შევიწყალეთ და მიუბოძენით ქართლის სოფელნი: კარბი და გარეჯვარ-ბაკურის უბანი მისითა სამართლიანითა მძღვრითა მკვიდრად, სამამულოდ, შეუვალად და შეუცვალებლად...
დაიწერა ბრძანება და სიგელი ესე ჩვენი ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა მეცხრესა, ქრონიკონსა ლვ (36, =1348), ხელითა კარისა მწიგნობრისა ჩვენისა მანგლელისა ძისა ნიკოლოზისითა“
6. სიგელი დავით (IX) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
...დიდისა დედაქალაქისა მცხეთისა შესავალნი მოვიკლენით და სხვათა სხვითა განვაჩინეთ და ხვედურული ასე განვაჩინეთ: რაიცა ღმრთივ გვირგვინოსანთა სანატრელთა მეფეთა, ჩვენთა ჩამამავალთა ხვედურეთს მცხეთისათვის მოუხსენებია, იგი ორბოძლელთაგან მიჰმძლავრებოდა და მიზეზისა ამისთვის დასჭირვოდა, რომელ ორბოძლელსა თეთრი ქორი მიუგვრია დიდის დავით მეფისათვის და მათ ხვედურეთს მცხეთისა გლეხნი ორბოძლელისათვის უბოძებია. ასე რომე, ოდესცა ქართლის კათალიკოზმან და მცხეთელთა თორმეტი ათასი თეთრი ორბოძლელსა მისცენ, მათ გლეხთა თანა ორბოძლელსა არაი საქმე ედვას. ესე ჟამთა შლილობისაგან არცა მეფეთა მოეკლო, არცა ქართლისა კათალიკოზსა და მცხეთელთა დაეხსნა, და ორბოძლელსა, რაიც ამათ გლეხთა აქაით მცხეთისა ხვედურეთისხევს და იმერხევს არის: გლეხები, ზვარი, ქვაბნი, ფარდახტნი და რაიც არის, ყველა მიმძლავრებით დაეჭირა.
ჩვენ მოვიკითხეთ და ორბოძლელისა ნიშანნიც ვნახენით და მართლად შევიგენით, რომ მიმძლავრებით და უსამართლოდ ეჭირა და მიუბოძეთ ორბოძლელსა მცხეთისა გლეხთა სახსარი, პაპის მამისა ჩვენისა დავით მეფისაგან გაჩენით ნაბოძები თეთრი თორმეტი ათასი, და შევსწირეთ ახლად და დაუმტკიცეთ წმიდასა და ცათა მობაძავსა დედაქალაქსა მცხეთასა, მას შინა ღმრთივ აღმართებულსა სვეტსა ცხოველსა, კვართსა საუფლოსა და ღმერთმყოფელსა მიჰრონსა, რაიც ხვედურეთისხევს და იმერხევს მცხეთისა არს და ყოფილა: გლეხები, ზვარი, ხოდაბუნნი, ფარდახტნი, ქვაბნი. მთა, ჭალა, სათიბე, წისქვილი, სანადირო, მზღვარი და მიმდგომო, მათი სამართლიანი სახმარი და უხმარი.
ჰქონდეს წმიდასა დედაქალაქსა მცხეთასა ხვედურეთისხევს და იმერხევს, რაიც ძველითგან მცხეთისა ყოფილა: ქვაბნი, გლეხები, ზვარი, ხოდაბუნნი, ფარდახტნი, ქვაბნი. მთა, ჭალა, სათიბე, წისქვილი, სანადირო, ზღვარი და მიმდგომო მათი სამართლიანი, სახმარი და უხმარი; და წესისაებრ იხმარებოდეს მღვდელთმთავართ-მთავარი, ქართლისა ქათალიკოზი და მოურნენი წმიდისა დედაქალაქისანი. და სამართლად გასაქმებულან ორბოძლელნი ამის მცხეთისა საქონებლისაგან და მიჰხვდა მისახვედრებელი თეთრი თორმეტი ათასი და სხვა მოსაქმე და მოსარჩლე არცვინ ჩანს და ნუცვინ გამოჩნდების და ურჩთა პატივი ურჩებისა მიეხადების და ნუმცავინ იკადრებს ამის ახლად ჩვენგან დახსნილ-შეწირულთა ადგილთა ცილებად. და თქვენ, შემდგომად ჩვენსა მომავალნო მეფენო, ვითა ძველად ჩვენთა ჩამომავალთაგან შეწირულსა და აწ ჩვენგან დამტკიცებულსა ჰმართებს, აგრე დაუმტკიცეთ...
დაიწერა ბრძანება და გახსნითი ესე ჩვენი ქრონიკონსა მგ (43, =1355), ხელითა საწოლის მწიგნობრისა ჩვენისა გიორგი ეგანისძისაითა“.
7. სიგელი დავით (ალასტანელი) მეფისა ეზოს ჩუხჩერეხ პიპოსადმი
[ქ. ჩვენ], მეფეთა მეფესა დავითს, ეგე ბრძანება ამისად ნიშნად გვიბოძებია, ეზოს ჩუხჩერეხო პიპო, გორს ქისიყელისეული მამული შენთვის გვიბოძებია, სამართლიანი, გასყიდული და დაწინდულიც. ყველა შენ მოიკლიე და გქონდეს ერთგულად სამსახურსა შიგა მეფობისა ჩვენისასა, ურდოს ლაშქარს შინა და გარე, ყველგან.
დაიწერა ბრძანება ესე ქრონიკონსა ნგ (53,=1365), დეკენბერსა ლა (31), ხელითა კარის მწიგნობარისა ჩვენისა ჭურისძისათა“
დამტკიცებები:
ქ. დამინიშნავს.
8. სიგელი დავით (ალასტანელი) მეფისა ოქონის ხატისადმი
...ჩვენ, იესიან, დავითიან, სოლომონიან, პანკრატიან, აფხაზთა, რანთა, კახთა, შაჰანშაჰ და შარვანშაჰ, საქართველოსა მპყრობელმან და ხელმწიფემამ მეფეთ-მეფემან დავით და ძეთა ჩვენთა: გიორგი და ალექსანდრე.
ვიგულეთ და ვიგულისმოდგინეთ, მას ჟამსა, ოდეს საყდარი ოქონისა, ბებიის ბებიასა ჩვენსა, თამარ დედოფალსა აღეშენა ქალაქისა გორისსანახებსა, დაეხატა, შეემკო და შეეწირა სოფელი ხიდისთავი გაღმა-გამოღმა საზღვრითა ამითა: ფარის ჯვარის წვერი სამხევამდინ, მის დამართებით ზემო წითელი კლდე, მისდა პირისპირ ქათაგაურის ბოლომდინ, კიმკიმაურის, დიდ რუსხმულამდინ, რუსხმულის დაპირისპირებით კოდათხევამდის – ამისითა რუთა, წყლითა, მიწითა და ჭალითა გვიბოძებია და შეგვიწირავს ხატისა ოქონისათვის.
ზემო რეხას ათი საკვამლო მისითა რუთა, მამულითა, მიწითა, საწისქვილოთა, სასაფლავოთა, საზღვრითა და სამნებითა ყოველის კაცისაგან მოუდევარი და შემოუცილებელი;
აგრევე გარეჯვარს ლომსათუბანი მისითა წყლითა, რუთა, საზღვრითა და სამნითა ამით: თამარ დედოფლის რუმდის, ქვემოთ რეხის ფშნამდინ, გვერდით ხელთუბნის სამნამდინ, მარჯვენით თორტოიზის ფშნამდინ;
რუისს – უმეკაშვილი მისით მამულითა, რუთა, მიწითა, ეკლესიის კარითა და ორის თავის ვენახის სახასო იქ, თქვენ კარზედ, ისინივე შეიმუშავებდნენ;
ატენს – მამული ერთი ჩივჩივაძისა, გამოიღებდეს ლიტრასა ზეთსა ოთხსა, ძღვენსა და სამსახურსა;
აგრეთვე გორს – ვაჭარნი ექვსნი მათითა სახლ-კარითა, ჭურ-მარნითა და ქულბქითა;
დიღვამს თავს – თეთრაძენი გიუნა, მამისიმედი, ზოსიმე და ხუცესი იოვანე მათითა მამულითა, სახნავითა, რუთა, მთითა, ბარითა, სასაფლავოთა, სყიდულითა და უსყიდლითა, ხელშეუვლად და განთავისუფლებით მოგვირთმევია და შემოგვიწირავს ხატისა ოქონისათვის.
...დაიწერა ნიშანი და ბრძანება ესე ჩვენი მას ჟამსა, ოდეს სარკინოზთა და ისმაიტელთა ბრძოლა შეექმნა საბერძნეთსა და აღიხუნეს ქალაქნი და აგარაკნი მათნი. ქრონიკონსა სამეოცდაათსა (1382), დასაბამითგან წელთა შვიდი ათას ორას და ათსა, ინდიკტიონსა მეფობისა ჩუენისა კჱ (28). დაიწერა სიგელი ესე ხელითა კარისა ჩვენისა წინამძღვრის იოსებ უჯარმელისათა, თვესა ივნისსა.
ხელმოწერილი არის დავით, გიორგი და ალექსანდრე.
9. სიგელი გიორგი (VII?) მეფისა გუგუნი მაყაშვილისადმი
სახელითა ღმრთისაითა, გიორგისაგან დავითიან-ბაგრატიონინისა, ნებითა ღმრთისაითა, აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა და სომეხთა მეფისა, შარვანშე და შანშე და სრულისა საქართველოისა, აღმოსავლეთისა და დასავლეთისა ხელმწიფედ ფლობით მპყრობელისა წინაშე მოვიდა ჩვენი დიდად ნამსახური და ერთგული მაყასშვილი გუგუნი თავადი მეაბჯრეთუხუცესი ბოსტოღანა, გვეაჯა და მოგვახსენა, რათამცა შეგვეწყალა და ბოჭორმის პირთა ბიძისა მისისა ნაქონები ბოტკოი სამკვიდროდ, სამამულოდ სიგლითა მიგვებოძა...
გვიბოძებია და გქონდეს შენ, მეაბჯრეთუხუცესს ბოსტოღანას, მაყაშვილსა გუგუნასა, შვილთა და მომავალთა შენთა ყოველთავე, ბიძისა შენისა ნაქონები ბოტკო...
დაიწერა ბრძანება და სიგელი ესე ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა ით (19), ქკ~სა ოე (75, =1387), ხელითა კარისა მწიგნობრისა მახარებელისათა.
დამტკიცება
მე, დიდისა მონასტრისა მოძღვარი, კათალიკოზი ნიკოლოზ, დამამტკიცებელი ვარ მეფეთა ბრძანებისა ამის.
შენიშვნა
თ. ჯორდანიამ და ი. დოლიძემ ქორონიკონი წაიკითხეს ასე – „ჲე“, ხოლო ლომინაძემ ივარაუდა მხოლოდ „ე“ და ჩათვალა რომ საუბარია გიორგი V-ზე.
10. სიგელი გიორგი მეფისა (VII) სვეტიცხოვლისადმი
ჩვენდა ზღუდედ გამორჩეულო, წარმმართებელო მეფობისა ჩვენისაო, დიდებაო და სიმტკიცეო სკიპტრა-პორფირისა და გვირგვინისა ჩვენისაო, საშინელო მეტეხთა, ხახულისა და ვარძიისა ღმრთისმშობელო... განმაერთებელმან ლიხთ იმერისა და ლიხთ ამერისამან, ორისავე სამეფოს მტკიცედ და შეურყევლად მპყრობელმან, აფხაზთა და ქართველთა მეფემან გიორგი... დღესა ბრწყინვენ ოთხნივე კედარნი მეფობისა ჩვენისანი და შეწევნითა და წინამძღვრობითა ძელისა ცხოვრებითასა აგარის ნათესავნი და მტერნი და წინააღმდგომნი ჩუენნი სამარადისოდ ლტოლვილ და უკუნქცეულ არიან.
ამა სიგელითა დაგიმტკიცეთ და მოგახსენეთ თქვენ... სვეტსა ღმრთივ-აღმართებულსა ქვეყანა მეტეხნი, მისითა მიმდგომითა მთითა, ბარითა, წყლითა, წისქვილითა, ველითა ვენახითა, ჭალითა, სათიბითა, შესავლითა და გამოსავლითა...
და აჰა, თქვენ, წმიდაო მღვდელმთავართ-მთავარო, პატიოსანო, მიმსგავსებულო და თანამერაბამეო წმიდათა მღვდელთმოძღვართა ბასილის და გრიგოლისო, ქართლისა კათალიკოზო გიორგი, რაგვარცა ჩვენგან ასე სასოებით მოხსენებულსა და ახლად დამტკიცებულსა და თქვენსა მონდობილსა გმართებს, აგრე ივნისსა ათორმეტსა ონოფრობასა დღესა... ყოვლითურთ აღსავსესა და უნაკლულოსა აღაპსა გარდაიხდიდით...
დაიწერა სიგელი ესე ჩვენი ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა მე-კდ (24), ქკნ~სა პა (81, =1393), ივლისსა ე (5), ხელითა კარის მწიგნობრისა ჩვენისა დემეტრე კეტასძისათა
დამტკიცება:
1. ქ. ჩვენ, მეფესა გიორგისა, ჩვენი ნებითა, წადილითა და გულისმოდგინებითა შემოგვიწირავს და მოგვხსენებია.
2. ქ. კირილეისონ, ესე ვითა ღმრთივ გვირგვინოსანმან მეფეთ-მეფემან გიორგი... ახალსა იერუსალემსა მცხეთასა, მათი ძველითგან მკვიდრი, პირველთა მეფეთაგან შეწირული, აწ, ახლად განუახლეთ წარსამართებელად მეფობისა მათისა. ჩვენ ღმრთისა მიერ გიორგი გლახაკი ქართლისა კათალიკოზი, კანონითა ვამტკიცებთ...
11. სიგელი გიორგი (VII) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
ჩვენ მეფეთ მეფემან გიორგი მოგახსენეთ სვეტსა ცხოველსმყოფელსა... თქვენი მკვიდრი მამული ციხებდავი, ყოველი თქვენი ნაქონები, და მუხრანის პირთა მიწანი, დიდსა გორსა ქვემოით, რასაცა შუა შარაი ჩაიტანს შარაბხანამდის და წეროანამდის გორაკაი რუსხმულამდის.
... პატრონი კათალიკოზი ელიოზ და მათ წინაშე მღვდელნი და მთავარდიაკონნი და სამღვდელოი დასი და კრებული ერთსულობით მეფობასა ჩვენსა ლოცვიდენ...
ესე ახსნითი ქარტაი ნიშნად მოგვიხსენებია ქკნ~სა პზ (87, =1399), ივლისსა თ (9), ხელითა მწიგნობრისა ჩვენისა, იოსებისითა.
12. სიგელი გიორგი (VII) მეფისა მცხეთის სახლისადმი
... გქონდეს თქვენ ფალავანდისშვილთა ფალავანდსა, მეღვინეთუხუცესსა ივანეს, ვარდანს, ქირქიშს, შვილთა და მომავალთა თქვენთა ყოველთავე ჩიხას დუნთა მისითა სამართლიანითა ყოვლითა.
დაიწერა ბრძანება და სიგელი ესე, ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა კვ (26), ქკნ–სა პთ (89, =1401), ხელითა კარის მწიგნობრისა ჩბენისა თავკბითას ძის მახარებლისათა.
დამტკიცებები:
1. ვამტკიცებ მეფე გიორგი, მონა ღმრთისა.
2. კოსტანტინე ბატონისშვილი ვამტკიცებ, ნებითა ღმრთისა.
3. ესე ვითა ღმრთივ გვირგვინოსანთა მეფეთ-მეფესა გიორგის მათნი ერთგულნი ყმანი ფალავანდისშვილი ფალავანდი და ძმანი მისნი: მეღვინეთუხუცესი იოვანე და ვარდან, და მათნი შვილნი შეუწყალებია და სამკვიდრო და სამამულო ქვეყანა დუნთა უბოძებია, ჩვენ, ქრისტეს მიერ ქართლისა კათალიკოზი ელიოზ, ამა სიგელსა კანონითა ვამტკიცებ.
4. ესე ვითარ ღმრთივ გვირგვინოსანთა მეფეთ-მეფესა გიორგის მათნი ერთგულნი ფალავანდისშვილი ფალავანდ და მეღვინეთუხუცესი იოვანე, ვარდან და მათნი შვილი ქირქიშ შეუწყალებია დუნთა სოფელი სამამულოდ უბოძებია, ჩვენ, ქრისტეს ღმრთისა მიერ მთავარეპისკოპოზი გიორგი კანონითა ვამტკიცებ.
5. ესე ვითა ღმრთივ გვირგვინოსანთა მეფეთ-მეფესა გიორგის მათნი ერთგულნი ფალავანდიანნი ფალავანდი და მეღვინეთუხუცესი იოვანე და ვარდან და მათნი შვილნი ქირქიშ და სვიმონ შეუწყალებიან და დუნთა სოფელი სამამულოდ უბოძებია, ჩვენ, ქრისტეს ღმრთის მიერ გლახაკი მროველი იოვანე კანონითა ვამტკიცებ.
6. ესე ვითა ღმრთივ გვირგვინოსანთა მეფეთ-მეფესა გიორგის მათნი ერთგულნი ყმანი ფალავანდისშვილნი ფალავანდი და ძმა მათი: მეღვინეთუხუცესი იოანე, ვარდან და მათნი შვილნი შეუწყალებიათ და სამკვიდროთ სამამულოთ ქვეყანა დუნთა უბოძებია, ჩვენ, ღმრთის მიერ ქუთათელ-მთავარეფისკოპოზი ფანოელ, ამა სიგელს კანონითა ვამტკიცებთ.
13. სიგელი კონსტანტინე (I) მეფისა მორჩილისძეებისადმი
ძლიერმან და უძლეველმან სოლომონიან დავითიანმან ბაგრატუნიანმან, აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა, სომეხთა, შანშე და შარვანშე და ყოვლისა აღმოსავალისა და დასავალისა მტკიცედ ფლობითა მპყრობელმან მეფეთა-მეფემან პატრონმან კოსტანტინე... გიწყალობე შენ, ჩვენს ერთგულსა და თავდადებით ნამსახურსა მორჩილისძეს დავითსშვილთა და მომავალთა შენთა ყოველთავე.
მას ჟამსა, ოდეს მეფემან გიორგი მამულისაგან განგაყენა და სამცხეს წავე და თქვენთანა... მრავალნი სამსახურნი შინანი და გარენი და... ჩვენზედა ხმელზედაცა და ზღვაშიგანცა.
რა... ინება ღმერთმან და მეფემან ჩვენი მამული კვლავ ჩვენვე გვიბოძა და აქვე მოვედით, რადგან მრავალფერად ნამსახური იყავი და ჩვენცა აგრე გვინდოდა, რომე კარგთა მამულთა...
14. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
...ერთგულმა და დიდად ნამსახურმა წამებულისა შვილმა ბირთველმა ... მისი მკვიდრი ლეთეთსა თავბერისძენი შემოგწირა და მოგახსენა.
... აწ, ჩვენცა ნანდომი დავრთეთ და მოგახსენეთ, რაგვარცა მათსა ერთგულსა და დიდად ნამსახურსა წამებულისა შვილსა ბირთველსა პატრონისა, ცამდის მაღლისა მეფეთა-მეფის კოსტანტინესათვის, სააღაპოდ მოუხსენებია. აგრე ვერვინა შეუცვალოს რაგინდა-ვინა ლეთეთისა მქონებელნი იყვნენ. ყოვლისა სათხოვარისა და გამოსაღებისაგან გვითარხნებია და გაგვითავისუფლებია. ასე რომე, არცა რა სამეფო ეთხოვებოდეს, და არცა რა ლეთეთისა მქონებელთაგან არაოდეს რა ეთხოვებოდეს, არცა დიდი და არცა ცოტა. ისე რომე, ბაზიერსა ქორი წაუვიდეს, ქათამისა თხოვადცა არა ძალ-ედვას. ამისგან მეტად რაცა ქრისტესმიერი ქართლისა ქათალიკოზი ელიოზ პატრონისა მეფეთ-მეფისა კოსტანტინეს სულისა სააღაპოდ არა იხმარებოდეს, სხვისა ხელი არავისი შედიოდეს...
და ჩვენად შემდგომეთ მეფეთ, დედოფალთა, ერისთავთ-ერისთავთა, კარისა ჩვენისა ვაზირთა, გორისა და ატენის მოურავთა და ყოველთა კარისა ჩვენისა წარვლენით მოასილთ, რაგინდა რა ლეთეთსა ეწერებოდეს, თავბერისძეთა არაოდესრა ეთხოვებოდეს.
დაიწერა ბრძანება და სიგელი ესე ჩვენი ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისა ერთსა, ქრონიკონსა რა (101, =1413), მარტსა ია (11).
14. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
...ერთგულმა და დიდად ნამსახურმა წამებულისა შვილმა ბირთველმა ... მისი მკვიდრი ლეთეთსა თავბერისძენი შემოგწირა და მოგახსენა.
... აწ, ჩვენცა ნანდომი დავრთეთ და მოგახსენეთ, რაგვარცა მათსა ერთგულსა და დიდად ნამსახურსა წამებულისა შვილსა ბირთველსა პატრონისა, ცამდის მაღლისა მეფეთა-მეფის კოსტანტინესათვის, სააღაპოდ მოუხსენებია. აგრე ვერვინა შეუცვალოს რაგინდა-ვინა ლეთეთისა მქონებელნი იყვნენ. ყოვლისა სათხოვარისა და გამოსაღებისაგან გვითარხნებია და გაგვითავისუფლებია. ასე რომე, არცა რა სამეფო ეთხოვებოდეს, და არცა რა ლეთეთისა მქონებელთაგან არაოდეს რა ეთხოვებოდეს, არცა დიდი და არცა ცოტა. ისე რომე, ბაზიერსა ქორი წაუვიდეს, ქათამისა თხოვადცა არა ძალ-ედვას. ამისგან მეტად რაცა ქრისტესმიერი ქართლისა ქათალიკოზი ელიოზ პატრონისა მეფეთ-მეფისა კოსტანტინეს სულისა სააღაპოდ არა იხმარებოდეს, სხვისა ხელი არავისი შედიოდეს...
და ჩვენად შემდგომეთ მეფეთ, დედოფალთა, ერისთავთ-ერისთავთა, კარისა ჩვენისა ვაზირთა, გორისა და ატენის მოურავთა და ყოველთა კარისა ჩვენისა წარვლენით მოასილთ, რაგინდა რა ლეთეთსა ეწერებოდეს, თავბერისძეთა არაოდესრა ეთხოვებოდეს.
დაიწერა ბრძანება და სიგელი ესე ჩვენი ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისა ერთსა, ქრონიკონსა რა (101, =1413), მარტსა ია (11).
15. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
...ორისავე სამეფოსა მტკიცედ შეუჭრეთელად და შეურეველად მპყრობელმან, აფხაზთა და ქართველთა მეფეთა-მეფემან ალექსანდრე... და ძეთა ჩემთა ვახტანგ და დიმიტრი.
...დედაქალაქისა საყდარსა მცხეთისა შევსწირეთ და მოვახსენეთ პატრონისა და ყოვლითურთ სულკურთხეულისა ბებიისა ჩემისა, ჩემზედა მრავალფერად ვალდადებულისა და ჭირნახულისა, რუსასა სულისათვის სააღაპედ ატენს თბილელასძენი: ლომი, გიორგი, გაბრიელ, ტბელადა იოვანე, შვილნი და მომავალნი მათნი მათითა მამულითა, სრულად და უკლებად...
ასრე და ამა წესითა შემოგვიწირავს და მოგვიხსენებია, რომე ყოველთა წელიწადთა პატრონი და თანამერაბამე წმიდათა მღვდელთმოძღვართა... ქართლისა ქათალიკოზი ელიოზ, ვითა მათსა სიწმიდესა და მოღვაწეობასა მართებდეს, აგრე ყოვლითურთ უნაკლულოსა და კარღებულსა აღაპსა გარდაიხდიდეს დღესა ამბროსობასა პატრონისა და ყოვლად სანატრელისა სულკურთხეულისა ბებიისა ჩემისა რუსასათვის, რომელმან გულსმოდგინედ და სურვილით ხელ-ყო სამსახურებელად და აღშენებად კათოლიკე საყდრისა დედაქალაქისა მცხეთისა, რომელი დააქციეს ტომთა აგარისთა ჟამსა მას, რომელიც წარმოემართა ქუეყანით სამარყანით ბილწი იგი და მოძაგებული სახელით თემურ და მრავალნი საყდარნი და მონასტერნი დააქცივნა და თვით მათნიცა ბილწნი და შეურაცხნი სალოცავნი და მიზგითთანი დააქცივნა.
ამა ჟამისა შედეგად გამოჰკაზმა საყდარი და იწყო შენებად სვეტთა საყდრისათა და სურვილით და მოწლედ ელმოდა გონებასა მათსა, რაითა ძღვნად მიეპყრა მეუფისა მის ცათასათვის...
აწ, ვითა ასე მრავალფერად მათგან ჭირნახულსა მართებს და მრავალსა მათგან ჩვენზედა ზრდასა და ვალდებულებობასა ვემართლებით, აგრე მათისა სულისათუის სააღაპედ შემოგვიწირავს და მოგვიხსენებია ატენს თბილელასძენი: ლომი, გიორგი, გაბრიელ, ტბელი, იოვანე, შვილნი და მომავალნი მათნი, მათითა მამულითა სრულად და უკლებად...
დაიწერა ქკ~სა რა (101, =1413), სეკდენბერსა კ (20), ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა პირველსა, ხელითა... დემეტრე მარკოზისშვილისათა.
[ხელრთვა]:
ქ. მეფეთ-მეფესა ალექსანდრეს, პატრონსა დედოფალთ-დედოფალსა პატრონსა დულარდუხტ, შემოგვიწირავს და მოგუიხსენებია
16. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა შიომღვიმისადმი
ქ. ნებითა ღმრთისათა აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა, სომეხთა მეფისა, შერვანშა და შაჰანშა ყოვლისა აღმოსავლეთისა და დასავლეთისა თვითმპყრობელსა მქონებელსა მეფეთ-მეფემან დიდმა ალექსანდრე ვიყიდე ძალისს მამული, შევსწირე წმიდას შიოს და ევაგრეს უდაბნოსა:
წყაროზედა ნაფუძარი ორის დღისა,
ბაბანთა ქედზედა ერთის დღისა,
გიორგისშვილის მიწასთანა ოთხის დღის არის.
ვენახთა ბოლოსა ონასშვილის გვერდზედ ორის დღის არის,
წილკნურს რუზედა ბოლოს ჩაუდებს ორის დღისა.
კურდღელასშვილის გვერდზედა და გიორგისშვილის გვერდზედა ორიდ დღისა;
გორასთანა ერთი დღისა არის; ომარასა და ოსიაშვილის გვერდზედა ორის დღისა;
მუხათა ყანაშიგა ორის დღის არის; იქვე თევდორასშვილს და ინანაშვილსა შუა ორის დღის არის;
ფარეხაშია და გიორგიასშვილის გვერდზედა ორის დღისა, საგლახაოზედა ბოლოს ჩაუდებს.
ინასშვილსა და ირემასშვილს შუაზედა სამის დღის მიწა არის; გრიგოლასშვილს ინდუასი შუაზედა ორის დღისა;
სატბეს კვალთანა არის ხახანაური ოთხის დღისა.
ჭიჭიასშვილისა გვერდზედა საზღვარშიგა არის ბერყენასთანა სამის დღისა ინანაშვილსა და ვარძელასშვილსა შუა არის, წისქვილთანა თევდორასა და კურდღელასშვილსა შუა ოთხის დღისა, ხრამის პირსა არის ზედავე შვიდი დღისა;
ოღრიკაზედა ომარასშვილს სამის დღისა არის, წისქვილთან გზაზედა კურდღელასშვილს ექვსის დღისა არის, ღელეშიგა ირემაშვილს გვერდზედა ერთის დღისა ვენახი, ორღობეშიგა ღობეშიგ რაც იმ ერთის გლეხისა არის, ყველა წმიდის შიოსათვის შეგვიწირავს სახლითა, კარითა, მარნითა, ვენახითა, წყლითა, სათიბითა, სახნავითა, მისის სამართლიანის საქმითა. არა ეთხოვებოდეს საჩვენო გამოსაღები ერთი ლაშქრობის მეტი არა ჩვენგან და არა ჩვენთა ნათესავთაგან, ასრე წმიდისა შიოსათვის შეგვიწირავს მისის სამსახურის მეტი არა ეთხოვებოდეს რა...
ესე სიგელი მტკიცე არს დიდისა ალექსანდრესგან.
17. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
... მიცემული და ... ძეთა კერძი იყო და ხაზინადრისა ოდენ ხანი ბირთუელსა ... რა საწუთრომან მისი ბეგარა არ დაიკლო, მისად შედეგად ჩვენ, მეფეთა-მეფემან ალექსანდრე და ძეთა ჩემთა ვახტანგ და დიმიტრი და ძმათა ჩემთა ბაგრატ და გიორგი.
თქვენ შემოგწირეთ და მოგახსენეთ ატენის ხევს, სიონისა უკანით, ზვარი გაგნიაურა მისითა მეზვრითა, წყლითა, საწნეხლითა...
ასე და ამა წესითა შემოგვიწირავს და მოგვიხსენებია, რომე ყოველთა წელიწადთა, სეკდენბერსა რვასა, შობასა ყოვლად წმიდისა ღმრთისმშობელისასა, ჩვენთვის კარღებულსა აღაპსა გარდაიხდიდეთ ყოვლითურთ უნაკლულოსა და ერთი აღაპი მეორესა კვირიაკესა წმიდათა ორმეოცთასა ხაზინადრისა გიორგისათვის გარდაიხდებოდეს; პირველვე მისთვის გაჩენილი იყო თქვენგან და ერთი აღაპი ღმრთისმშობლობისა მეორესა დღესა ბირთველისათვის გარდაიხდებოდეს.
დაიწერა სიგელი ესე ჩვენი ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა მეორესა, ქკნ~სა რბ (102, =1414), ხელითა... დემეტრე მარკოზისშვილისათა.
18. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა სუმბატ ურდოველასშვილისადმი
ჩვენ, მეფეთა-მეფემან ალექსანდრემ და ძეთა ჩვენთა ვახტანგ, დემეტრე, გიორგი და დავით ესე სიგელი ამისად ნიშნად გიბოძეთ თქვენ, ჩვენისა კარისა მწიგნობარსა, მუშრიბსა ურდოველას შვილსა სუმბატს. პირველვე მამისა თქვენისათუის სიგლითავე გვებოძა ძაგანაკორნათა ღაფირასძეული მამული მისითა სამართლიანითა შესავლითა, მზღვრითა, რაგვარც ძველითგან ღაფირასძეთა ჰქონებოდა.
აწ შეგიწყალეთ და დაგსვით ღაფირასძედ და მათისა გვარისა აღარავინ იპოვებოდა.
აწ გქონდეს მკვიდრად, სამამულოდ და უცილობლად ყოვლისა კაცისაგან, რაგინდარა ძაგანაკორნანი გაიცნენ, და ან სახასოდ გქონდენ, ღაფირასძეულისა არავინ დაგეცილოს, რაიცა მკვიდრად ღაფირასძეთა ჰქონებოდეს, აგრევე და მით წესითა შეგიწყალეთ და გიბოძეთ თქვენ, ჩვენისა მწიგნობარსა, მუშრიბსა ურდოველასა შვილსა სუმბატს, შვილთა და მომავალთა თქვენთა ყოველთა და თუ რადმე სოფელმან მისი წესი არ დაიკლოს და ამიერ სოფლით მამა თქვენი გარდახდეს, არცა მაშინ შეგიცვალოთ...
დაიწერა ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა მეექვსესა, ქრონიკონსა რე (105, =1417), სეკდებერსა კთ (29), ხელითა კარის მწიგნობარისა ბეთლემისძისა სოკრატისითა.
19. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
განმაერთიანებელმან ლიხთ-იმერისა და ლიხთ-ამერისანან, ორისავე სამეფოსა მტკიცედ და შეურყეველად მპყრობელმან, აფხაზთა და ქართველთა მეფეთა, მეფეთ-მეფემან ალექსანდრე და თანამეცხედრემან ჩემმან, დიოფალთა დედოფალმან თამარ და ძეთა ჩვენთა, სახემონაზონებით შემვრდომმან და მსასოებელმან თქვენმან, და ინებოს ზენამან განგებამან აურაცხელისა წყალობისა თქვენისამან, განმზადებულმან აღსლვად ხარისხსა წმიდათა მღვდელთმოძღვართასა, დღეს მონაზონმან დავით და ძმათა მისთა: ვახტანგ, დიმიტრი და გიორგი და ძმათა ჩვენთა ბაგრატ და გიორგი...
ვიძიეთ და ვცანით, რომე პირის მათ სულკურთხეულთა პაპათა და მამათა ჩვენთაგან ძველითგან სურვილითა და წადიერებით ქვეყანა ტურათა და აგარა შეწირული და მოხსენებული ყოფილიყო და ამისა შემდგომად საქმეთა რათმე შემოსრულობისაგან და ჟამთა შლილობა-ქცევისაგან ხან რაოდენმე შესცულოდა და აღარა ჰქონდა... აწ, ახლად ამა სიგლითა დაგიმტკიცეთ და მოგახსენეთ თქვენ, კათოლიკე საყდარსა, აღმავსებელსა სვეტსა ღმრთივ-აღმართებულსა... მუხრანს ქვეყანათანი ტურათა და აგარა მისითა მიმდგომითა მთითა, ბარითა, წყლითა, წისქვილითა, ველითა, ვენახითა, ჭალითა, სათიბითა, ტყითა, სანადიროთა, შესავლითა და გამოსავლითა...
აჰა, თქვენ, წმიდანო მღვდელმთავართ-მთავარნო, ყოვლად პატიოსანნო, მიმსგავსებულნო და თანამერაბამენო წმიდათა მღვდელთმოძღვართანო, ბასილის და გრიგოლისნო, ქართლისა კათალიკოზნო ელიოზ და აწ მის მიერ შეყვარებულო, ვითარცა პავლე ტიმოთეს მიერდა მკურნალო და ნუგეშისმცემელო სულისა ჩვენისაო ქათალიკოზო და მთავარეპისკოპოსო მიქაელ, ნუმცა დავიწყებულ ვიქმნებით თქვენ მიერ მსხვერპლ-შემწირველობათა და ლოცვათა და ღმრთისა მიმართ ვედრებასა შინა...
ესე რაცა შემომიწირავს და მომიხსენებია, მის ჟამისა შედეგად ვიგულვე, ოდეს მძლავრი იგი და ურწმუნო თემურ წარმოემართა დიდითა ულუსითა აღმოსავლეთით კერძო, ქვეყანით სამარყანით, არათუ ჩვენისა მეფობასა და პატრონობასა შიგან, უწინარეს ჩვენსა, სხვათა მეფობასა და პატრონობასა. და მრავალნი მისისა და ჩვენისა სჯულისა კაცნი დახოცნა და ტყვე-ყვნა და მრავალნი თემნი და ქვეყანანი უხმარ და ოხერ-ყვნა და საქართველოსა საყდარნი, მონასტერნი და ეკლესიანი დააქცივნა და საყდარი დედაქალაქი მცხეთა დააქცია.
აწ, მე, მეფეთა მეფემან ალექსანდრე, ოცდაოთხისა წლისამან ხელ-ვყავ შენებად კათოლიკე საყდრისა დედაქალაქისა მცხეთისა შენებად... და ოდესვიწყე საყდრისა ამისა შენებად, ამავე ჟამსა შიგან დადგინებულ იქმნა პატრიაქად და მღვდელთმთავრად სულისა ჩვენისა მოურნე და მოძღვარი, ჩვენ მიერ სასოებითა შეყვარებული და პატივცემული მიქაელ.
დაიწერა სიგელი ესე ჩვენი ქრონიკონსა რზ (107, =1419), სეკდენბერსა კბ (22), ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა მეხუთესა, ხელითა ფრიად ცოდვილისა და ყოველთა კაცთა უნარჩევესისა დემეტრე მარკოზისშვილისათა
20. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
ლიხთ-იმერისა და ლიხთ-ამერისა ორისავე სამეფოსა მტკიცედ და შეურყეველად მპყრობელმან, აფხაზთა და ქართველთა, დავითიან-ბაგრატონიანმან, მეფეთ-მეფემან ალექსანდრე და თანამეცხედრემან ჩემმა, დედოფალთა დედოფალმან თამარ და ძეთა ჩვენთა, სათნომან ღმრთისამან და ჩვენ მიერ ყოვლითურთ სასურველ-საწადელმან მონაზონმან დავით, ვახტანგ, დიმიტრი და გიორგი და ძმათა ჩვენთა ბაგრატ და გიორგი...
ვიძიეთ და ვცანით, რომე პირის მწდე ტოხასძე ძველითგან მკვიდრი მცხეთისშვილი იყო და მისითა მამულითა საყდრისა დედაქალაქისა მცხეთისა იყო და ჟამთა უკანასკნელობისა და შლილობა-ქცევისაგან შესცვლოდა და აღარა ჰქონდა... აწ, ამა სიგლითა ახლად შემოგწირეთ და მოგახსენეთ და დაგიმტკიცეთ თქვენ, ახალსა იერუსალემსა, კათოლიკე საყდარსა, სვეტსა ღმრთივ-აღმართებულსა... მათივე მკვიდრი მცხეთისშვილი პირის მწდე ტოხასძე ლიპარიტ მისითა მამულითა, სრულად და უკლებად: მთითა, ბარითა, წყლითა, წისქვილითა, ველითა, ვენახითა, ჭალითა, სათიბითა, ტყითა, სანადიროთა, შესავლითა და გამოსავლითა
აჰა, თქვენ, წმიდაო მღვდელმთავარო და შესავედრებელო სულისა ჩემისაო და ყოვლად პატიოსანო და თანამერაბამეო წმიდათა მღვდელთმოძღვართაო, ბასილი და გრიგოლისო, ქართლისა კათალიკოზო მიქაელ, ნუმცა დავიწყებულ ვიქმნები თქვენ მიერ მსხვერპლშემწირველობათა შინა...
ესე საქმე მის ჟამისა შედეგად ვიწყე, ოდეს მძლავრი იგი და დიდისა ულუსისა პატრონი, აგარის მონათესავე თემური წამოემართა აღმოსავალით კერძო ქვეყანით სამარყანით და მრავალნი თემნი და ქვეყანანი ოხერყვნა და საყდარნი და მონასტერნი და ეკლესიანი დააქცივნა და საყდარი დედაქალაქი მცხეთა დააქცია არა თუ ჩვენისა პატრონობისა და მეფობისა ჟამსა, უწინარეს ჩვენსა, სხვათა მეფეთა ჟამთა შიგან.
და მე, მეფეთა მეფემან ალექსანდრე, ოცდაორისა წლისამან სურვილით და წადიერად ხელ-ვყავ შენებად საყდრისა მცხეთისა და შენ, ყოველთა არსთა შემოქმედო და დამბადებელო ღმერთო, სრულ და მტკიცე-ყავ საწადელი ესე ჩემი.
და ამავე ჟამსა დაიდგინა პატრიაქად სასო და შესავედრებელი სულისა ჩემისა ქათალიკოზი მიქაელ, რომელმან მრავალი იღვაწა და ვიდრე სრულებადმდე საყდრისა ამის იღწვის შენებისათვის და სრულქმნისა. და ამასვე ქართლისა ქათალიკოზსა მიქაელს შევვედრეთ ჩვენ მიერ სასურველ-საწადელი ძე ჩვენი, მონაზონი დავით. და, უკეთუ ინებოს მოწყალებამან ღმრთისამან, მშვიდობით და უვნებლად ეგოს და განუგრძდენ დღენი ღმრთისმსახურებასა შინა, მის მიერვე ხელდასხმულ იქმნას.
დაიწერა სიგელი ესე ჩვენი ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა მეშვიდესა, ქრონიკონსა რჱ (108, =1420), სეკდენბერსა ი (10), ხელითა ფრიად ცოდვილისა და ყოველთა კაცთა უნარჩევესისა დემეტრე მარკოზისშვილისათა.
ასე და ამა პირითა შემოგვიწირავს, ციხეს დგომასა და ლაშქარ-ნადირობასა ნუ დაგვაკლებენ
ხელრთვა:
მეფედ-მეფე ალექსანდრე ვამტკიცებ
21. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
ჩვენ, განმაერთებელმან ლიხთ-იმერისა და ლიხთ-ამერისამან, ორთავე სამეფოთა ტახტისა... მპყრობელმან... მეფეთ-მეფემან ალექსანდრე და თანამეცხედრემან ჩემმან, დედოფალთა დედოფალმან პატრონმან თამარდა ძეთა ჩვენთა, ჩვენ მიერ ყოვლით სასურველ-საწადელმან და სათნომან ღმრთისამან და ნებებითა თქვენითა წყალობააურაცხელისა ღმრთისათა, საყდრისა დედაქალაქისა მცხეთისა პატრიარქად განმზადებულმან, მონაზონმან დავით, ვახტანგ, დიმიტრი და გიორგი...
ვითა სამართლადცა გვმართებდა, ეგრეთ ჯერ-გვიჩნდა და გულსმოდგინებით შევსწირეთ და მოვახსენეთ გარეჯისა ორივე უდაბნო და სრულიად გარეჯისა სახლი და შესავალი ყოვლითურთ უნაკლულოდ...
და გქონდეს თქვენ... მპყრობელსა საყდრისა დედაქალაქისა მცხეთისასათქუენ, წმიდასა და ყოვლად პატიოსანსა მღვდელმოძღვართ-მოძღვარსა, სასოსა და შესავედრებელსა და ნუგეშინისმცემელსა სულისა ჩვენისასა პატრონსა კათალიკოზსა მიქაელს და თქვენ მიერ აღზრდილსა, კათოლიკე საყდრისა დედაქალაქისა მცხეთისათვის კათალიკოზად განმზადებულსა, და ჩვენ მიერ სასურველ-საწადელსა ძესა ჩვენსა, მონაზონსა დავითს ორივე უდაბნო გარეჯისა და სრულად გარეჯისა სახლი და მისი შესავალი, რაც და რასთანაც მისი საქონებელი არს ყოვლითურთ უკლებად კახეთს და საცა გინდა გარეჯისა საქონებელი და მისი შესავალი არის, მისითა მიმდგომითა მთითა, ბარითა, წყლითა, წისქვილითა, ველითა, ვენახითა, ჭალითა, სათიბითა, ტყითა, სანადიროთა, შესავლითა და გამოსავლითა...
და ესე რაც შემოგვიწირავს და მოგვიხსენებია, ასე სამკვიდრო მოუდევარი და უსარჩლავი არის, რომე ამა გარეჯისა სახლისა სამუქფოდ დაგვიდევით და მოგვეცით თქვენ, პატრონმან და ქრისტეს ღმრთისა მიერ ქართლისა ქათალიკოზმან მიქაელ: ატენს მონასტერი სიონი მისითა საქონებლითა, ატენსვე ზვარნი და გლეხნი მამულითა და ხერკს ხევს. გლეხნი მოღალაურინიანი და ჯაჭველისშვილი და აღასეული ზვარი...
დაიწერა გულსმოდგინებით ნაღვაწი სიგელი ესე ჩვენი ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა მეათორმეტესა, ქრონიკონსა ასდათორმეტსა (1424), იანვარსა ვ (6)... ხელითა ფრიად ცოდვილისა და ყოველთა კაცთა უნარჩევესისა დემეტრე მარკოზისშვილისათა.
22. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა ზევდგინიძეებისადმი
ქ. ჩვენ, მეფეთ-მეფისა ალექსანდრესაგან დავითიან-ბაგრატიონინისა, და თანა-მეცხედრისა ჩვენისა დედოფლისა თამარისგან, და ძეთა ჩვენთა კათალიკოზისა დავითისაგან, ვახტანგ, დიმიტრი და გიორგისაგან, ნებითა ღმრთისათა აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა და სომეხთა მეფისა, შანშე [და] შარვანშე და ყოვლისა საქართველოსა და ჩრდილოეთისა და ლიხთ-იმერისა და ლიხთ-ამერისა, აღმოსავლეთით დასავლეთამდის თვით ფლობით მტკიცედ მპყრობელისა“.
მოვიდეს წინაშე ჩვენსა ჩვენნი დიდად ერთგულნი და თავდადებით ნამსახურნი ზერდგინისძენი, გორის მოურავი და ეზოს ჩუხჩარეხი ავთანდილ, ზედგინ და თაყა, გვეაჯნეს, რათამცა სიგლითა ამით შეგვეწყალნეს.
და შევისმინეთ აჯა მათი და მიუბოძეთ ქარუმისძე ქავთარ და მისი შვილი და მომავალნი სახლისა მათისანი, მათითა მამულითა, საჯდომითა სახლითა, ყანითა, ვენახითა, წყალითა, წისქვილითა, ჭალითა, ტყითა, სანადიროთა, მთითა და ბარითა, სახმარითა და უხმარითა, მისითა სამართლიანითა ერთობ ყოვლითა, სამკვიდროდ, სამამულოდ და უცილებელად ყოვლისა დაბადებულისაგან.
მოგვიცემია ქარუმისძე ქავთარ და მისნი შვილნი თქვენ, ზერდგინისძისათვის ავთანდილისათვის, ზერდგინისათვის და თაყასათვის. ვერავინ დაგეცილოს ქარუმიძესა ქავთარს, მისთა შვილთა და მომავალთა და, რასაც დღეს მქონებელი არის, ვერას ჟამსა შემოსრულობისათვის, ვერასა ჟამსა შიგან ვერა, და თუ ვის რა ამა ჩვენგან ბოძებულისა წიგნი და ან ნიშანი აქვს, ყველა ამა სიგლითა გაგვიცუდებია. მტკიცე ესე ოდენ არის.
ხელმოხსნით და ყოვლისა დაბადებულისაგან უსარჩლელად მოგვიხსენებიან თქვენ, ზერდგინიძეთა ავთანდილისათვის, ზერდგინისათვის და თაყასათვის, ქარუმისძე ქავთარ და მისნი შვილნი მათითა მამულითა და საქონებლითა ყოვლითა. და არავინ გვიბრძანებია მშლელი და მაქცეველი მტკიცედ ბოძებულისა ამის ჩვენისა არცა მეუნებლე, მავნე და დამაკლებელი...
დაიწერა ბრძანება და სიგელი ესე ჩვენი ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისა იგ (13), ხელითა კარისა მწიგნობრისა ჩვენისა კლიმი კაკლაჩასძისათა, რაც მისის ძმისა ჭხუტელასაგან მამული გამოჰყვეს, მითა მამულითა მოგვიცემია მკვიდრად და სამამულოდ.
დამტკიცებები:
ალექსანდრე ვამტკიცებ.
ქ. ვახტანგს დამიმტკიცებია.
მე დემეტრესა დამიმტკიცებია.
მე გიორგისა დამიმტკიცებია.
23. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
ჩვენ... მეფისა ალექსანდრესაგან და დედოფალთა-დედოფლისა თამარისგან და ძეთა მათთა ვახტანგ, დემეტრე, გიორგისაგან... კათალიკოზი თეოდორე გუეაჯა... და დავანებე მცირე ესე მამული... გორგელაისძე მისითა მამულითა, ეკლესიითა, სასაფლაოთა... ამას აქეთ აბულახტრის მამული სრულიად ეკლესიითა, სასაფლაოთა, წირსგორგელისძე დათუა... მკვიდრად, სამამულოდ... ქრონიკონს რიე (115, =1427), ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა იე (15).
24. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
...მე, მინდობილმან და მოქენემან შეწევნათა და ცვა-ფარვათა შენთამან, თქვენ ძლით მპყრობელმან მეფობისამან იესე-დავითიან-სილომონ-ბაგრატონიანმან, ნებითა ღმრთისათა აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა და სომეხთა, შარვანშე და ყოვლისა აღმოსავლეთისა და ჩრდილოეთისა სამანთა და კედართა თუითფლობით ხელმწიფედ მპყრობელ-მქონებელმან მეფეთ-მეფემან პატრონმან ალექსანდრე და თანამეცხედრემან ჩვენმან დედოფალთა-დედოფალმან თამარ, და ძეთა ჩვენთა ვახტანგ, დიმიტრი, გიორგი და ზაალ, ხელვჰყავ და გულსმოდგინედ ვიწყე ძიებად, რათამცა მცირედითა რათამე და უნივთოთა ნაღვაწითა გვემსახურა ჩვენისა საპატრიაქოსა საყდრისა დედაქალაქისა მცხეთისათვის და მას შინა ღმრთივ აღმართებულისა სვეტისა ცხოველისა, კვართისა სამეუფოსა და მირონისა ღმერთმყოფელისათვის.
ვიგულისმოდგინეთ და შევსწირეთ და მოვახსენეთ საგარეჯო მთას-აქათი და მთას-იქითი სოფლები: ორკოშინი, ბერთუბანი, თუალნი, გიორგიწმიდა, ტაძრები, არივლი, ვერანა, კეხთა თოლეჯი, ხუადაშენი, ვანთა, აკურთამისითა უდაბნოთა, კალაური, ნაპირი, ჯიმითი, ხუადაშენი და ვეძისხევი, სრულიად და უკლებლად მათითა მზღურითა, მთითა, ბარითა, სახმრითა, უხმრითა, საძებრითა და უძებრითა.
ჩვენთა პაპათა და ნათესავთაგან გამართული უდაბნონი გარესჯისანიჟამთა ვითარებით აგარიანთ ხელისგან მოშლილიყო და ჩვენ ვითა გვმართებდა, ეგრეთ ჯერ-ვიჩინეთ და სანაცვლო მამული დავიჭირეთ და თქვენ საგარეჯო მოგახსენეთ და დაგიმტკიცეთ...
და თქვენ, წმიდაო მღდელთმთავართ-უმთავრესო... ქართლისა კათალიკოზო დავით, ნუმცა დავიწყებულ ვიქმენით თქვენ მიერ მსხვერპლ შემწირველობათა შინა...
დაიწერა ბრძანება და სიგელი ესე ჩვენი ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა გ, ხელითა სეფისა მწიგნობარისა დემეტრე მარკოზიშვილისითა, ქკ~სა რივ (116, =1428), იანვარსა კა (21).
25. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
ჩვენ, მეფეთ-მეფემან ალექსანდრე და თანამეცხედრემან ჩვენმან დედოფალმან თამარ, და ძეთა ჩვენთა: ვახტანგ, დიმიტრი, გიორგი და ზაალ, მოგახსენეთ... სვეტიცხოველს... და მას ზედა მჯდომარესა კათალიკოზს თეოდორეს. შემოგწირეთ ტაირიშვილი რატი მისითა მამულითა, სახლითა, მონასტრითა, სასაფლაოთა, ყანითა, ვენახითა, წყლითა, წისქვილითა, ჭალითა და სათიბითა, ტყითა, სანადიროთა, მთითა, მზღვრითა, სახმრითა და უხმრითა... ამა წესითა, რომე არცა გრემის ხევის საქმე ედვას მას გვერდის და ვერც რა მისთა განაყოფთა საქმე დაიგდონ რატის და მისსა მამულსა და საქონებელს გვერდის...
დაიწერა ბრძანება და სიგელი ესე ჩვენი ქრონიკონსა რიზ (117, =1429), ინდიკდიონსა მეფობისა ჩვენისასა ივ (16), ხელითა... კარის მწიგნობრისა კლიმი კაკლაჩასძისათა
26. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა ავთანდილ ზევდგინისძისადმი
... გვიბოძებია და მოგვიცემია თქვენ, ჩვენთა ერდგულთა და თავდადებით ნამსახურთა ზედგინისძეთა, ეზოს ჩუხჩარეხსა და გორის მოურავსა ავთანდილსა და ჩვენთა თანა შეზრდილ-გაზრდილთა, მოლარეთ-უხუცესსა თაყას და ზევდგინს და შვილთა და მომავალთა ყოველთათუისვე სახლისა თქვენისათა, კასპი და იგოეთი ქალისა ნასისხლად ციხითა, მონასტრითა, აზნაურითა, გლეხებითა, ვენახითა, წყლითა, წისქვილითა, ჭალითა, სათიბითა, ტყითა, სანადიროთა, მზღვრითა, მთითა და ბარითა, სახმრითა და უხმრითა მისა მიმდგამითა და შესავლითა, ერთობ ყუელათა.
ამას აქათი ნადარბაზევი და გომნი იაჯეთ და იგი მოგიმატეთ და გიბოძეთ; ნადარბაზევი სასახლითა, გლეხებითა, ყანითა, ვენახითა, წყლითა, წისქვილითა, ჭალითა, სათიბითა, ტყითა, სანადიროთა, მზღვრითა, მთითა და ბარითა, სახმრითა და უხმრითა, მისითა და შესავლითა, ერთობ უკლებლად ყუელათა...
დაიწერა ბრძანება და სიგელი ესე ჩვენი ქორონიკონსა რიზ (117, =1429), ინდიკდიონსა მეფობისა ჩვენისასა მეათჩვიდმეტესა, ხელითა ფრიად ცოდვილისა და ყოვლად უნარჩევესისა კარის მწიგნობრისა კლიმი კაკლაჩასძისათა
[დამტკიცებები ხვეულად]:
ქ: ესე სიგელი მტკიცეა ალექსანდრესაგან.
ქ: დემეტრესა დამიმტკიცებია, ნებითა ღმრთისათა.
ქ: მე გიორგისა დამიმტკიცებია, ნებითა ღმრთისათა.
27. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა თბილისის მეტეხთა ღმრთიმშობლისადმი
მე, მინდობილმან ცვა-საფარველთა თქვენთამან..., ჩვენ, იესიან-დავითიან-სილომონიან-ბაგრატონიანმან, ნებითა ღმრთისათა აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა და სომეხთა და ყოვლისა აღმოსავლეთისა, თქვენი ძალითა მპყრობელმან მეფობისა და შარავანდედობისამან მეფეთა მეფემან პატრონმა ალექსანდრე, და თანამეცხედრემან ჩვენმან დედოფალთა დედოფალმან თამარ, ძეთა ჩვენთა ვახტანგ, დიმიტრი, გიორგი და ზაალ, გაკადრეთ და მოგახსენეთ მცირე ესე შემოსაწირავი შენ, საშინელსა ცათა მობაძავსა და დედასა ნათლისასა, ტფილისისა მეტეხთა ღვთისამშობელსა: ქალაქისა პირსა სოფელი კრწანისი, და ასე რომელ, პირველთა ჩვენთა ჩამამავალთა ხელმწიფეთაგან მეტეხისა ღმრთისმშობელი და მისდა შეწირული სოფელი კრწანისი სვეტსა ცხოველსა შესწიროდა, და ცოტასა ხანსა ჟამთა ვითარებისაგან მოშლოდა. ახლა მოგვიდეგით კარსა თქვენ, საქართველოს პატრიარქი პატრონი თეოდორე და გვეაჯენით.
ჩვენც ხელახლად ჩვენად სადღეგრძელოდ გკადრეთ და შემოვსწირეთ მეტეხთა ღთისმშობლისა საყდარი და მისი შეწირული სოფელი კრწანისი მისისა სამართლიანისა სამძღვრებითა, მთითა, ბარითა, წყლითა, წისქვილითა და მისისა სამართლიანისა სამძღვრითა, კონითა და საწყლისპიროთი, თავისი საზღვრით თაბორისა ეკლესიამდინ; მისა ჩამოსწვრივ ლეღვისა ხევი მტკვრისა პირამდინ; და მის წავლით შინდისიბოლომდინ შარამდისინ და შარისა წავლითა თელეთურისა საზღვრამდისინ. რაცა ოდენ მას წვერზედან წყალი გარდმოვა, წვერს აქათ კრწანელებსა დარჩესა, და წვერსა იქით – ხატისათელეთელთა, პიტნისა ხეოამდისინ, და მის ჩამოსწვრივ შარამდისინ გზა-წავლით ვიწრო შავ თუთას, და მის სამართლიანითა ზღვრითა უნაკლულოდ მოგვირთმევია.
დაიწერა წიგნი და სიგელი ესე ჩვენი ქორონიკონსა რიზ (117, =1429), ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა ათექვსმეტსა, ხელითა ფრიად ცოდვილისა და ყოვლად უნარჩევესისა, კარის მწიგნობრისა კლიმი კაკლაჩასძისათა
28. სიგელი ვახტანგ (IV) ალექსანდრე მეფის ძისა ურდოელისადმი
... ვახტანგ, ესე წიგნი დაგიწერე და გიბოძე შენ, ურდოელსა, შენსა შვილსა სუმბატს და შვილის შვილსა ვირშელს, შვილთა და მომავალთა ყოველთავე სახლისა თქვენისათა. ღმრთივ გვირგვინოსანმან მამამან ჩვენმან ამისი იმედისა წიგნი მოგცა და გიბოძა თქვენ, ურდოელსა, რომე რასაცა მქონებელი დღეს ხარ, იგი თქვენს უკანით თქვენსა შვილსა და თქვენისა სახლისა მომავალთა დარჩეს.
ვინეთგან მათ შეგიწყალეს, ჩვენცა დაგიმტკიცეთ, რომე სოფლისა სიმუხთლისაგან თუ რამემან გამოგიაროს თქვენ, ურდოელსა, რასაცა დღეს ქალაქს მქონებელი ხარ, სახლი, მამული, გლეხები და ძაგანაკორნათაღაფირისძისეული და ბაღდაური და, რასაცა და რა დღეს ან პატრონთა წყალობა გქონდა, ან ნასყიდი, იგი და სალაროს მუშრიბობა შემდგომად თქვენ ურდოელსა უკანით, თქვენსა შვილსა სუმბატს და შვილისშვილსა ვირშელსა ჰქონდეს უკლებლად...
დაიწერა სიგელი ესე, ქრონიკონსა რიზ (117, =1429), ხელითა კაკლაჩასძისა კლიმისითა.
[დამტკიცება]:
ქ. ვახტანგსა დამიმტკიცებია.
29. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა კათალიკოს თეოდორესადმი
... და თქვენსა მპყრობელსა და ჩვენისა სულისა მეოხისა, ჩვენისა მოძღვრის კათალიკოზისა თეოდორესათვის ასე და ამა პირსა ზედა, რომე ჩემისა ეკვტრისა მწირველსა მიხვდებოდეს ჯვარიდაღმა ყოველთა წელიწადთა ასი კოკა ღვინო და თორმეტი კაბიწი იფქლი და ოთხი კაბიწი ქერი და ოცი ლიტრა ბამბა. ხელმოხსნით მოუდევრად მომიხსენებია და შემომიწირავს... ჯვარი მისითა შესავლითა და ოროტითა და კუტალას გლეხითა... და სხვა არა ეთხოებოდეს რა... გარდა მალისა კიდე... ამას აქათ... მოგეცით ფოსუი მისითა შესავლითა.
30. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა ავთანდილ ზევდგინისძისადმი
ქ. ჩვენ, მეფეთა მეფისა ალექსანდრესგან და თანამეცხედრისა ჩვენისა პატრონისა დედოფალთა დედოფლისა და ძეთა ჩვენთა ვახტანგ, დიმიტრი და ზალისგან, დავითიან ბაგრატონიანისა, ნებითა ღმრთისათა აფხაზთა, ქართველთა და სომეხთა მეფისა, შარვანშა, შანშა და ყოვლისა აღმოსავლეთით დასავლეთამდის თვით-ფლობით მფლობელ-მპყრობელისა.
მოვიდეს წინაშე ჩვენისა ჩვენნი დიდად ძველით გვარით გამო და ვიდრე მოაქამომდის ერდგულნი და თავდადებით ნამსახურნი ზევდგინისძენი: ეზოს ჩუხჩარეხი ავთანდილ და მათნი ძმის-წულნი, ჩვენთა თანაშეზრდილ-გაზრდილი და ჩვენისა მორჭუმისა და ამოდყოფისათვის დღივ და ღამე თავდადებით მექმე და მეცდე და მჭირნე კაცი, მამად-კაცი და ჩვენისა სახლისა განზრახვათა კეთილადმგებელი და მეცნავ-მიმთხრობი და ყოვლითურთ სათნოებიანი მოლარეთუხუცესი თაყადა ბიძის-წული ზევდგინ და გვეაჯნეს, რათა ისდენთა ვალთა და სამსახურთა სანაცვლოდ სიგლითა ამით შეგვეწყალნეს და გორის მოურაობა მიგვებოძა...
გვიბოძებია გორისა მოურავობა სამკვიდროდ თქვენ, ჩვენთა დიდად ერდგულთა და თავდადებით ნამსახურთა, ეზოს ჩუხჩარეხსა ავთანდილისთვის, და თქვენთა ძმის-წულთა, ჩვენთა თანა შეზდილ-გაზრდილთა მოლარეთუხუცესისა თაყასათვის და ზევდგინისთვის და თქვენთა შვილთა და მომავალთათვის...
დაიწერა სიგელი და ბრძანება ესე ჩვენი ქკნ~სა რიჱ (118, 1430), ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა ით (19), ხელითა ყოველთა უნარჩევესისა კარის მწიგნობრისა ჩვენისა კლიმი კაკლაჩასძისათა"
ხელრთვა:
ალექსანდრე მეფე
დამტკიცებები:
ქ. მე, ვახტანგსა დამიმტკიცებია.
ქ. მე, დემეტრესა დამიმტკიცებია.
ქ. მე, გიორგისა დამიმტკიცებია.
ქ. ჩუენ, მეფეთ-მეფე პატრონი როსტომ ვამტკიცებთ სიგელსა და ბრძანებასა ამას. როსტომ.
31. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
ქ. ჩვენ, მეფეთ მეფეფან ალექსანდრე და თანამეცხედრემან ჩვენმან პატრონმან დედოფალთა-დედოფალმან თამარ და ძეთა ჩვენთა: ვახტანგ, დიმიტრი, გიორგი და ზაალ, ესე წიგნი მოგახსენე, თქვენ, წმიდასა და მაღალსა ცათა მობაძავსა დედაქალაქსა მცხეთასა და თქვენისა საყდრისა მპყრობელსა და ჩვენისა სულისა მოძღვარსა და მეოხსა პატრონსა კათალიკოზსა თეოდორეს.
ვინეთგან თვისთა შექმნულთათვის ხსნად მოსულმან მეუფემან ჩვენთა შთამომავალთა და გვარტომთა განსვენება თქვენსა წინაშე ჯერ-იჩინა და ვხედავთ, რომელ წვთგანქარვებადსა ამას სოფელსა დაუტეობთ და ყოველივე ცხორება ჩვენი სიზმარი და აჩრდილებრ უჩინო იქმნების, ამადა ჩვენცა ვსცანით და ვისაცნაურეთ, რომელ კეთილი და უცვალებელი ცხორება ესე არს, რათა მე, ცოდვილმან, ვიდრე არა სრულად წარწყმედად და ამიერ განსვლად ჩემდამდე საწყალობელისა სულისა ჩვენისა სალხინობელად ქველისა საქმესა რასამე მქმე და შემძლებელი ვიქმნე და ამად აღმძრა სურვილმან და სიყვარულმან აურაცხელითა წყალობათა თქვენთა მოქენეობისამან. და ვირჩიე მოვრდომად სახლსა მაგას ღმრთისასა და მეუფისა ჩვენისასა და დამკვიდრებად სამკვიდრებელსა თანა სულკურთხეულთა პაპათა და მომავალთა ჩვენთა თანა.
და თქვენ მიერთა შეწევნითა და ძალმწეობითა ხელ-ვყავით უსჯულოთა აგარის ნათესავთაგან ჩვენგან ძრწოლით ძნიად სათქმთა თქმადცა დაქცეულისა საყდარსა და სრულიად უნუგეშინისცემოდ განსრულთა აწ ახლად განვრცობად და აღშენებად.
და აღვაშენე და განსრულდა ნებითა თქვენითა ყოვლადვე უნაკლულოდ თავი ცათა მობაძავი საყდარი და შიგან ღმრთივ აღმართებული სვეტი ცხოველი, და კვლავ თქვენდა მოლტოლვილთა და შემოვედრებულთა ჩვენთა მომავალთა და ჩვენი საფლავი; და ვითარი ჯერ იყო, ეგევითარითა თავი-საყდარი პატივითა და წესითა შევამკევ; და ანგელოზთა სწორნი წმიდანი მონაზონნი და მღვდელნი, მრავალნი სახმარნი, მგალობელნი შევკრიბენ.
და რომელ ძველითგან შემკობილ იყო და წესნი და აღაპნი განჩენილნი იყვნეს და შესავალნი წესნი და ქვეყანანი ჰქონდეს, მას ზედა შეუმატეთ და უფროსად განვავრცეთ და ჩვენთა საფლავთა ზედა მიმდემად მდგომნი მწირველნი და წლითი-წლით დაუვსებელნი კანდელნი განვაჩინეთ.
და ვითარ გვმართებს და ჩვენგან სათანადო არს, აგრე კვლავადვე ვინებეთ შემატება და გაზედაება. და მოვახსენეთ მარცველისძე მარცველი და მათი შვილი დავითიანი, შვილნი და მომავალნი ყოველნივე სახლისა მათისანი მათითა მამულითა, საჯდომითა, სასახლოთა, ციხითა, მონასტრითა, სასაფლაოთა, გლეხებითა, ყანითა, ვენახითა, წყლითა, წისქვილითა, ჭალითა, სათიბითა, ტყითა, სანადიროთა, მთითა და ბარითა, მზღვრითა, სახმრითა და უხმრითა, მისითა მიმდგამითა სამართლიანითა, ერთობ ყუალათა უკლებლად.
ამას აქა ყოვლადვე ჯინჭუელისძე მამისა და შვილნი და ყოველნივე მომავალნი სახლისა მათისანი მათითა მამულითა, საჯდომითა, სასახლოთა, მონასტრითა, სასაფლაოთა, გლეხებითა, ყანითა, ვენახითა, წყლითა, წისქვილითა, ჭალითა, სათიბითა, ტყითა, სანადიროთა, მზღვრითა, მთითა და ბარითა, სახმრითა და უხმრითა, მისითა მიმდგომითა სამართლიანითა, ერთობ ყუალათა უკლებლად.
და ჩხოკი მოგვიხსენებია თქვენ დიდისა და ცათა მობაძავისა საყდრისა ჩვენთა სულთა განმანათლებლისა მცხეთისათვის, თქვენისა მპყრობელისა პატრონისა კათალიკოზისა ჩვენისა სულისა მოძღვრისა და მეოხისა თეოდორესათვის.
ასე და ამა წესითა, რომელ როგორაცა სხვანი მცხეთისშვილნი და მცხეთის შესავალნი თარხანნი და შეუვალნი არიან, აგრევე მცხეთისშვილად მარცველისძე მარცველი და მათი შვილი დავითიანი და მათისა სახლისა მომავალნი დაგვისხმან.
და კვლავადვე ჯინჭუელისძე მამისა და მისნი შვილნი და მომავალნი დაგვისხმან ამა წესითა, როგორაცა სხვათა შვილთა არა სათხოვარი და გამოსაღები ეთხოვებოდეს, ეგრევე მარცველისძესა მარცველსა და მათსა შვილსა დავითიანსა და ჯინჭუელისძესა მამისასა და მისთა მომავალთა არას ჟამსა შიგან არა ეთხოებოდეს და მათსა მამულსა არა ეთხოებოდეს რა. სამკვიდროდ მოგვიხსენებია და ვერავინ დაგეცილოს და ვერასა ჟამისა გამოსრულობისათვის მოგეშალოს.
დაიწერა ბრძანება და სიგელი ესე ჩვენი ქრონიკონსა რით (119, =1431), ინდიკდიონსა მეფობისა ჩვენისასა ათცხრამეტსა, ხელითა ყოველთა დაბადებულთა უნარჩევესისა, ფრიად ცოდვილისა კლიმი კაკლაჩასძისათა.
32. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
ქ. ჩვენ, მეფეთ მეფემან ალექსანდრე და თანამეცხედრემან ჩვენმან პატრონმან დედოფალთა-დედოფალმან თამარ და ძეთა ჩვენთა: ვახტანგ, დიმიტრი, გიორგი და ზაალ, ესე წიგნი მოგახსენე, თქუენ, წმიდასა და მაღალსა ცათა მობაძავსა დედაქალაქსა მცხეთასა და თქვენისა საყდრისა მპყრობელსა და ჩვენისა სულისა მოძღუარსა და მეოხსა პატრონსა კათალიკოზსა თეოდორეს.
ვინეთგან თვისთა შექმნულთათვის ხსნად მოსულმან მეუფემან ჩვენთა შთამომავალთა და გვარტომთა განსვენება თქვენსა წინაშე ჯერ-იჩინა და ვხედავთ, რომელ წვთგანქარვებადსა ამას სოფელსა დაუტეობთ და ყოველივე ცხორება ჩუენი სიზმარი და აჩრდილებრ უჩინო იქმნების, ამადა ჩვენცა ვსცანით და ვისაცნაურეთ, რომელ კეთილი და უცვალებელი ცხორება ესე არს, რათა მე, ცოდვილმან, ვიდრე არა სრულად წარწყმედად და ამიერ განსვლად ჩემდამდე საწყალობელისა სულისა ჩვენისა სალხინობელად ქველისა საქმესა რასამე მქმე და შემძლებელი ვიქმნე და ამად აღმძრა სურვილმან და სიყვარულმან აურაცხელთა წყალობათა თქვენთა მოქენეობისამან და ვირჩიე მოვრდომად სახლსა მაგას ღმრთისასა და მეუფისა ჩემისასა და დამკვიდრებად სამკვიდრებელსა თანა სულკურთხეულთა პაპათა და მომავალთა ჩვენთათა, და თქვენ მიერითა შეწევნითა და ძალმწეობითა ხელ-ვყავით უსჯულოთა აგარის ნათესავთაგან, ჩვენგან ძრწოლით ძნიად სათქუთა თქმადცა, დაქცეულისა საყდარსა და სრულიად უნუგეშინისცემოდ განსრულისა აწ ახლად აღშენებად და განვრცობად.
და აღვაშენე და განსრულდა ნებებითა და ძალმწეეობითა თქვენითა ყოვლადვე უნაკლულოდ თავი ცათა მობაძავი საყდარი და შინა ღმრთივაღმართებული სვეტი ცხოველი, და კვლავ, თქვენდა მოლტოლვილთა და შემოვედრებულთა ჩვენთა მომავალთა და ჩვენი საფლავი; და ვითარი ჯერ იყო, ეგევითარითა თავი საყდარი პატივითა და წესითა შევამკევ და ანგელოზთა სწორნი წმიდანი მონაზონნი და მღვდელნი და მრავალნი სახმარნი, მგალობელნი შევკრიბენ; და რომელ ძველითგან შემკობილ იყო და წესნი და აღაპნი განჩენილნი იყვნეს და შესავალნი, დაბანი და ქვეყანანი ჰქონდეს, მას ზედა შეუმატეთ და უმეტესად განვავრცეთ და ჩვენთა საფლავთა ზედა მიმდემად მდგომნი მწირველნი და დაუვსებელნი კანდელნი განვაჩინეთ.
და ვითარ გვმართებს და ჩვენგან სათანადო არს, ეგრეთ კვლავადვე ვინებეთ შემატება და გაზედაება და შევსწირეთ და მოვახსენეთ ძველითგან მეფეთაგან შემკობილი, აღშენებული და გადიდებული მთა ვირშისა, მონასტერი და მისი შესავალნი ბადასშვილნი და ქორდი; და მას აქათ, ან მთას და ან ბარს რაცა მამულნი, ან გლეხნი და ან პარტახტი და ან მზღვარი ჰქონებიან მისითა მიმდგამითა, ყანითა, ვენახითა, წყლითა, წისქვილითა, ჭალითა, სათიბითა, ტყითა, სანადიროთა, მთითა და ბარითა, მზღვრითა, სახმრითა და უხმრითა, საძებრითა და უძებრითა, მისითა სამართლიანითა ყუალათა ერთობ უნაკლულოდ;
მოგვიხსენებია თქვენ, დიდისა და ცათა მობაძავისა მცხეთისა საყდრისათვის და თქვენისა მპყრობელისა ჩვენისა სულისა მოძღვრისა და მეოხისა კათალიკოზისა თეოდორესათვის მოგვიხსენებია ძველითგან ჩვენითა მომავალთა მეფეთაგან გადიდებული და შემკობილი ვირშა მთა და მონასტერი და მისი შესავალნი ქორდი და ბადასშვილნი და მას აქათ, რაცა ძველითგან მთას და ან მამულნი, ან გლეხნი და ზღვარნი, და პარტახტი ჰქონებიან ყანითა, ვენახითა, წყლითა, წისქუილითა, ჭალითა, სათიბითა, ტყითა, სანადიროთა, მთითა და ბარითა, სახმრითა და უხმრითა, საძებრითა და უძებრითა, მისითა მიმდგამითა, სამართლიანითა ყუალათა, ყოვლადვე უნაკლულოდ;
მოგვიხსენებია და გქონდეს ყოვლისა დაბადებულისა ადამის ნათესავისასაგან მოუდევრად და უსარჩლელად ძველითგან მეფეთაგან აღშენებული, შემკობილი და გადიდებული ვირშა მთა და მონასტერი, გქონდეს თქვენ, დიდსა და ცათა მობაძავსა საყდარსა ჩვენისა სულისა განმანათლებელსა მცხეთასა, და თქვენისა საყდრისა მპყრობელსა, ჩვენისა სულისა მოძღვარსა კათალიკოზსა თეოდორეს და რაცა სად რა ვირშისა შესავალნი არიან, ქორდი და ბადასშვილნი და რაცა სად რა, ან მთას და ან ბარს ზღვარნი, გლეხნი და პარტახტი ჰქონან, ყანითა, ვენახითა, წყლითა, წისქუილითა, ჭალითა, სათიბითა, ტყითა, სანადიროთა, სახმრითა და უხმრითა, მისითა საძებრითა და უძებრითა ყუალათა, ყოვლადვე უნაკლულოდ...
ამა ვირშისა სახლისა ულუფა ძველითგანვე ჩვენთა მომავალთა მეფეთაგან ამოკვეთილი და გაშვებული არის და მას აქათ, როგორცა სხვანი მცხეთისა მამულნი შეუვალნი არიან, აგრევე ესე შეუვალად და თარხნად მოგვიხსენებია და არასთანა სათხოვარი არაოდეს ეთხოებოდეს...
დაიწერა ბრძანება და სიგელი ესე ჩვენი ქრონიკონსა რით (119, =1431), ინდიკდიონსა მეფობისა ჩვენისასა ით (19), ხელითა კარისა მწიგნობრისა ჩვენისა კლიმი კაკლაჩასძისათა.
თქვენ, კათალიკოზსა თეოდორე, ამას შემოგვიპირდი, რომე ოკდომბერსა ოცდაერთსა, ამირეჯიბისა მიცვალებისა დღესა, ყოვლთა წელიწადთა წლითი წლად ამირეჯიბისათვის ღმრთივ-აღმართებულსა სვეტსა ცხოველსა წინაშე კარგაღებული აღაპი გარდაიხდებოდეს ესეთ, რომე რანიცა მცხეთას მღვდელნი და მონაზონნი იყვნენ მწირველნი, ამირეჯიბისათვის ჟამსა წირევდენ და ტრაპეზს შევიდოდენ. და დედაბერთათვის და გლახაკთათვის კარი ღია იყოს და ვითარი ჯერ-იყოს, ეგევითარითა სანივაგითა აღაპი გარდაიხდებოდეს. ესე სადამდის ღმერთსა ენებოს და თქვნ ამოდ და უვნებლად ეგნეთ თქვენ, პატრონი კათალიკოზი თეოდორე, ნუ დააკლებთ და წლითი-წლად გარდაიხდიდეთ. და შემდგომად თქვენსა ვინცა კათალიკოზნი დაიდგინენ, მათგანცა ყოველთა წელიწადთა ესრეთ გარდაიხდებოდეს და ნუმცავისგან დაგვაკლდების.
33. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა კათალიკოს თეოდორესადმი
ქ. ჩვენ, მეფეთა-მეფისა ალექსანდრესაგან და თანამეცხედრისა ჩვენისა, დედოფალთ-დედოფლისა თამარისაგან და ძეთა ჩვენთა: მეფისა ვახტანგ, დიმიტრი, გიორგი და ზაალისაგან, დავითიან-ბაგრატონიანისა, ნებითა ღმრთისათა აბხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა და სომეხთა მეფისა, შანშა და შარვანშა და ყოვლისა აღმოსავლეთით ვიდრე დასავლეთამდის თვითფლობით მტკიცედ მპყრობელისა.
გაისარჯა და მოვიდა წინაშე ჩვენსა პატრონი დიდისა და ცათა მობაძავისა კათოლიკე მცხეთისა საყდრისა მპყრობელი კათალიკოზი, ჩვენისა სულისა მოძღუარი თეოდორე და გვეაჯა, რათამცა მკვიდრი და უცვალებელი მცხეთისა არმაზის ციხე, მისითა მიმდგამითა და შესავლითა მათთვის მოგვეხსენა. და ჩვენ, ვითარ არა გვმართებდა მათისა მკვიდრისა დაჭირვა, ეგრეთ არა დაუშურვეთ მათი მკვიდრი და ყოვლისა ადამის ნათესავისა კაცისაგან უცილებელი ციხე არმაზისა მისითა ეკლესიითა, გლეხებითა, ყანითა, ვენახითა, წყლითა, წისქვილითა, ჭალითა, სათიბითა, ტყითა, სანადიროთა, მთითა და ბარითა, სახმრითა და უხმრითა, საძებრითა და უძებრითა, მისითა სამართლიანითა, ყოვლადვე უნაკლულოდ; და მისი ძუელითგან გაჩენილი ბაჟი: ორი თანგა დიდსა საპალნესა ზედან.
მოგვიხსენებია და გქონდეს... პატრონსა კათალიკოზსა თეოდორეს, თქვენი მკვიდრი და აწ, ახლად ჩვენგან მოხსენებულ-დამკვიდრებული არმაზისა ციხე მისითა ეკლესიითა, გლეხებითა, ყანითა, ვენახითა, წყლითა, წისქვილითა, ჭალითა, ტყითა, სანადიროთა, ზღვრითა, მთითა და ბარითა, სახმრითა და უხმრითა, საძებრითა და უძებრითა, მისითა სამართლიანითა, ყოვლადვე უნაკლულოდ და მისთა ბაჟითა. ესრეთ, რომე, ქარავანი შეღმა მოვიდოდეს, და თუ ჩამოღმა მოვიდოდეს, და სითგინდამე მოვიდის, საპალნესა ზედან ორსა თანგასა აიღებდით...
დაიწერა ბრძანება და სიგელი ესე ჩვენი ქორონიკონსა რკა (121, =1433), ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა კა (21), ხელითა მესტუმრისა და კარის მწიგნობრისა ჩვენისა კლიმი კაკლაჩასძისათა
34. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
ქ. ჩვენ, მეფეთა-მეფისა ალექსანდრესაგან დავითიან-ბაგრატიონიანისა, და თანამეცხედრისა ჩვენისა, პატრონისა დედოფალთა-დედოფლისა თამარისაგან და ძეთა ჩვენთა: მეფისა ვახტანგის, დიმიტრის, გიორგის და ზაალისაგან, ნებითა ღმრთისათა აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა და სომეხთა მეფისა, შარვანშა და შაჰანშე და ყოვლისა აღმოსავლეთით თვითფლობით მტკიცედ მპყრობელისა.
მოვიდა წინაშე ჩვენსა დიდისა და ცათა მობაძავისა დედაქალაქისა მცხეთისა საყდრისა მპყრობელი, ჩვენისა სულისა მოძღვარი და მეოხი კათალიკოზი თეოდორე და გვეაჯა, რათამცა მცხეთისა საყდრისა მკვიდრი ციხე არმაზი და მონასტერი მათთვისვე მოგვეხსენა. და ვქენით მოკითხული და დასაბამითგან არმაზი-ციხე მცხეთისა ყოფილიყო და ჟამთა ვითარებისაგან შეშლოდა და ჯაუნარს ჰქონდა. და ჩვენ წაუღეთ ჯაუნარსდა მცხეთასვე მოვახსენეთ არმაზი-ციხე და მონასტერი სასახლოთა, გლეხებითა, ყანითა, ვენახითა, წყლითა, წისქვილითა, ჭალითა, სათიბითა, ტყითა, სანადიროთა, მზღვრითა, მთითა და ბარითა, სახმრითა და უხმრითა, მისითა მიმდგამითა, საძებრითა და უძებრითა ყოვლადვე უნაკლულოდ.
თქვენ, კათალიკოზმან თეოდორე, დღეს ჯაუნარის შვილი ყმად დაიჭირეთ და მისთვის სარჩომად ესე არმაზის ციხე და მონასტერი უბოძეთ. აწ, თუ ჯაუნარის შვილი თქვენ გეახლოს და ანუ შემდგომად თქვენსა კათალიკოზთა ჯაუნარის მომავალნი ყმად იახლნენ, ესე ციხე და მონასტერი მათ ჰქონდეს სარჩომად და მას ჟამთა მემამულეობით არა საქმე უც და ვეროდეს ისარჩლონ.
დაიწერა სიგელი ესე ჩვენი ქორონიკონსა რკბ (122, =1434), ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა კა (21), ხელითა მესტუმრისა და კარის მწიგნობრისა ჩვენისა კლიმი კაკლაჩასძისათა
35. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
...კათალიკოზისა თეოდორეს მოგახსენე ხერკისხევს ზედაძნელასშვილი მისითა მამულითა, სასახლოთა, ყანითა, ვენახითა, წყლითა, წისქვილითა, ჭალითა, სათიბითა, ტყითა, სანადიროთა, მზღვრითა, მთითა და ბარითა, სახმრითა და უხმრითა, საძებრითა და უძებრითა, მისითა სამართლიანითა, ყოვლადვე უნაკლულოდ;
მოგვიხსენებია და შემოგვიწირავს თქვენ, დიდისა და ცათა მობაძავისა დედაქალაქისა მცხეთისა საყდრისათვის და ღმრთივ-აღმართებულისა სვეტისა ცხოველისათვის და თქვენისა მპყრობელისა, ჩვენისა სულისა მოძღვრისა კათალიკოზსა თეოდორესათვის ხერკისხევსზედა ძნელასშვილი ასათ მისითა მამულითა, სასახლოთა, ყანითა, ვენახითა, წყლითა, წისქვილითა, ჭალითა, სათიბითა, ტყითა, სანადიროთა, მზღვრითა, მთითა და ბარითა, სახმრითა და უხმრითა, საძებრითა და უძებრითა, მისითა სამართლიანითა, ყოვლადვე უნაკლულოდ;
და თქვენ ღმრთივ-აღმართებულო სვეტო განმაცხოველებელო და თქვენდა მოლტოლვისლთათვის წყალობა-უშურველობისა მიმნიჭებელო და ბრალთა და ტვირთმძიმეობისა დამხსნელო, ჩვენ, ყოველთა ცოდვილთა უცოდვილესისა ალექსანდრესგან შეიწირე მცირე ესე შესაწირავი...
დაიწერა ბრძანება და სიგელი ესე ჩვენი ქრონიკონსა რკბ (122, 1434), ინდიკდიონსა მეფობისა ჩვენისასა კა (21), ხელითა მესტუმრისა და კარისა მწიგნობრისა კლიმი კაკლაჩასძისათა
36. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა კათალიკოს თეოდორესადმი
...ღმრთისათა ძველი ... მიტაცებული აგარეანთაგან ჩვენი ციხე ლორედა მისი შესავალნი ერთობილნი ჩვენ ვიშოვნეთ და დავიჭირენით და, როგორცა ვის ქართველთა დარბაზის ერთა, ზემოთა და ან ქვემოთა ... ჰქონებოდა, ან ნიშანი ვისმეღა დარჩომოდა და ან ჩამომავლობით პაპათა და მამათაგან არათუ მახსოვრობით მათთა მომავალთაგან სმენით სმენოდა, და იაჯეს, მათი მამული უბოძეთ და ვიეთთამე არა ჰქონებოდა, არცა ჰქონოდა, როგორაც ვინ გვეღირსებოდა ეგრეთ განუყავით და უბოძეთ.
და ჩვენისა სულისა მოძღვარმან და მეოხმან კათალიკოზმან თეოდორე ამუჭი სოფელი და მისნი შესავალნი იაჯნეს და გავიგონეთ, რომე ამა ლორისა ციხისა შოვნასა შიგან და მისთა შესავალთა შოვნასა შიგან დიდადა და უსაზომოდ მოიჭირვეს, პირველად ვედრებითა ღმრთისათა და კვლავ ლაშქართა მიმცნებითა ესეთ:
„ამა უსჯულოთა აგარის ნათესავთა ანდრონიკეს შვილი ალასტანელი გიორგი მოუკლავს, და მრავალი ქრისტეანენი წამებითა აღუსრულებიან და დაუტყვევებიან და ტახტი მეფეთა განურყვნია და საპატიონი და ცამდის მაღალნი საყდარნი შეურაცხ უქმნიან, სახლ-სალოცველი ქვაბ ავაზაკთა უქმნია და ჰუნეთა მათთათვის საყოფად განუჩენია.
აწ ბრძოლეთ ძლიერად, და დაღათუ ვინმე ომსა შიგან აღსასრული მიიღოთ, ქრისტესთვის წამებულთა გვერდის მიითვალვით; და დაღათუ ვინმე დაკოდითა ანუ დაშავებითა და რათაცა ტკივილით იტანჯებით, ყოველსავე ქრისტე მისად ნებისმყოფელად და სამსახურად მიითვალავსო“.
და შეწევნითა ღმრთისათა და ლოცვითა მათითა იქმნა და ვიშოვეთ არა თუ ამუჭი სოფელი და მისნი შესავალნი ეთხოვნნეს, რომე უფროსნი მამულნი ეთხოვნეს, არ დაწყალობება და მისიცა მოხსენება გვმართებდა.
აწ მოგვიხსენებია და მოგვიცემია თქვენ, დიდისა და ცათა მობაძავისა მცხეთისა დედაქალაქისა საყდრისა მპყრობელისა, ჩვენისა სულისა მეოხისა და მოძღვარისა პატრონისა კათალიკოზისა თეოდორესთვის ამუჭისოფელი ეკლესიითა, სასახლოთა, გლეხებითა, ყანითა, ვენახითა, წყლითა, წისქვილითა, ჭალითა, სათიბითა, ტყითა, სანადიროთა, სათევზოთა, რუთა, მზღვრითა, მთითა და ბარითა, სახმრითა და უხმრითა, მისითა მიმდგამითა, საძებრითა და უძებრითა, მისითა მიმდგამითა სამართლიანითა, ყოვლადვე უნაკლულოდ...
დაიწერა ბრძანება და სიგელი ესე ჩვენი ქორონიკონსა რკბ (122, =1434), ინდიკდიონსა მეფობისა ჩვენისასა კა (21), ხელითა მესტუმრისა და კარის მწიგნობრისა ჩვენისა კლიმი კაკლაჩასძისათა.
ალექსანდრე ვამტკიცებ.
37. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
ქ. თქუენ, სვეტსა ღმრთივ-აღმართებულსა, კვართსა საუფლოსა და მირონსა წმიდასა,... თქვენთა ცვა-ფარვათა მონდობილმან, თქვენითა შეწევნითა, თქვენ ძლით მეფეთა მეფემან ალექსანდრე ვიგულვე და ვიგულსმოდგინე მცირე ესე ქველი საქმე და მოგახსენენ და შემოგწირენ ქალაქს მექვაბე ჯანდ[ა]ილა და ქურციკა; და კვლავადვე ჩვენისა შვილისა საფლავთა შევსწირენ ლუკაი და ბურჩიხა მათითა მამულითა, ყანითა, ვენახითა, წყლითა, წისქვილითა, ჭალითა, სათიბითა, მათითა საქონებლითა ყოვლითურთ უნაკლულოდ მოგვიხსენებია და შემოგვიწირავს, და კვლავ მოგვიხსენებია ქალაქსვე ტაღმით თვესა შიგან ლიტრანახევარი ზეთი, ესე წლითი-წლად, თქვენ განმაცხოველებელსა სვეტსა წინაშე ენთებოდეს სამკვიდროდ და ყოვლისა დაბადებულისაგან უსარჩლელად და მოუდევრად.
მოგვიხსენებიან და შემოგვიწირავს თქვენ, ღმრთივ-აღმართებულისა სვეტისა ცხოველისათვის და თქვენისა საყდრისა მპყრობელისა, ღმრთისა სათნოსა კათალიკოზისა დავითისათვის ქალაქს მექვაბე ჯანდ[ა]ილა და ქურციკა; და ჩვენისა შვილისა საფლავთა ზედან ლუკია და ბურჩიხამამულითა, ყანითა, ვენახითა, წყლითა, წისქვილითა, მათითა მამულითა და საქონებლითა ყოალათა; და ამას აქათ ქალაქითვე ტაღმით ლიტრი ზეთი წლითი-წლად ღმრთივ-ამაეთებულსა სვეტსა წინაშე ენთებოდეს...
დაიწერა ბრძანება და სიგელი ესე ჩვენი ქორონიკონსა რკგ (123, =1435), ინდიკდიონსა მეფობისა ჩვენისასა კგ (23), ხელითა მესტუმრისა და კარის მწიგნობრისა ჩვენისა კლიმი კაკლაჩასძისათა.
38. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა ურდოელისადმი
ქ. ჩვენ, მეფეთა მეფისა ალექსანდრესაგან დავითიან-ბაგრატიონიანისა, და თანამეცხედრისა ჩვენისა, პატრონისა დედოფალთა-დედოფლისა თამარისაგან და ძეთა ჩვენთა: მეფისა ვახტანგ, დიმიტრი და გიორგისაგან, ნებითა ღმრთისათა აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა და სომეხთა მეფისა, შარვანშა და შანშა და ყოვლისა აღმოსავლეთით ვიდრე დასავლეთამდის თვითფლობით მქონებელ-მპყრობელისა.
მოვიდა წინაშე ჩვენსა ჩუენნი დიდად ერდგულნი და რაცა ჩვენსა მეფობასა და მორჭუმასა უკეთუ მოუხდების, მისნი დრე და ღამე მეცდე-მომჭირნენი ურდოელი და მისი შვილი სუმბატ და გვეაჯნეს და მოგვახსენეს, რათამცა მათთა ერთგულობა-ნამსახურთა სანაცვლოდ სიგლითა ამით შეგვეწყალნეს
და რაცა შენ, ურდოელსა, სიყრმით მოაქამომდის მოგიგია და ან ჩვენთა მომავალთა მეფეთაგან წყალობად ბოძებული გაქვს და ან ნასყიდი და ნაქრთამევი გაქვს: ძაგნაკორანთა ღაფირისძისეული და ბაღდაური და ქალაქსრასაცა მქონებელი ხარ, შენსა მკვიდრსა სახლ-კარსა და ნასყიდსა ვენახებსა და კაცთა და მამულსა, რასაცა დღეს მქონებელნი ხართ, როგორაცა დღეს მოუშლელად თქვენ ურდოელსა გქონებია, აგრევე თქვენსა შვილსა სუმბატს და შვილთა და მომავალთა თქვენთა ჰქონდეს და ვაქონოთ და არასა ჟამისა შემოსულობისა და გამოცვალებისათვის არ მოუშალოთ.
და ვიგინდამე თქვენისა გვარისა კაცმან და ან სხვისა გვარისამან იურვოს, არა ვაურვოთ და არაოდეს გაგიცეთ, ვინეთგან სიყრმით ვიდრე მოაქამომდის ესეთ დიდნი ნამსახურნი და ერდგულობანი დასხენ შენ, ურდოელმან და მერმე სულისა საქმე მოიკლე და ჩოხანი ჩაიცვენ და თქვენი შვილი სუმბატ შემოგვავედრე, ჩვენცა ესე გვმართებს, თქვენისა შვილისა სუმბატისათვის და თქვენთა შვილთა და მომავალთათვის კარგნი ვიყვნეთ და ამისი მტკიცე იმედი გიბოძეთ, რომე თუ ამა უხანომან სოფელმან მისი ბეგარი ითხოვოს და ამიერ სოფლით მიფარულ იქმნე, შემდგომად შენსა, შენსა უკანით, რასაცა დღეს ჩვენგან და ჩვენთა მომავალთაგან წყალობად ბოძებული მამული გაქვს, ან ნასყიდი და ნაქრთამევი გაქვს, იგი უკლებლად შენსა შვილსა სუმბატს და მისთა შვილთა ვაქონოთ და არა დაბადებული კაცი არ დავაცილოთ...
დაიწერა სიგელი და ბრძანება ესე ქორონიკონსა რკვ (126, =1438), ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა კვ (26), ხელითა მესტუმრისა და კარის მწიგნობრისა ჩვენისა კლიმი კაკლაჩასძისათა.
39. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
ქ. სახელითა ღმრთისათა ჩვენ, პატრონმან მეფემან ალექსანდრე ესე უკუნისამდე ჟამთა გასათავებელი წიგნი და ნიშანი გკადრეთ და მოგახსენეთ თქვენ... დედა-ქალაქსა მცხეთისა საყდარსა და... ქართლისა პატრიარქსა კათალიკოზსა შიოს.
მას ჟამსა, ოდეს ჟამთა ვითარებისა და შლილობისაგან მცხეთისა და გარესჯისა უდაბნოსა მამულთა მათნი მემზღურენი შემოეცილნეს და რაცა არაგვსა აქათ მცხეთისა მამულნი იყვნეს, მეჟმეობით რომელთამე მიიტაცნეს, ვქენით მოკითხული და რაგვარცა გვმართებდა, ძველნი გუჯარნი და სიგელნი მოვახმევინეთ და ვითა არავის მართებდა, აგრე ჩემოვხსენით და არავის-რა საქმე დავადებინეთ არა დიდთა და არა მცირეთა, რაგბარცა არავინ ღირს ყოფილა: ჭავჭავაძესა ფაროდის ზეკნელისძისა პროკოპისთვის ნატყუარი სიგელი დაეწერინა ვანთისა, ვარცისა და დუმასუბნისა და, რაგბარცა ტყუილი იყო, აგრე გავაცუდეთ და ფიცითა გადაწყდა და უდაბნოსავე დარჩა;
ამას გარეთ, რაცა გარესჯისა უდაბნოსა მამულნი არიან და გუჯრები ძეს მთას იქითისა და მთას აქათისა, რაგბარათაცა ამას წინათ ჩვენთა გვართაგან ხელშეუვალნი ყოფილან, მით წესითა დაგიმტკიცეთ და მოგახსენეთ...
ამას გარეთ, ერწოს – ორი სოფელი ნოდოკრა და გორანა, მათითა მზღურითა ერთობით ყველანი, რაგუარცა ძველთა გუჯართა შიგა სწერია; ბიწმენი მისითა მზღურითა, ხატისწობენა, ძაგნაკორნათა, რაცა მცხეთისა არის, ჯვარი, ჯაჭვი, ფოსუი, კუტალას – ორნი კუამლნი კაცნი. ამას გარდა მიწობლისძისეულისა მამულისა და ოქროპირის შვილისა მამული გარდაუწყვეტელი დარჩა და სააჯოს კარი არა დაგეჭიროს; და ვისაცა მცხეთისა და გარესჯისა მამულთანა საქმე ედვას, იგი სამართლითა გადასწყდეს.
[ხელჩართული]:
ლეონ
[და შემდეგ]:
ქკ-ს რკვ (126, =1438).
(საბუთს უზის თარიღი: ქორონიკონი რკვ (126) – 1438 წ., თუმცა კათალიკოზ შიოს მოხსენიების გამო ეს თარიღი თ. ჟორდანიას საეჭვოდ მიაჩნია, ხოლო ბ. ლომინაძე ვრცელი გამოკვლევის შემდეგ საბუთს 1438-1440-იანი წლებით ათარიღებს).
40. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
...დავითიან-ბაგრატიონიანისა, ნებითა ღმრთისათა აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა და სომეხთა, შანშე და შარვანშე და ყოვლისა აღმოსავლეთისა დასავლეთამდის ფლობით მპყრობელმან, ყოველთა მეფეთა-მეფემან ალექსანდრე, თანამეცხედრემან ჩვენმან, დედოფალთა-დედოფალმან თამარ, და ძეთა ჩვენთა: მეფემან ვახტანგ, დიმიტრი და გიორგი.
ესე სანიშნოდ მოხსენებული მტკიცე სიგელი მოგახსენეთ თქვენ, ცათა მობაძავისა კათოლიკე საყდარსა მცხეთასა, თქუენსა საჭეთმპყრობელსა, მღრდელთმთავართ-მთავარსა კათალიკოზსა დავითს და ყოველთა მცხეთისშვილთა.
ვიგულისმოდგინეთ ცოტა რაითამე ამით შემატება დიდებისა თქვენისა და მოგახსენეთ ატენს წინუბანს ლომაშვილნი მისითა მამულითა, ეკლესიითა, სასაფლაოთა, სასახლითა, ველითა, ვენახითა, ჭურ-მარნითა, მთითა, ბარითა, წყალითა, წისქვილითა, სახნავითა, სათიბითა, მინდორითა, ნასყიდითა, უსყიდლითა, ნაწინდითა, საძებრითა და უძებრითა, სახმრითა და უხმრითა, სულიერითა და უსულოთა, მისითა მიმდგომითა და სამართლიანითა სრულად უკლებლად. ყველათა შეუვალად და თარხნად, გარდა მალისა და ლაშქრობისგან მეტი არა ეთხოებოდეს არა ჩვენგან, არა ჩვენთა მოურავთაგან და არა ჩვენის დარბაზის კარით წარვლენილთაგან...
დაიწერა სიგელი და მოხსენებული ესე ჩვენი ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა კვ-სა (26), ქრონიკონსა რკზ (127, =1439), ხელითა ქადაგისძისა ავგაროზისათა
41. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა მესტუმრე დავით ქარსიძისადმი
ქ. ჩვენ, მეფეთ-მეფისა ალექსანდრე დავითიან ბაგრატონიანისა, და თანამეცხედრისა ჩვენისა, პატრონისა დედოფალთა-დედოფლისა თამარისაგან, და ძეთა ჩვენთა მეფისა ვახტანგის, დიმიტრი და გიორგისგან, ნებითა ღმრთისათა აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა და სომეხთა მეფისა, შარვანშე, შანშა და ყოვლისა აღმოსავლეთით ვიდრე დასავლეთამდის თვითფლობით ხელმწიფე და მპყრობელისა.
მოვიდა წინაშე ჩვენსა ჩვენი ერთგული და თავდადებით ნამსახური ბეჩელი ქარსიძე მესტუმრე დავით და გვეაჯა და მოგვახსენა ბადრისა და მეჰამბე, რათამცა მათთა ერთგულობა-სამსახურთა სანაცვლოდ სიგლითა ამით შეგუეწყალა და, როგორცა ძველიდგან მკვიდრნი მცხეთისშვილნი ყოფილან და მცხეთისა მსახურთუხუცესობა ჰქონებია, აგრეთვე მცხეთისშვილადა დაგვესო და მსახურთუხუცესობა გვებოძა.
ვისმინეთ აჯა და მოხსენება ამათი და დავსვით მკვიდრად მცხეთისშვილად და მსახურთუხუცესობა უბოძეთ.
და უბოძეთ მცხეთას მისისა პაპის ცუცხაძისა არსენისეული სახლ-კარი და მამული ყანითა, ვენახითა, წყალითა, წისქვილითა, ჭალითა, სათიბითა, ტყითა, სანადიროთა, მთითა და ბარითა, სახმარითა და უხმარითა, მისითა მიდგომითა სამძღვრითა სამართლიანითა, ყველათა უკლებლად. და უბოძეთ ამა მამულისა გლეხნი მათითა მამულით. ორნი გლეხნი ახატანს და ერთი გლეხი კარსანს: შარაბისძე, გუთანა და ეფრემისძე მათითა მამულითა, ყანითა, ვენახითა, წყალითა, წისქვილითა, ჭალითა, სათიბითა, ტყითა, სანადიროთა, მთითა და ბარითა, სახმარითა და უხმარითა, მისითა სამართლიანითა ყველათა.
და უბოძენით სოფელი მისივე მკვიდრი ნიგოზანი სასახლითა, გლეხებითა, ყანითა და ვენახითა, წყალითა, წისქვილითა, ჭალითა, სათიბითა, ტყითა, სანადიროთა, მთითა და ბარითა, სახმარითა და უხმარითა, მისითა მიმდგამითა სამზღვრითა ზემოთა ბარტაძის ხევამდინ, ქვევით საგოროსშარამდინ; ჭარებს – მისისა ბიძისა ჭინჭველისძისეული მამული, ციხითა, მონასტრითა, სასახლითა, გლეხებითა, ყანითა, ვენახითა, წყალითა, წისქვილითა, ჭალითა, სათიბითა, ტყითა, სანადიროთა, მთითა და ბარითა, სახმრითა და უხმრითა, მისითა ზღვრითა სამართლიანითა ყველათა სამკვიდროდ გვიბოძებია.
და გქონდეს შენ, ჩვენსა ერთგულსა, ქარსიძეს მესტუმრეს დავითს, და შვილთა და მომავალთა ყოველთავე სახლისა თქვენისათა მცხეთას თქვენისა პაპისა ცუცხაძისა არსენისეული მამული და სახლ-კარი მისითა მიმდგამითა ყანითა, ვენახითა, წყალითა, წისქვილითა, ჭალითა, სათიბითა, ტყითა, სანადიროთა, მთითა და ბარითა და მისითა მიმდგამითა ყველათა.
და ამა მამულისანი ორნი გლეხნი – ახატანს შარაბისძე და გუთანა, კარსანს – ეფრემისძე მათითა მამულითა.
შენი მკვიდრი კოლური გვიბოძებია თავითა და ბოლოთა, გაღმითა ჭაკურაული ზედათ შარამდი ერთობ შეუცილებელი, მონასტრითა, სასახლითა, გლეხებითა, ყანითა, ვენახითა, წყალითა, წისქვილითა, მთითა და ბარითა და მისითა სამართლიანითა მზღვრითა, ყოველთა. მოკითხულნი ვქენით და სამართლად თქვენ გმართებდა და სამკვიდროდ გიბოძეთ.
აწ, დღეს როგორც შეგვიწყალებიხარ, შენ, ჩვენი ერთგული ქარსიძე მესტუმრე დავით და მცხეთას თქვენისა პაპისა ცუცხაძისაული სასახლე და მამული გვიბოძებია მისითა მიმდგამითა, ყანითა, ვენახითა, წყლითა, წისქვილითა, ჭალითა, სათიბითა, ტყითა, სანადიროთა გვიბოძებია და მისისა მამულისანი ორნი გლეხნი: ახატანს შარაბისძე და გუთანა და კარსანსეფრემისძე მათითა მამულითა გვიბოძებია, და ჭარებს და ფლავს ბიძისა თქვენისაგან ნაშვილებნი სასახლე და მონასტერი და გლეხები გვიბოძებია მათითა მამულითა, ყანითა, ვენახითა, წყლითა და წისქვილითა, ჭალითა, სათიბითა, ტყითა, სანადიროთა, მთითა, ბარითა, სახმრითა და უხმრითა, მისითა მზღვრითა სამართლიანითა...
დაიწერა ბრძანება და სიგელი ესე ჩვენი ქრონიკონსა რკზ (127, =1439), ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა კზ (27), ხელითა... მესტუმრისა და კარისა მწიგნობრისა ჩვენისა კლიმი კაკლაჩასძისათა.
ქურჭული ვენახი მოგეც ფლავს და ჩვენ ჭადაბეთს ეკლესიასა შევსწირეთ.
აწ, რაცა ამ სიგელითა მამული, სასახლე და გლეხნი გიწერიან, არს ნადა გვიბოძებიან ამა წესითა, რომე არ ეთხოვებოდეს არც დიდი ულუფა, არა გუთნის თავი, არა სახოლსარლო, არც სამუშაო საგორო და მალისაგან მეტი არა სათხოვარი არ ეთხოვებოდეს.
ვახტანგ.
42. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა გამრეკელ ჯავახიშვილისადმი
...გქონდეს მოუშლელად და შეძველებით თქვენ, ჩვენსა თანა შეზრდილ-გაზრდილსა და თავდადებით ნამსახურსა ჯავახიშვილსა გამრეკელსა, და თქვენთა შვილთა: ზაქარიას, კახასა, ზაზასა და სოღასა, შვილთა და მომავალთა სახლისა თქუენისათა, თქუენისა განაყოფისეული თქვენი მკვიდრი მამული, ციხითა, მონასტრითა, სასახლოთა, აზნაურისშვილებითა და გლეხებითა, ყანითა, ვენახითა, წყლითა, წისქვილითა, ჭალითა, სათიბითა, ტყითა, სანადიროთა, მთითა და ბარითა, სახმრითა და უხმრითა, მისითა მზღვრითა, საძებრითა და უძებრითა, მისითა მიმდგომითა სამართლიანითა ყოვლითურთ.
დაიწერა ბრძანება და სიგელი ესე ჩვენი ქრონიკონსა რკჱ (128, =1440), ინდიკდიონსა მეფობისა ჩვენისსა კჱ (28), ფებერვალსა კ (20), ხელითა ფრიად საწყალობელისა მესტუმრისა და კარის მწიგნობრისა ჩვენისა კლიმი კაკლაჩასძისათა.
43. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა მალის ამოკვეთის შესახებ
და ქრონიკონსა რ (100. =1412) მეფედ დავჯე და საქართველო უსჯულოსა თემურისაგან მოსრვილი და უნუგეშინისცემოდ გასრული დამხვდა ესეთ, რომელ უსჯულო ... საქართველოს, ქრონიკონს პჱ (88, =1400) და ვიდრე ჩვენად მეფობისა დაჭირვამდე. ესეთ ... ტფილისით ციხითა მეფე ბაგრატ და ანნა დედოფალი გამოასხნეს, დაატყვევეს და მრავალი სული მოესრა და თავად დედაქალაქი მცხეთა და რაოდენნი საქართველოსა საყდარი და ეკლესიანი და ციხენი იყვნეს, ყოველნივე საფუძველითგან დაექცივნეს და სრულიად საქართველო ტყვე ექმნა. და ჩვენისა მეფობისა დაჭირვადმდე მუდამი ტყვენვა და რბევა იყო საქართველოსა. და მოოხრდა და იავარ იქმნა და ყოვლადვე ძალი და ნუგეშინისცემა არსით ეპოებოდა. და თქვენმიერითა შეწევნითა, და წინამძღოლობითა ჯვრისა პატიოსნისათა ვიწყე ბრძოლად უსჯულოთა და განვსხენ ზღვართაგან ჩვენთა და ქრისტეანენი ფრიადსა მშვიდობასა და მყუდროებასა მიეცნეს.
და ვითარ ჩვენგან სათანადო იყო, ეგრეთ ვინებე და ვიგულისმოდგინე ყოველთავე საქართველოსა ციხეთა და საყდართა აღშენებად. მას ჟამსა შემოსავალი ჩვენისა სახლისა არსით რა იყო და ამად საქართველოს კვამლსა ზედან ორმოცი თეთრი მალად განვაჩინე და ასოცდარვად ქრონიკონადმდე (=1440) რაოდენნი საქართველოსა ციხენი, საყდარნი და მონასტერნი არიან, ყოველნივე სრულიად ახლად აღვაშენენ და შევამკვენ.
და აწ, ჩვენსავე ჟამსა შიგან ამოგვიკვეთია ესეთ: დღისითგან წაღმა, რამანცა ჩვენთა მომავალთაგამან მეფეთა და ან დედოფალთა და ან სხვისა გვარისა კაცმან, ადამის ნათესავმან საქართველოს მალი ითხოვოს, მოკრიფოს და წაუღოს, ეწიენ ღმერთო, ულხინებელი რისხვა თქვენი და ჩვენთა ცოდვათა და ბრალთათვის იგი გაკითხულ ქმენ მას მეორედ მოსლვასა წინაშე თქვენსა. და კვლავ გევედრები და გვედრებ თქვენ, ძეთა ჩვენთა: ვახტანგს, დიმიტრის და გიორგის და შემდგომთა მეფეთა და დედოფალთა, რომელ ჩვენი აღთქმული სრულყოთ და დღესითგან წაღმა მალის ღება არავინ ინებოთ.
და კვლავვე ამას გევედრები, რომელ საყდარნი ვითარ ახლად აგვიშენებიან და რაოდენნი ქვეყანანი და შესავალნი შეგვიწირვიან და მოგვიხსენებიან, იგინი უნაკლულოდ ჰქონდენ; და რაოდენნი ზეღი და ცუილი გაგვიჩენია და ჩვენისა სულისათუის მწირველი, ან სამამულოთა და ან სხვითა სახარჯოთა გაგვიჩენია და ჩვენად მწირველად დაგვიყენებიან, მათ მათი გაჩენილი ნუვისაგან მოაკლდების და ჩვენ ნურასა ჟამისა გამოცვალებისა და შემოსრულობისათვის ნუ მოგვეშლების და ყოველთავე სრულ-ქმენით, რათა ღმერთმან თქვენი ვედრება და გაგებულიცა სრულ-ყოს.
დაიწერა სიგელი ესე ქრონიკონსა რკჱ (128, =1440), ინდიკდიონსა მეფობისა ჩვენისასა კჱ (28), ხელითა ფრიად საწყალობელისა და ყოველთა ადამის ნაშვთა უცოდვილესისა მესტუმრისა და კარის მწიგნობრისა ჩვენისა კლიმი კაკლაჩასძისათა.
ვინცა შემდგომად ჩვენსა, ვინცა მეფენი და პატრონნი იყვნენ, მათთვის მალი არავინ აიღოს.
და თუ ულუსი მოვიდეს და თათართაგან ძალი დაემართოს, რაცა ციხეთა და საყდართა დაუქცეველობისა და თემთა და ქვეყანათა ამოუწყვედლობისა და დაუტყვებლობისათვის არ მოკრიფონ, მათთვის სხვად მოსახმარებლად მალი არავინ აიღოს.
[დამტკიცებები:]
1. ქ. მე გიორგისა დამიმტკიცებია.
2. ქ. კირილეისონ! ამა მეფეთა ბრძანებასა ჩვენ, ქრისტეს ღმრთისა მიერ ქართლის კათალიკოზი შიო, კანონითა ვამტკიცებთ. ამისნი შემცვალებელნი იყვნენ კრულ, წყეულ და შეჩვენებულ; და დამამტკიცებელნი ღმერთმან აკურთხნეს და წმიდამან დედაქალაქმან მცხეთამან.
3. ქ. კირილეისონ! ამა მეფეთა ბრძანებასა ჩვენ, ქრისტეს ღმრთისა მიერ ამბა ალავერდელი აბრამ, კანონითა ვამტკიცებ. ამისნი შემცვალებელნი იყვნენ კრულ, წყეულ და შეჩვენებულ.
4. ქ. ჩვენ, ამა მეფეთ-მეფისა ალექსანდრეს ბრძანება მოგვივიდა. ჩვენ, ქრისტეს ღმრთისა მიერ წილკნელ მთავარებისკოპოსი იოანე კანონითა ვამტკიცებთ. ამისნი შემცვალებელნი იყვნენ კრულ, წყეულ და შეჩვენებულმცა არიან.
5. ქ. ამისნი დამამტკიცებელნი ღმერთმან აკურთხენ. მტკიცე იყოს მეფობა მათი.
6. ქ. მე, თბილელი იოვანე, კანონითა ვამტკიცებ. ამისნი გამთავებელნი ღმერთმან აკურთხნეს.
44. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა იოანე თბილელ-მანგლელისადმი
ქ. ჩვენ, მინდობილმან ცვა-ფარვათა თქვენთამან, თქვენითა შეწევნითა და ძალმწეობითა დავითიან-ბაგრატონიანმან, აფხაზთა, ქართველთა, რანთა და კახთა და სომეხთა მეფისა, შარვანშა და შაჰანშა და ყოვლისა აღმოსავლეთისა თუითმპყრობელმან ღვთივ-გვირგვინოსანმა მეფეთ-მეფემან ალექსანდრე, ვიგულვე და ვიგულისმოდგინე და მენება რათამცა თქვენი სოფელნი ყოვლისა სათხოვრისაგან გამეთავისუფლნეს.
მოვიდა და ისაჯა თქვენისა საყდრისა მპყრობელი, ჩვენი მოძღვარი, თბილელ-მანგლელი იოვანე და პირველ ძველითგან გაშვებულობისა და თარხნობისა სიგელნი მოგვართვნა.
და აწ, ჩვენ ახლად განვაახლეთ და დავამტკიცეთ, რომელ, რანიცა თქვენისა საყდრისა შესავალნი სოფელნი, გლეხნი და მამულნი არიან, გაგვითარხნებიან და გაგვითავისუფლებიან ყოვლისა სათხოვარისა და გამოსაღებლისაგან სრულიად. არ ეთხოებოდეს არ ულუფა, არ გუთნისათავი, არ სამეჯინიბეო და არ სახოლსარლო, არ სამუშაო, არ ზროხა-საკლავი, არ გოჭ-ქათამი და არ საყველიერო და არა სათხოვარი, არ დიდი და არ მცირე.
და ჩვენი მოსამსახურე ვერასა სათხოვრისა და გამოსაღებლისათვის, რამანცა თქვენნი შემოსავალნი მამულნი არიან, ვერასა სათხოვრისა და გამოსაღებლისათვის ვერ მივიდენ. სადაცა რა სათბილელო არის, არასთანა სათხოვარი არ ეთხოებოდეს ესეთ, რომელ ჩვენისა სულისა საოხმან, ჩვენმან მოძღვარმან, თბილელ-მანგლელმან იოვანე ორი დღე აღაპი გაგვიჩინა: ერთი დღე – მთავარანგელოზობა და ერთი დღე – საბაობა. ამას ყოველთა წელიწადთა, წარსამართებელად მეფობისა ჩვენისათუის და შესანდობელად სულისა ჩვენისათუის, წლითიწლად აღაპსა გადაიხდიდეს თქვენისა საყდრისა მპყრობელი თბილელ-მანგლელი იოვანე.
და შემდგომად მისსა, ვინცა თქვენისა საყდრისა მპყრობელი იქმნას და თბილელი იყოს, იგინი ნუ დამაკლებს და ვინცა დამაკლოს, თქვენ გაკითხულ ქმენ ჩვენთა ცოდვათა და ბრალთათვის წინაშე ძისა თქვენისა და ღმრთისა ჩვენისა...
დაიწერა სიგელი ესე ქრონიკონსა რკთ (129, =1441), ინდიკდიონსა მეფობისა ჩვენისასა კთ (29), ხელითა მესტუმრისა და კარისა მწიგნობრისა ჩვენისა კლიმი კაკლაჩასძისათა.
45. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა მაკუჭასძეებისადმი
ქ. ჩვენ, მეფეთა-მეფემან ალექსანდრე და თანამეცხედრემან ჩვენთა, პატრონმან დედოფალთა-დედოფალმან თამარ, და შვილთა ჩვენთა, ვახტანგ, დიმიტრი და გიორგი ესე წიგნი გიბოძეთ თქვენ მაკუჭასძეთა ივანეს, ფრიდონს და თათარასა, შვილთა და მომავალთა თქვენთა.
მოსაქციელი ეკვდერსა შევსწირეთ და მწირველნი მეეკვდრენი გავიჩინეთ და თქვენ მაკუჭასძეთა, აქათი მოსაქციელს რაცა გლეხთა და ან ზურისაგან გამოვა, მათთვის სააღაპედ და კანდლისა სანთებლად გაუჩინე.
და თქვენ, თქვენითა მამულითა ასე და ამა წესითა შეგწირენ, რომე მცხეთისშვილად დაგსხენ და, როგორაცა სხვანი მცხეთისშვილნი არიან, იმა წესითა მცხეთისშვილად იყვენით. კათალიკოზსა მსახურებდით და ამას წინათაცა თარხანნი და ყოველისა სათხოვრისა და გამოსაღებლისაგან შეუვალნი ყოფილხართ და აწცა, თარხანნი და შეუვალნი იყვენით, გარდა ამისსა, რომე ყოველთა წელიწადთა ერთსა ცალსა პურსა და ერთსა ცალსა ღვინოსა და ოთხსა ზურგიელსა მცხეთას მიიღებდით და მითა ჩვენთა ოთხთა ჩვენთა მეეკვდრეთა აწირვებდით და მეეკვდრეთა და გლახაკთა პურსა აჭმევდით. მას აქათ, ვერცა მეეკვდრეთა და ვერამან დაბადებულმან კაცმან თქვენს გვერდის საქმე ვერავინ დაიგდოს. მისაქციელისა მოურავი შენ ივანე ხარ და, ვითარ მოურავისა წესი არის, ეგრეთ ეკვდერსა და მეეკვდერთა ამსახურენ. მას გარეთ მეეკვდრეთა შენს გვერდსა საქმე ვერავინრა დაიგდოს.
თქვენ, მაკუჭასძენი ივანე, ფრიდონ და თათარა, თქვენითა მკვიდრითა მამულითა, და ნასყიდითა მამულითა, და ჩვენგან ბოძებული ერწოულითა მამულითა და სოფლითა შემიწირვიხართ ასე და ამა წესითა, რომე მცხეთისშვილად დამისხმიხართ. კათალიკოზსა მცხეთისშვილობის წესითა მსახურებდით და ყოველ წელიწადთა ერთსა ცალსა პურსა და ერთსა ცალსა ღვინოსა და ოთხსა ზურგიელსა მცხეთას მიიღებდით და მითა მეეკვდრეთა ჩვენთა ოთხთა მწირველთა აწირვებდით წარსამართებლად მეფობისა ჩვენისათვის და შესანდობლად სულისა ჩვენისათვის. და მას აქათ მცხეთისშვილობისა წესითა კათალიკოზსა მსახურებდით და სხვასა მეეკვდრესა და არას დაბადებულსა კაცსა თქვენსა გუერდის საქმე ვერავინრა დაიგდოს...
დაიწერა სიგელი და ბრძანება ესე ქორონიკონსა რკთ (129, =1441), ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა კთ, ხელითა მესტუმრისა და კარის მწიგნობრისა ჩვენისა კლიმი კაკლაჩასძისათა
თქვენ, მაკუჭასძეთა და მოსაქციელურსა გლეხთა, არასთანა სათხოვარი არ გეთხოებოდეს. ერწოს კვერნაძისეულსა და ახალი სოფელი აშენე. ყვარელნი და მაღაროელნი დაასახლენ. კალოს კაბინი არცა ამას წინათ სთხოვია და არცა ამას უკანით ეთხოვებოდეს. სისხლი და საუპატიო მცხეთისშვილობის წესითა გაგიჩნდეს...
დამტკიცებები:
ალექსანდრე.
ქართლის კათალიკოზი შიო.
ჯვარისმტვირთველი მახარებელი.
გობირახისძენი მიწობელ და ბარათა.
46. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
ორისავე ტახტისა, ლიხთ-იმერისა და ლიხთ-ამერისა მპყრობელმან ალექსანდრე, ვიგულისმოდგინე მოლტოლვად თქვენდა და ცათა მობაძვისა საყდარსა მცხეთას შიგან, ვითარ ჩვენნი მომავალნი მეფენი დამკვიდრებულ იყვნეს, ეგრეთვე ვინებე და ცალკე ახალი ეკვტერი აღვაშენე და საუკუნოდ საყოფელად განვიმზადე;
და შემოვსწირე ქვეყანა სასხორი მისითა წყლითა ხეკორძულითა სრულად და უკლებელად; ვცვალე მცხეთისაგან და მისად მუქაფად ვირშისა სახლი მცხეთას შევსწირე და მაღალაურნი, მჟავს ჯაჭუელასძე და ჯვარს ისაიას შვილი, ბაბიაშვილი და ჯანაზიზაი შემოვსწირე.
და მის აქათ მისაქციელი შემოვსწირე, ჩვენსა მდივანსა თუმანს რაც გლეხნი, საზღვრნი და წყალი აქვს, მას აქათ შემოგვიწირავს მისაქციელი... და მას აქათ დიღვამს ერთი გლეხი გეგელისშვილი ქუაბულა შემოვსწირე და ღაღანთა ვენახი ვიყიდე ჩემითა საფასოთა და იგი შემოვსწირე...
და ჩვენთა საფლავთა ზედან ოთხნი მეეკვდრენი მწირველნი გავიჩინენ: ელიოზის ძე დიმიტრი, ჯვარისმტვირთველი მახარებელი, ზაქარია და ელიოზ.
ამა სოფელთა ბეგარი და აგრევე გლეხთა სრული გამოსაღებელი ბეფარი ამა ოთხთა მეეკვდრეთაგან აღიღებოდეს...
დაიწერა ქკნ~ს რკთ (129, =1441), ესე ჩვენი ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა კთ (29), ხელითა კლიმი კაკლაჩასძისათა“.
47. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
ორისავე ტახტისა მპყრობელმან, მეფეთა-მეფემან ალექსანდრე, ვიგულვე და ვიგულისმოდგინე მცირე ესე შესაწირავი და შემოგწირე ჩემგან ესრეთ აშენებული კუნელი, რომე კაცი არ ესახლა და თათართა ქვეყანიდაღმან კაცები მოვასხი და ხარი, ფური და პური ჩვენ მივეცით. ესეთ ყოვლისა ადამის ნათესავისა კაცისაგან მოუდევარი კუნელი მოგვიშენებია და შემოგვიწირავს ასე და ამა წესით, რომე, რაცა მისი გამოსავალი ბეგარი არის, მას სრულად თქვენისა საყდრისა მპყრობელი კათალიკოზი შიო, და შემდგომად მისსა ვინცა კათალიკოზნი იყვნენ, იგინი მიიღებდენ და წლითი-წლად სამსა აღაპსა გარდაიხდიდენ კარგაღებულსა: ფერისცვალებასა, ამაღლებასა და სულისა წმიდისა მოსვლასა...
ერთი ზვარი აშენდა და მისი ნახევარი თქვენთვის მომიხსენებია და შემომიწირავს და ნახევარი ჩვენისა ეკვდერისა და საფლავთათვის შემომიწირავს...მოლტოლვად თქვენდა და ცათა მობაძვისა საყდარსა მცხეთასშიგან, ვითარ ჩვენნი მომავალნი მეფენი დამკვიდრებულ იყვნეს, ეგრეთვე ვინებე და ცალკე ახალი ეკვტერი აღვაშენე და საუკუნოდ საყოფელად განვიმზადე;
დაიწერა სიგელი ესე ქკნ~სა რკთ (129, =1441), ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა კთ (29), ხელითა მესტუმრისა და კარის მწიგნობრისა ჩვენისა კლიმი კაკლაჩასძისათა
როგორცა სხვანი მცხეთისა მამულნი თარხანნი და შეუვალნი არიან, აგრევე თარხნად და შეუვალად კუნელი მოგვიხსენებია და შემოგვიწირავს და სამნი გლეხნი: მზეოსძე და ესაბრიშვილი შემოგვიწირავს და მისთვის სამსა კარგაღებულსა აღაპსა გარდაიხდიდით; და გეგელისშვილი შემოგვიწირავს ნიკოლოზა...
48. ანდერძი ალექსანდრე (I) მეფისა ქვათახევისადმი
...უკეთუ ვინმე ხელ-ჰყოს და იკადროს ჩვენ მიერ მრავლითა ჭირითა და რუდუნებითა აღშენებულისა ამის დიდებულისა საყდართასა გამოხვებად ან სოფელთა, ან აგარაკთა, ვენახთა, ოქროსა, ან ვეცხლისა, ან რვალისა, გინა რკინასა, ან საღრმთოთა სამსახურებელთა, ესე იგი არს, ან წმიდათა ხატთა, გინა საღმრთოთა წიგნთა, ან სამღდელოთა სამოსელთა ერთჯერ შეწირულთა წმიდისა ამის მონასტრისა, გინა მეფეთა, გინა დედოფალთა, ჩვენთა ნათესავთა, გინა სხვათა ნათესავთა... დიდთა და მცირეთაგან... კრულმცა არს.
დაიწერა ქკნ~ს რლ (130, =1442)
დამტკიცებები (ხვეულად):
მეფე ალექსანდრე
დედოფალი თამარ
ვახტანგ
დიმიტრი
დავით
გიორგი
რამაზ
ქ. კანონითა ვამტკიცებ მალაქია კზი
ქ. მე კზი ქართლისა კკზ (ნიკოლოზ?) კანონითა ვამტკიცებ
ქ. მკზი ქართლისა ანტონი კანონითა ვამტკიცებ
ქ. მკზი დომენტი
49. ანდერძი ალექსანდრე (I) მეფისა ქვათახევისადმი
...წმინდანო მამანო, ამას გევედრები, რომელ რაოდენნიცა აღაპნი განგვიწესებია, რათა უკლებლად აღესრულებოდეს და წმიდათა ლოცვათა შინა მარადის ხსენებულ ვიქმნებოდეთ ესე სახედ:
ღმრთის მსახურისა და ღმრთივგვირგვინოსნისა მეფისა პატრონისა ალექსანდრესი საუკუნოდ იყავნ ხსენება და კურთხევა მათი და მრავალმცა არიან წელნი ცხოვრებისა მისისანი, ამინ...
ღმერთმან დაიცვას სიმტკიცე მეფობისა მათისა, ამინ.
ხოლო გევედრები ყოველთა, რომელთა მიიღოთ შემდგომად ჩემსა სკიპტრა მეფობისა, გინა პატივი დედოფლობისა, ჩვენთა ნათესავთა, გინა სხვათა ნათესავთა, ან პატრონობა, გინა მთავრობა და მპყრობელობა, რათა მცირე ესე ნაღვაწი და შემოწირული ჩვენი არავინ ხელ-ყოთ შლად და ქცევად... ქვათახევის ღმრთისმშობლის მონასტრისა შეწირულსა სოფელთა და აგარაკთა ზე-ქვე შლად...
50. ასათიანთა სასისხლო სიგელი, მიცემული გორგასალ მეფისაგან
სახელითა ღვთისათა, ჩვენ, იესიან-დავითიან-სოლომონიან-ბაგრატონიანმან, ყოვლისა აღმოსავლეთისა ვიდრე დასავლეთამდე ფლობით მქონებელმან, ორისავე სახელმწიფოისა ტახტისა და გვირგვინისა მქონებელმან, მეფეთ-მეფემან გორგასალ და დედოფალთ-დედოფალმან ბატონმა თამარ და ჩვენთა ლაშკართა, რანთა, კახთა, სომეხთა, ქართველთა, ლიხთიმერთა და ლიხთამერთა, მესხთა, მეგრელთა, აფხაზთა, ჯიქთა, ალანთა, ყოვლისა სახელმწიფოისა მქონებელმა მეფეთ-მეფემან გორგასალ, დედოფალთ-დედოფალმან თამარმან.
მოდგეს ჩვენთა კართა ზედა ჩვენი დიდად ერდგული აზნაურიშვილი ქველი და არდაშელ, მოდგეს ჩვენთა კართა ზედა ასათიანი ქველი და არდაშელ, ვისმონეთ აჯა და მოხსენება და გაუჩინეთ სრული სისხლი.
ვისმე ასათიანის გვარის კაცი შეაკვდეს, ის ჩვენგან გაჩენილი სრული სისხლი, ერთი მონასტერი ასოცი გლეხითა, თეთრითა ქორითა, თეთრითა მეძებარითა, თეთრითა ჯორითა დაეურვებოდეს სანახშიროს აქათ, სანახშიროთ ასოცი ათასი თეთრი დაეურვებოდეს.
ვინც ქალი დაუგდოს, ანუ ცოლი წაუღოს, ნახევარი სისხლი დაეურვოს.
ვინც სასაფლავო გაუტეხოს, საღთო საქმე უპატიობა დიდი არის და სისხლის ნახევარი დაუურვოს.
ვინც უომარსა შვილი გიცეს, ან ბატონთან შეგარცხვინოს, სისხლის ნახევარი დაუურვოს.
დაღისა და კბილის ჩაგდებისათუის ოცდაათი თეთრი დაგეურვოს.
ვინც ჯოგი გაგიტეხოს, ჯოგი უკლებლად შამოგექცეს და თორმეტი ათასი თეთრი დაგეურვოს.
ვინც მოხელე ან შიმუნვარი გიცეს, თუთხმეტი ათასი თეთრი დაგიურვოს. ან კაცის, ან ქალის უკაცრაობა გკადროს და გაგილახოს, ხუთი ათასი თეთრი დაგიურვოს.
ვინც უკაცრაობა გკადროს, ხელი მოგყოს, გაგძარცოს, ექვსი ათასი თეთრი დაგეურვოდეს.
თქვენ ასათიანსა ქველსა და არდაშელსა, ნათესავთა და მომავალთა და სახლის შვილთა თქვენთა და ყოველთავე თქვენთა ამა წესითა დაგეურვებოდეს.
თქვენც ასე დაუმტკიცეთ ქართლისა და აფხაზეთის ქათალიკოზნო, ვეზირნო და დარბაზისერნო, აზნაურშვილნო, მესტუმრენო, მეღვინენო, მეჯინიბენო, მზარეულნო, მეტულუხჩენო, ფარეშნო, გამომღებელო და გამცემელო, უქვენაესნო და უზენაესნო, თქვენც ესრეთ დაუმტკიცეთ.
დაიწერა ბრძანება ესე ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა, ქორონიკონსა...
(დაწერილია 1432–1442 წლებს შორის, ხოლო მეფე გორგასალ უნდა იყოს მომავალი საქართველოს მეფე ვახტანგ IV, რომელიც 1429 წლიდან უნდა მჯდარიყო მეფედ დას. საქართველოსი მამის კურთხევით)
(დაწერილია 1432–1442 წლებს შორის, ხოლო მეფე გორგასალ უნდა იყოს მომავალი საქართველოს მეფე ვახტანგ IV, რომელიც 1429 წლიდან უნდა მჯდარიყო მეფედ დას. საქართველოსი მამის კურთხევით)
51. სიგელი ალექსანდრე (I) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
[ჩვენ მეფეთა მეფისგან ალექსანდრესგან და თანა-მეცხედრისა ჩვენისა თამარისგან და ძეთა ჩვენთა მეფის ვახტანგის, დიმიტრის, გიორგისაგან, ნებითა ღვთისათა აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა და სომეხთა მეფისა, შარვანშა და შანშა და ყოვლისა აღმოსავლეთისა თვით ფლობით მტკიცედ მქონებელისა].
მოვიდა წინაშე ჩვენსა... მცხეთისა საყდრისა მპყრობელი კათალიკოზი შიო და გვეაჯა, რათამცა მცხეთისა საყდრისა მკვიდრი... ციხე არმაზისამისითა ეკლესიითა, გლეხებითა, ყანითა, ვენახითა, წყლითა, წისქვილითა, ჭალითა, სათიბითა, ტყითა, სანადიროთა, მთითა და ბარითა... და მისი ძველითგან გაჩენილი ბაჟი – ორი თანგა დიდსა საპალნესა ზედან მათთუისვე მოგვეხსენა...
მოგვიხსენებია და გქონდეს... პატრონსა კათალიკოზსა შიოს, თქვენი მკვიდრი და აწ, ახლად ჩვენგან მოხსენებულ-დამკვიდრებული არმაზისა ციხე მისითა ეკლესიითა, გლეხებითა, ყანითა, ვენახითა, წყლითა, წისქვილითა, ჭალითა, ტყითა, სანადიროთა, ზღვრითა, მთითა და ბარითა, სახმრითა და უხმრითა, საძებრითა და უძებრითა, მისითა სამართლიანითა, ყოვლადვე უნაკლულოდ და მისთა ბაჟითა. ესეთ, რომე, ქარავანი შეღმა მოვიდოდეს, და თუ ჩამოღმა მოვიდოდეს, და სითგინდამე მოვიდის, საპალნესა ზედან ორსა თანგასა აიღებდით...
დაიწერა ბრძანება და სიგელი ესე ჩვენი ქორონიკონსა რლ (130, =1442), ხელითა მესტუმრისა და კარის მწიგნობრისა ჩვენისა კლიმი კაკლაჩასძისათა.
52. შეწირულების სიგელი ვახტანგ (IV) მეფისა გელათისადმი
თქვენ, ქალწულო წმიდაო მოწამეო, ნეტარო მარინა, მე, დავითიან-ბაგრატონიანმან, ღმრთივ-გვირგვინოსანმან ხუასრო თანგონმან მეფეთ მეფემან ვახტანგ, გკადრე და შემოგწირე და მოვახსენე ეგვტერსა სასვენებელსა წმიდისა ხატისა თქვენისასა გელათს, რომელი აგებულ არს სადიდებლად სახელსა თქვენისა წმიდისასა, მათ, სულკურთხეულთა პაპათა ჩვენთა მეფეთაგან – რაჭას ამაროლიძე მისითა გლეხითა, კუაშხიეთს ჩარუხიძე მისითა გლეხითა, ქოჩლასძე, ცეცასძე; რიონს – ტახასთავაძე, ხაბარიძე, თავშავაძე, კულუხაძისა პარტახტი, საწირეს – ჯოესშვილები.
დამტკიცებები:
ქ. მეფეთა მეფე ვახტანგ ვამტკიცებ
(აქ ჩანს რომ ვახტანგს ხუასრო თანგიც ერქვა ლეგენდარული ვახტანგ გორგასალივით).
(აქ ჩანს რომ ვახტანგს ხუასრო თანგიც ერქვა ლეგენდარული ვახტანგ გორგასალივით).
53. სიგელი დიმიტრი მეფისა ზაქარია დარიგებაშვილისადმი
ქ. ჩვენ, მეფეთა მეფისა ალექსანდრეს ძემან მეფემან დიმიტრი, ესე ნასყიდობის სიგელი ამისად ნიშნად გიბოძეთ თქვენ, დარიგებაშვილთა ზაქარიას და დავითს, შენსა შვილსა ბასილს, მას ჟამსა, ოდეს მოხვედით წინაშე ჩვენსა და გვეაჯენით, რათამცა მეფისა ზურის თავსა მიწა თქვენთვის მოგვეყიდა.
ვისმინეთ აჯა და მოხსენება თქვენი და მოგყიდეთ ქალაქს, მეფისა ზვრისა თავს მიწა სავენახე, კლდეს ქვეით, ქვემო სარიჯამდისი წყაროთურთ, ხევს გაღმა და გამოღმა. და ავიღეთ თქვენგან ფასი სრული, რითაც შეგჯერდებოდი...
დაიწერა სიგელი ესე ქკ~ს რლგ (133, =1445), თვესა აგუისტოსა კვ (26).
54. ნასყიდობის წიგნი დიმიტრი მეფისა მიტროპოლიტ ხრისანთესადმი
ქ. ჩვენ, მეფეთ მეფემ დიმიტრიმ, ესე ნასყიდობის წიგნი და ნიშანი გიბოძეთ თქვენ, თბილისის სიონში მყოფს ბერძენს მიტრაპოლიტს ხრისთანეს. ასე, რომ, თქვენ საბერძნეთიდან ჩვენს ქვეყანაში საღვაწლათ მოსულიყავით. მას ჟამსა კურთხეული მამა ჩვენი მეფეთ მეფე ალექსანდრე მეფობდა. თქვენ გაგწყრობოდათ, საბერძნეთს აღარ გაეშვით, თქვენის პატრიარქის შენდობის წიგნიც თქვენთვის მოეტნინებინა, რომ ამ ქვეყანის მეფეებს ხლებოდით. და კურთხეულს მამაჩვენს სიონი და მისი მამული თქვენთვის ებოძებინა. ჩვენი მლოცველნი სიონში მეფის სულის მომხსენებელი იყოფებოდი.
მას ჟამად ჩვენი ყმა დარიგებაშვილი ზაქარია და მისი შვილი დავითდა ბარალა დიდის სატკივრისაგან უძეონი ამოსწყდენ. იმათ ჩემგან მეფეების ზვრის თავს, მაღალს კლდეებს ქვეით, ხევს გაღმა და გამოღმა, რაც რომ მიწა ან წყაროები არის, სახმარი თუ უხმარი, ქვემო სრისვემის წყალი რომ ჩამოივლის, იქამდინ, გაღმა ჩვენი ზვრის თავამდინ, გაღმა და გამოღმა, მაღლა, წვერობამდინ – ჩვენგან მისყიდული ქონდა. ის რომ ამოვარდა, ჩვენი ნაბოძები წიგნი ჩვენვე მოგვართვა.
თქვენ, სიონთა მყოფი მობძანდი და დიდად გაისარჯეთ და ჩვენი გული შეიჯერეთ. და თქვენს სიონთა და თქვენ, ხრისანთეს, გიბოძეთ, როგორც ძველს სიგელში და ამ წიგნში წერია...
მინაწერი:
გარეთუბნის ბაღის გუჯარი.
(დაწერილი უნდა იყოს 1445–1453 წლებში ალექსანდრე I დიდის ძე დიმიტრის მიერ, რომელსაც სამეფო მამული ჯერ დას. საქართველოში ჰქონდა, შემდეგ ქართლში.)
(დაწერილი უნდა იყოს 1445–1453 წლებში ალექსანდრე I დიდის ძე დიმიტრის მიერ, რომელსაც სამეფო მამული ჯერ დას. საქართველოში ჰქონდა, შემდეგ ქართლში.)
55. შეწირულების განახლების სიგელი დემეტრე მეფისა შიომღვიმის მონასტრისადმი
ჩვენ, მეფეთ მეფის ალექსანდრეს ძემან, მეფემან დემეტრე, დავითიან-ბაგრატონიანმან, ნებითა ღმრთისათა ჩრდილოეთისა, აფხაზთა, რანთა, კახთა და სომეხთა მეფისა, შარვანშე და შანშე.
და, რათამცა სიგლითა ამით შეგიწყალეთ, მოხვედით წინაშე ჩვენდა მღვიმელნი კრებულნი და გვეაჯენით. ვისმინეთ აჯა და მოხსენება თქვენი და მოკითხულობა ვქენით და წმიდის შიოს ნასყიდი და მკვიდრი იყო, რაცა ამა სიგელსა შიგან სწერის და სხვითა მებატონეთაგან შეშლოდა წმიდასა შიოსა.
და აწ, ჩვენ დაგიმტკიცეთ, წმიდის შიოს ყოფილიყო. ადამიანის ნათესავისაგან უსარჩლელად და მოუდევრად, ამა პირსა ზედან, რომე ამბროსობას დღესა დაუკლებელად აღაპსა გარდაიხდიდეთ ჩვენისა სულისათვის.
ხელრთვა:
მე დემეტრე ამის დამამტკიცებელი ვარ.
(იგივე ხანის სიგელი იგივე დიმიტრისა)
(იგივე ხანის სიგელი იგივე დიმიტრისა)
56. სასისხლო სიგელი ბაგრატ (II) მეფისა ივანე თულასძისადმი
...ნებითა და შეწევნითა ღმრთისათა, აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა და სომეხთა მეფისა, შავშინ და შარვაშინ და ყოვლისა ჩრდილოეთისა აღმოსავლეთით ვიდრე დასავლეთამდის თვით-ხელმწიფედ მქონებელ-მპყრობელმან, მეფეთ-მეფემან ბაგრატ გორგასალისაგან ბრძანებულ.
მოვიდეს წინაშე ჩვენსა ჩვენი, მათისა და პატრონისა მეფობისა ტახტისა და გვირგვინისა თავდედებით ნამსახურნი და მომსახურენი და ნამსახური მათის თულაძენი ივანე და მიქაელ, შვილნი და მომავალნი სახლისა მათისანი.
მას ჟამსა ოდეს ჭლაგიანის აზნაურისშვილსა თულაძე დემეტრეს ნანიაი გერგეხელია სანადიროშიდა შეაკვდა, მას ჟამსა მოვიდეს წინაშე ჩვენსა, იაჯნეს და მოგვახსენეს, რათამცა ერთგულად ნამსახურითა მათითა სანაცვლოდ.
ვქენით მოკითხული და ვცანით მათი სახლისა ვითარება და ერთობ საპატიო კაცი ყოფილიყო და მისთანა სიგელი ქონებოდა და იმავე სიგლითა ჩვენ ახლად დაუმტკიცეთ და გაუჩინეთ სრული სისხლი... ასოცი ათასი ძველი თეთრი კირმანაული...
დაიწერა ინდიკტიონსა ბ-ისა (2) მეფობისა ჩემისასა ქკ~სა რლდ (134, =1446), ხელითა ნიკოლოზისათა.
(უმრავლესობის აზრით არის იმერეთის სამეფოს დამაარსებელი ბაგრატ გიორგის ძე, ალექსანდრე დიდის ძმისშვილი და მომავალი ბაგრატ II, თუმცა დ. ნინიძის აზრით არის დავით ნარინის შთამომავალ კონსტანტინე II-ის ძე ბაგრატი).
(უმრავლესობის აზრით არის იმერეთის სამეფოს დამაარსებელი ბაგრატ გიორგის ძე, ალექსანდრე დიდის ძმისშვილი და მომავალი ბაგრატ II, თუმცა დ. ნინიძის აზრით არის დავით ნარინის შთამომავალ კონსტანტინე II-ის ძე ბაგრატი).
57. შეწირულების სიგელი გიორგი (I) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
...მე, მინდობილმან და მოქენემან შეწევნათა და ცუა-ფარვათა შენთამან, თქვენ ძლით მპყრობელმან, კახეთისა მეფემან გიორგი, ძემან დიდისა და მეფეთა შორის სანატრელისა და ღვთივ-გვირგვინოსნისა და ღმრთივ-დიდებულისა, სულკურთხეულისა მეფეთა მეფისა და მონაზონისა ალექსანდრე დავითიან-ბაგრატონიანისამან ხელვჰყავ და გულსმოდგინედ ვიწყე ძიებად, რათამცა მცირედითა რათამე და უნივთოთა ნაღვაწითა მემსახურა ჩვენისა საპატრიარქოსა საყდრისა, დედაქალაქისა მცხეთისა და მას შინა ღმრთივ-აღმართებულისა სვეტისა ცხოველის-მყოფელისათვის.
შევსწირეთ და მოვახსენეთ ურდოელაშვილი მისითა მამულითა ძაგნაკორნათა, ღაფირისძისეულითა და ბაღდაურითა და შალვაშვილიმისის მამულითა და ქალაქს სასახლითა, გლეხებითა და ქულბაქებითა. და, რისაცა მქონებელი ყოფილა, მით ყველათი უკლებლად შემოგვიწირავს და მოგვიხსენებია. სოფლები ბიწმენები მისითა მამულითა, სრულიად და უკლებელად...
და თქვენ, წმიდაო მღვდელმთავარო და შესავედრებელო სულისა ჩვენისაო, ყოვლად პატიოსანო და თანა-მერაბამეო წმიდათა მღვდელთმოძღვართა ბასილი და გრიგოლისაო, ქართლისა კათალიკოზო შიო, ნუმცა დავიწყებულ ვიქმნებით თქვენ მიერ მსხვერპლის შემწირველობათა შინა...
დაიწერა სიგელი ესე ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა იგ (13), ქრონიკონსა რლდ (134, =1446), მარტის ზ (7), ხელითა მაღალაძის გაგელისშვილისა და მცხეთის ქადაგის დიმიტრისითა.
(სიგელიდან ჩანს რომ საქართველოს მომავალი მეფე გიორგი VIII ჯერ კიდევ მამის სიცოცხლეშივე გამეფებულა კახეთში და შესაბამისად გასაკვირი არ არის, რომ თბილისის ტახტის დაკარგვის შემდეგ კახეთის მეფედ დაბრუნდა).
(სიგელიდან ჩანს რომ საქართველოს მომავალი მეფე გიორგი VIII ჯერ კიდევ მამის სიცოცხლეშივე გამეფებულა კახეთში და შესაბამისად გასაკვირი არ არის, რომ თბილისის ტახტის დაკარგვის შემდეგ კახეთის მეფედ დაბრუნდა).
58. სიგელი გიორგი (VIII) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი უთარიღო
გაგვითავისუფლებია და გვითარხნებია რაცა მცხეთისა შესავალი არის, რომე სთუელთა ზედა ულაყი, ხარ-ურემი, ტიკი და საპალნე არა ეთხოებოდეს არაოდეს და არას ჟამსა შიგან არა...
დამტკიცება:
ჩვენ მეფესა გიორგის ჩვენისა სულისათვის გაგვითავისუფლებია.
59. წყალობის სიგელი გიორგი (VIII) მეფისა ბერინასადმი
ქ. ჩვენ, მეფეთა მეფემან გიორგი, ესე წიგნი ამისად ნიშნად გიბოძეთ შენ, ჩვენსა ერთგულსა ყმასა ბერინასა და შენთა მომავალთა ყოველთავე.
და გიბოძეთ სელებას სულასშვილისეული ვენახი მისითა ჭურითა და სამართლიანითა მზღვრითა...
და გქონდეს შენა, ჩვენსა ერთგულსა ყმასა ბერინასა და მომავალთა სახლისა შენისათა, ყოველთავე, სელებას სულასშვილისაგან ნასყიდი ვენახი ნემსაძისა ვენახისა ზედმოკიდებით მისითა ჭურითა და სამართლიანითა ყველათა...
და ვინაითგან სოფლისა ამისა უხანობისაგან სულაშვილი უნათესაოდ გარდავლინდა და ამისი აღარავინ დარჩა, და მისი მკვიდრი და მისი ნასყიდი ვენახი თქვენ გიბოძეთ და დაგიმკვიდრეთ...
გიორგი
60.
შეუვალობის სიგელი გიორგი (VIII) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
განმაერთიანებელმან ლიხთ-იმერისა და ლიხთ-ამერისამან, ორისავე სამეფოსა მტკიცედ და შეურყეველად მპყრობელმან, აფხაზთა და ქართველთა მეფეთა-მეფემან გიორგი... შეწევნითა და წინამძღვრობითა ძელისა ცხოვრებისათა აგარის ნათესავნი და მტერნი და წინააღმდგომნი ჩვენნი სამარადისოდ ლტოლვილ და უკუნქცეულ არიან დღენდელად დღედმდე.
არამედ, აჰა ესე-რა, მოწევნულ იყო საშინელება და რისხვა საშინელებით აღძრული, მსგავსი ცოდვათა ჩვენთა, და ჟამსა პაპის ძმისა ჩვენისა, მეფეთ მეფე გიორგისსა და მეფობასა და პატრონობასა შინა მისსა, მოსულ იყო უსჯულოებით აღძრული და ყოვლისა ქვეყანისა მაოხრებელი და ყოვლისა სჯულისა მტერი, აგარის მონათესავე და წინააღმდგომი ყოველთა ჯვარისმოსავთა, უსჯულო თემურ მრავლითა და აურაცხელითა ულუსითა და ამოეწყვიდა საქართველო და მრავალნი სულნი პირითა მახვილისათა მოესრნეს; და ახალი იერუსალემი და ქრისტეანეთა სჯულისა საძირკველი და განმანათლებელი ქრისტეანეთა დედაქალაქი საყდარი მცხეთა დაექცია...
ხოლო ვინაითგან არა დაუტეობს უფალი კვერთხსა ცოდვილთადა ნაწილსა ზედა მართალთასა, კვლავ მშვიდობა-ყო საქართველოსა ზედა და შემდგომად ამისსა ღირს-ყო ღმერთმან მამა ჩვენი პატივსა მეფობისასა მოღებად. და ეგულვა და ეგულსმოდგინა კვლავ აღშენებად ყოვლად წმიდისა და პატიოსნის ტაძრისა, ყოვლად სანეტაროსა დედაქალაქისა მცხეთისა საყდრისა და ენება მოწყალებასა ღმრთისასა და ყოვლითურთ სრულ-ექმნა და რომელიცა საყდარისა მამულნი ჟამთა შლილობისგან შესცვალებოდეს და საყდარსა აღარა ჰქონდეს, ყოველნივე შეწირეს და სიგლებითა დაუმტკიცნეს.
ხოლო შემდგომად მათსა, ვინაითგან ინება მოწყალებამან ღმრთისამან და ორისავე ტახტისა ხელმწიფედ მპყრობელ ვიქმნენით... და ვითა სამართლად გვმართებდა პატრონისა მამისა ჩვენისგან განჩენილისა დამტკიცება, ეგრეთ ჯერ-ვიჩინეთ, გამოწვლილვით ვიძიეთ და გულისმოდგინებით ახლად გუჯრითა ამით ჩვენცა დავამტკიცეთ. და ვათარხნეთ და ვათავისუფლეთ, რაცა და რასთანაცა ტაძარსა თქვენისასა, საყდრისა დედაქალაქისა მცხეთისა შავქედს ჩამოღმართ იორის პირს მუხაანი არს და მცხეთის გორა, ამას შიგნით ასწორივ, მაღლა მთა, საფსიტე ციხე და ციხეს აქეთ, ციხეს გარდმოვლით, სერს წავლით, ტაზრების მთამდი შემოსაზღვრებით, კეხთ ფადლაშენი და მათნი მთანი და ბარნი, სოფელნი და აგარაკნი, შენნი და უშენნი. კაწარეთს აქეთ, ღელე-ჩასწორ, გაღმა –სამგორი, თამარ მეფის აღებულს რუს აქათ, ჩავლით ნაგებს მზღვრამდი, ჩავლით სერ-სერნი, აქეთი პირჩავლით; საჯერნე ტბა, შურთხაანთ კლდე, ჩავლით ლურჯი კლდე, მაჰმადის გორა დიდგორას აქათ, იორისკენ, – ესენი და ამას შიგნითნი სვეტიცხოველის სამანნი. ერწოს სოფელი ნოდოკრა და გორანა, ჩეკური მისითა მიმდგომითა პიტლოვნითა, საგლეხო ერთი; ილს სოფელი წობენა მისითა მზღვრითა; ღაჭიასძე მისითა მამულითა; ძაგნაკორნათავე ერთი გლეხი შერგილასშვილი, გიჯიყრელიმისითა მამულითა; მონასტერი ანეში მისითა შესავლითა; სოფელი ბაგამისითა მამულითა; ახატანს ექუსი გლეხი; ბიწმენები სოფლები მისითა მზღვრითა; ტოხასძენი მათითა მამულითა; ზედაძნელაშვილი მისითა მამულითა; ჯაჭვი მისითა მზღვრითა; ფოსუი მისითა მზღვრითა; ჯვარიმისითა შესავლითა, ოროტითა და კუტალითა; ავჭალა მისითა მზღვრითა; კუნენელნი ამა წესითა რომე, რაცა გამოსავალი და გამოსაღები გამოვიდოდეს წელიწადსა შიგა, მისი ნახევარი უკლებლად მცხეთასა მიხუდებოდეს და მიიღებოდეს.
აგრეთვე მისაქციელური ეკვდერსა, წეროვანი და გოროვანი მისითა მზღვრითა; წყალშატროვანი ნასოფლარი მისითა მზღვრითა; მუხრანი, რაცა ძველითგან გაჩენილი არის, მისითა წყლითა; ტურათა ნასოფლარი და აგარამისითა მზღვრითა; ციხე ბრდავი მისითა მზღვრითა; ნოზა მზღვრითა; ტაირისშვილნი მათითა მამულითა; ქარცისძე მისითა მამულითა; ნიგოზანი მისითა მზღვრითა; ქვეში მისითა მზღვრითა; ჭინჭველისძე მისითა მამულითა; ჭარებელისძე მისითა მამულითა; კულბითს სამი საგლეხო: გაგელისშვილისა, ლიპარტისშვილი და მიქლუტაური; სათიხარი ნასოფლარი მისითა მზღვრითა; ზაკუი მისითა მზღვრითა; ვირშამისითა შესავლითა; გორს – ფუშრუკასძე და დიაკონისძენი და ვენახი ქოჩიბეგაური, გულიაური და აყუშური; რუისს – მრუელაშვილი მისითა მამულითა თავბერისძისა სანაცლოდ; ნუას – სამხარასძე და ცეცხლასძე, ტანძიელნი მათითა მამულითა; იმერხევს – მაჯანისძე და ციხე ქორაზნას – ვენახნი; ხუედურეთს, რაცა ძუელითგან მცხეთისა ყოფილა და არის; სარკე მისითა შესავლითა; ატენს – წინუბნელი; კეზვს – ზიკურიმამული; ნიაბ-მეტეხნი და ჩოჩეთი ნასოფლარი; გომნი მზღვრითა; კავთისხევს – გაგელისშვილი მისითა მამულითა ივანასძეურითა და სასხორს – ჟირიულითა; ძეგვი მისითა მზღვრითა; ციხედიდი მისითა მზღვრითა; არმაზის ციხე მისითა მონასტრითა და ბაჟითა; მთას ნასოფლარი სათალგმისი, კარსანი, მუხათგვერდი და ნაქულბაგევნი, უპიტი და თელოვანი მამულითა და მზღვრითა; კოდმანი მისითა მზღვრითა; დიღვამს – სამნი გლეხნი მათითა მამულითა; ქალაქს – კარნი და ჯანდულა, ფულჩისტა, ქურციკა მექვაბე და ლუკა, მეტეხის ჭალა და მამული მეზეთედ; სომხითს – ყორანთა მისითა მზღვრითა; ახოტა, დლანი, მძლითი, სხვენი, შეხვეტილა მათითა მზღვრითა.
ესე სულკურთხეულსა მამასა ჩვენსა, მეფეთა მეფესა ალექსანდრეს შეეწირნეს თარხნად, თავისუფლად და შეუვალად დაემტკიცნეს.
აწ, ჩვენ ახლად გუჯრითა ამით ვათარხნეთ და ვათავისუფლეთ ყოვლისა სათხოვარისა და გამოსაღებისაგან. არა ეთხოებოდეს და არა ეწერებოდეს არასოდეს და არას ჟამსა შიგა არა...
და აჰა, თქვენ, წმიდაო მღვდელმთავართ მთავარო, პატიოსანო და მიმსგავსებულო და თანა-მერაბამეო წმიდათა მღვდელთმოძღვართა ბასილი და გრიგოლისაო, ქართლისა კათალიკოზო დავით, რაგვარცა ჩვენგან ასე დამტკიცებულსა და განთავისუფლებულსა მართებს, ეგრეთ მვედრებელ იქმენ ღმრთისა მიმართ მოსატევებლად ცოდვათა ჩვენთა...
დაიწერა გუჯარი ესე ჩვენი ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა ა (1), ქრონიკონს რლე (135, =1447), დეკემბერსა კე (25), ხელითა ელიოზისძისა ელიოზისითა.
(ხვეულად):
ქ. მეფეთ მეფე გიორგი ვამტკიცებ ნებითა ღმრთისათა.
61. შეწირულების სიგელი გიორგი (VIII) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
აფხაზეთისა და ორისავე ტახტისა, ლიხთ-იმერეთისა და ლიხთ-ამერისა მტკიცედ მპყრობელმან, მეფეთა მეფემან გიორგი, გკადრე და შემოგწირე, თქვენ, კათოლიკე დედაქალაქსა მცხეთას საყდარსა ბაგა სრულად საჯდომითა, დარბაზითა, კარის ეკლესიითა, გლეხებითა, საგლეხოთა სასამსახუროთა, ჭურ-მარნითა, მისითა შესავლითა, მზღვრითა, ყანითა, ვენახითა, წყლითა, წისქვილითა, ჭალითა, სათიბითა, ტყითა, სანადიროთა, მთითა და ბარითა, სახმრითა და უხმრითა, საძებრითა და უძებრითა, მისითა მიმდგამითა, მზღურითა, ყოვლითურთ უნაკლულოდ და მოგახსენე კისაური ბაგაურითა და ჭართალულითა მამულითა...
შვიდსა აღაპსა ყოველთა წელიწადთა ყოვლადვე უნაკლულოსა ნუ დაგვაკლებთ... და ამისათვის მოგვიხსენებია და შემოგვიწირავს ბაგა სასახლოთა, დარბაზითა, კარის ეკლესიითა, გლეხებითა, საგლეხოთა სასამსახუროთა და მისითა სარუვითა, ყანითა, ვენახითა, წყლითა, წისქვილითა, ჭალითა, ტყითა, სანადიროთა, მთითა და ბარითა, სახმრითა და უხმრითა, საძებრითა და უძებრითა, მისითა მზღვრითა სამართლიანითა – ერთობ ყუალათა უნაკლულოდ.
სომეხთა უბანი წილკნისა ღმრთისმშობლისა არის მკვიდრი და უცილობელი, მას ვერავინ დაეცილების, და მას აქათი თქვენ, კათოლიკე დედაქალაქისა მცხეთისა საყდარისა და მის შინა აღმართებულისა სვეტისა ცხოველისა და კვართისა საუფლოსა და მირონისა ღმერთ-მყოფელისათვის მოგვიხსენებია და შემოგვიწირავს სააღაპედ...
დაიწერა სიგელი ესე ჩვენი ქრონიკონსა რლზ (137, =1449), ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა მესამესა, ხელითა ფრიად საწყალობელისა მესტუმრისა და კარისა ჩვენისა მწიგნობრისა კლიმი კაკლაჩასძისათა.
62. წყალობის წიგნი გიორგი (VIII) მეფისა უცნობი პირისადმი
ქ. მეფისა გიორგისგან, დავითიან-ბაგრატოანისა, და თანამეცხედრისა ჩვენისა პატრონისა დედოფალთა დედოფალისა ნესტანდარეჯანისა...
დაგვაჯერა ღმერთმან და ვისმინეთ აჯა და მოხსენება თქვენი და გიბოძეთ ქალაქს თქვენგან აშენებული საყდარი და სასაფლაო კათოლიკე ეკლესია მისით ხუცებით, სახლითა და ორმეოცთ ეკლესიითა. რაცა დღეის აქამდის იმას საყდრისა ყოფილა, მითურთ ყოველი, და თქვენგან ნასყიდი სახლ-კარი.
დაიწერა სიგელი ესე ქკ~სა რლზ (137, =1449), თვესა სეკდებერს ლ (30).
63. შეწირულობის სიგელი გიორგი (VIII) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
მე, მინდობილმან და მოქენემან შეწევნათა და ცვა-ფარვათა შენთამან, თქვენი ძალით მპყრობელმან მეფობისამან, იესიან-დავითიან-სოლომონიან-ბაგრატონიანმან, ნებითა ღმრთისათა აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა და სომეხთა მეფემან, შარვანშაჰ და შაჰანშა, და ყოვლისა აღმოსავლეთისა და ჩრდილოეთისა სამანთა, კედართა თბით-ფლობით ხელმწიფედ მპყრობელ-მქონებელმან, მეფეთა მეფემან გიორგი, ძემან დიდისა და მეფეთა შორის წარჩინებულისა, და სანატრელისა ღმრთივ-გვირგვინოსნისა და ღმრთივ-დიდებულისა, სულკურთხეულისა მეფეთა მეფისა მონაზონისა ალექსანდრესმან, ხელვყავ და გულსმოდგინედ ვიწყე ძიებად, რათამცა მცირედითა რაითამე მემსახურა ჩვენისა საპატრიარქოსა საყდრისა დედაქალაქისა მცხეთისათვის და მის შინა ღმრთივ-აღმართებულისა სვეტისა ცხოველისა, კვართისა სამეუფოსა და მიჰრონისა ღმერთ-მყოფელისათვის.
და შევსწირენ და მოვახსენენ ნიაბის ბოლოს გომნი სოფელი, სრულად და უკლებად მათითა მზღვრითა, მთითა, ბარითა, წყლითა, წისქვილითა, ჭალითა, ტყითა, ველითა, ვენახითა, სათიბითა, საძოვრითა, სასახლითა, საჯდომითა, სანადიროთა და წყლის სანადიროთა, სახმრითა და უხმრითა, საძებრითა და უძებრითა – ერთობ ყველთა უკლებლად. ძველითგანცა მცხეთისანი ყოფილიყვნეს და ჟამთა გამოცვალებისაგან შეჰშლიყო. და აწ, ჩვენ ახლად შემოგწირენით და მოგახსენეთ და დაგიმტკიცეთ...
და თქვენ, წმიდაო მღვდელთმთავართ უმთავრესო... ქართლისა კათალიკოზო დავით, ნუმცა დავიწყებულ ვიქმნებით თქვენ მიერ მსხუერპლ-შემწირველობათა შინა...
ესე ასე შემოგწირე, რომე თქვენ შეგიკვეთეთ მცხეთას კარაღებული აღაპი ერთი ლაზარობასა და მეორე სეკდენბერსა კგ (23), ნათლისმცემლისა მუცლადღებასა და მესამე, მაისსა შვიდსა, გამოჩინებასა პატიოსნისა ჯვარისასა. ესე სამი აღაპი ჩემთვის და ჩვენისა ძმისა დიმიტრისთვის შეგიკვეთეთ აგრევე, კარაღებული აღაპი მაისსა რვასა, იოანე ღმრთისმეტყველისა მიცვალებასა... და იანვარსა შვიდს...
დაიწერა ბრძანება და სიგელი ესე ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა გ (3), ხელითა მაღალაძისა გაგელისშვილისა და მცხეთის ქადაგისა დიმიტრისითა, ქრონიკონსა რლზ (137, 1449), დეკემბერსა კე (25).
64. წყალობის წიგნი გიორგი (VIII) მეფისა ვირშელ წულუკიძისადმი
ქ. სახელითა ღმრთისათა გიორგი მეფეთა მეფისაგან, იესიან-დავითიან-სოლომონიან-ბაგრატონიანისა; ნებითა ღმრთისათა აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა და სომეხთა მეფისა, შანშა და შარვანშა და ყოვლისა აღმოსავლეთისა, ჩრდილოეთისა ვიდრე დასავლეთამდის ფლობით მტკიცედ თვით-ხელმწიფედ მფლობელ-მპყრობელთასა.
მოვიდეს წინაშე ჩვენსა ჩვენნი დიდად ერდგულნი და თავდადებით ნამსახურნი და ჩვენისა ტახტისა უზედაე ყოფისათვის დიდად ჭირნანახნი წულიკისძე ვირშელ და მისნი შვილნი: ვალადემურ, სალუყაზან, ბევროზ, ბეჟან და საიოშ. გვეაჯნეს და მოგვახსენეს, რათამცა მრავალთა ერდგულობა ნამსახურთა მათთასა შეგვეწყალნეს, სიგლითა ამით დაგვემტკიცა და მათთვის მათისავე მკვიდრისა და ნასისხლისა და გვარეულად მათგანვე ნაქონებისა მამულისა წყალობა გვეყო.
დაგვაჯერა ღმერთმან და ვისმინეთ აჯა და მოხსენება თქვენი და მოგიბოძეთ თქვენი მკვიდრი და ნასისხლი მამული და ყოვლისა ადამის ტომისა მონათესავისა კაცისაგან მოუდევარ-მოუსარჩლელი სოფელი იწამისითა მიმდგომითა და გასათვალავითა მზღვრითა, მთითა, ბარითა, წყლითა, წისქვილითა, ველითა, ვენახითა, საყანითა, ტყითა, სანადიროთა, ჭალითა, სათიბითა, სასაძოვროთა, შესავლითა და გამოსავლითა, საძებრითა და უძებრითა, სახმრითა და უხმრითა, მათითა ჭურ-მარნითა, სასახლოთა და მისითა სამართლიანითა, ერთობ სრულად და უკლებად...
პაპანი და მამა თქვენნი ჩვენსა დიდსა სამსახურსა და ერდგულობასა შიგან დახოცილან და ჩვენთა გვართათვის მრავალი უმსახურებია. და თქვენ ობოლნი და წვრილნი დარჩომილხართ. მას დროსა და ჟამსა შიგან მეჟმეობით თუ ვისმე ესე თქვენი მკვიდრი და ნასისხლი მამული სოფელი იწა გამოეურვოს და ეშოვნოს მეფეთაგან, მაშინცა დიდი ძალი და უსამართლო გჭირვებია. არა თუ აწ, თქვენსა მკვიდრსა და ნასისხლსა ამა მამულსა სოფელსა იწასა მოგასარჩლოთ, და ძალად და უსამართლოდ ნაქონებისათუის ვისმე სხვასა კაცსა სიგელი აეღოს, ტყუილია, ცუდი და უსამართლობა არის. და ამა ჩვენმან მტკიცემან სიგელმან გატეხოს იგი.
გქონდეს, თქვენ, ჩვენთა დიდად ერდგულთა და თავდადებით ნამსახურთა წულიკისძესა ვირშელს და თქვენთა შვილთა: ვალადემურს, სალუყაზანს, ბევროზს, ბეჟანს და საიოშს და თქვენთა მომავალთა ყოველთავე, სოფელი იწა, თქვენი მკვიდრი და ნასისხლი...
დაიწერა ბრძანება და სიგელი ესე ინდიკდიონსა მეფობისა ჩვენისასა ე (5), ქორონიკონსა რლთ (139, =1451), ივლისსა ა (1), ხელითა წირქუალელისძისა რატისათა.
65. შეწირულების სიგელი გიორგი (VIII) მეფისა სამთავისისადმი
ქ. ყოვლად საშინელო, არსებისა ხატო სამთავისისაო, მე, მარადის მვედრებელმან და მსასოებელმან ცვა-ფარვათა თქვენთამან, პატრონმან და მღრთივ-გვირგვინოსანმან მეფეთა მეფემან გიორგი, და ძემან ჩვენმან ალექსანდრე, გკადრეთ და მოგახსენეთ მცირე ესე შესაწირავი –უსისტყესსოფელი, დიმიტრის ნაქონი კაცნი და მამული მათითა მინდვრითა, წყლითა, წისქვილითა, ჭალითა, მთითა, ბარითა, ტყითა, სანადიროთა და ეკლესიითა, ზვრითა და ხოდაბუნითა. და ამ სოფლის საზღვარი წყლის სანადიროთა, სახმრითა და უხმრითა, საძებრითა და უძებრითა – ერთობ ყველთა უკლებლად. ძველითგანცა მცხეთისანი ყოფილიყვნეს და ჟამთა გამოცვალებისაგან შეჰშლიყო. და აწ, ჩვენ ახლად შემოგწირენით და მოგახსენეთ და დაგიმტკიცეთ...
და თქვენ, წმიდაო მღვდელთმთავართ უმთავრესო... ქართლისა კათალიკოზო დავით, ნუმცა დავიწყებულ ვიქმნებით თქვენ მიერ მსხვერპლ-შემწირველობათა შინა...
ესე ასე შემოგწირე, რომე თქვენ შეგიკუეთეთ მცხეთას კარაღებული აღაპი ერთი ლაზარობასა და მეორე სეკდენბერსა კგ (23), ნათლისმცემლისა მუცლადღებასა და მესამე, მაისსა შვიდსა, გამოჩინებასა პატიოსნისა ჯვარისასა. ესე სამი აღაპი ჩემთვის და ჩვენისა ძმისა დიმიტრისთვის შეგიკვეთეთ აგრევე, კარაღებული აღაპი მაისსა რვასა, იოანე ღმრთისმეტყველისა მიცვალებასა... და იანვარსა შვიდს...
დაიწერა ბრძანება და სიგელი ესე ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა გ (3), ხელითა მაღალაძისა გაგელისშვილისა და მცხეთის ქადაგისა დიმიტრისითა, ქრონიკონსა რლზ (137, =1449), დეკემბერსა კე (25)..
66. წყალობის სიგელი გიორგი (VIII) მეფისა მაჭავარიან-სიქდურიშვილ გოგიასადმი
ქ. ნებითა ღმრთისათა, ჩვენ, ორისავე ტახტისა და სამეფოისა, ლიხთ-იმერეთისა და ლიხთ-ამერისა თვითფლობით ხელმწიფედ მტკიცედ მპყრობელმან, ღმრთივ-გუირგუინოსანმან მეფეთ მეფემან გიორგი, ესე შეწყალებისა სიგელი დაგიწერეთ და გიბოძეთ თქვენ, ჩვენთა დიდად ერდგულთა და ნამსახურთა, მაჭავარიანსა სიქდურიშვილს გოგიას და გოგნიასა და მომავალთა თქვენთა ყოველთავე, მას ჟამსა, ოდეს იაჯენით თქვენსა მკვიდრსა და ნასისსხლსა მამულსა ზედან, რომემცა ახლად ჩვენცა დაგვემტკიცა.
ვქენით მოკითხული და ჩვენ გვართა მეფეთაგან მკვიდრად და ნასისხლად გბოძებოდა. და აწ, ჩვენცა შეგიწყალეთ და დაგიმტკიცეთ თქვენი მკვიდრი და ნასისხლი სოფელი ზოვრეთი და წევა და ილემი, მისითა სამართლიანითა ეკლესიითა, გლეხებითა, სასახლითა, ჭალითა, ვენახითა, სახნავითა მიწებითა, წყლითა და წისქვილითა და სათიბითა, ტყითა და სანადიროთა, მთითა და ბარითა, სახმრითა და უხმრითა, საძებრითა და უძებრითა, მზღვრითა, შესავლითა და გამოსავლითა და მისითა მიმდგომითა სამართლიანითა, ყოვლითურთ მტკიცედ და უნაკლულოდ...
სიგელი ესე ნიშნად გვიბოძებია ქრისტეს აქათ რმ (140, =1452), ივნისს იბ (12), ხელითა მოემძისათა.
67. თარხნობის სიგელი გიორგი (VIII) მეფისა ფილიპე ერემაძისადმი
ქ. ჩვენ, ნებითა ღმრთისათა ორისავე ტახტისა და სამეფოისა, ლიხთ-იმერისა და ლიხთ-ამერისა აფხაზთა, შანშე და შარვანშე და ყოვლისა დასავლეთისა და აღმოსავლეთის და ჩრდილოეთისა თვით-ფლობით მტკიცედ ხელმწიფედ მქონებელ-მპყრობელმან, პატრონმან მეფეთ მეფემან გიორგი და თანამეცხედრემან ჩვენმან, პატრონმან დედოფალთა დედოფალმან თამარ, ესე წყალობითა და შეწყალებისა, მტკიცე და შეუცვალებელი სიგელი გიბოძეთ თქვენ, ერამაძესა ფილიპე მღვდელსა, დავითს და გიორგის და ელიაზარსა, შვილთა და მომავალთა სახლისა შენისა ყოველთავე.
შეგიწყალეთ და განგათავისუფლეთ ყოვლისა ფერისა სათხოვარისაგან ასრე და ამა პირთა ზედა, რომე დღეს და დღესითგან წაღმა არა გეთხოვებოდეს ერთისა ლაშქრობის მეტი...
დაიწერა წიგნი და ბრძანება ესე ქორონიკონს რმა (141, =1453), აგვისტოსა ვ (6), ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა მეექვსესა, ხელითა კარის ხუცისა ჩვენისა გობირახისძისა გაბრიელისათა.
68. წყალობის სიგელი გიორგი (VIII) მეფისა ზედგინ ზევდგინისძისადმი
ქ. ჩვენ, ღმრთივ გვირგვინოსანმან მეფეთა მეფემან გიორგი, სოლომონიან-ბაგრატონიანმან, ნებითა ღმრთისათა აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა და სომეხთა მეფისა, შაჰანშაჰ და შარვანშაჰ, და ყოვლისა აღმოსავლეთისა და ჩრდილოეთისა ვიდრე დასავლეთამდის და თვით-ხელმწიფედ მტკიცედ მფლობელ-მპყრობელთასა.
მოვიდნენ ჩვენნი დიდად ერთგულნი და თავდადებით ნამსახურნი, ჩვენისა მორჭმისა და ამოდ ყოფისათვის დღე და ღამე მომჭირნენი, ჩვენი თავადი ყმა ზევდგინ, ეზოს ჩუხჩარეხი და გორის მოურავი ზევდგინ, იმარინდო და ავთანდილ, გვეაჯნეს და მოგვახსენეს, რათამცა ერთგულობისა მათისა სანაცვლოდ სიგლითა ამით შეგვეწყალნეს და მათთვის წყალობა გვეყო.
ვისმინეთ აჯა და მოხსენება მათი: ქარუმისძენი პატრონისა მეფის ალექსანდრესგანცა თქვენთვის მკვიდრად საყმოდ ნაბოძები იყო. ნაბოძავმან კაცმან თქვენი თავი შემოგვაბეზღა და ცოტასა ოდენ ხანსა გამოგართვით. კიდე მოკითხული ვქენით და ყოველსა საქმესა ზედა მართალნი და უბრალონი იყავით და ჩვენა არაფერსა სამდურავს არას გემართლებოდით. და ქარუმიძე მკვიდრითა მამულითა თქვენვე გიბოძეთ მათითა მთითა, ბარითა, ველითა, ვენახითა, ტყითა, სანადიროთა, ჭალითა, სათიბითა, მზღვრითა, სამართლიანითა ყველათა – ერთობ სრულად და უკლებლად.
არავინ იყოს მოსარჩელე თქვენი – არცა მეუნებელე მავნებელ-დამაკლებელი, გარდა თანადგომისაგან კიდე. ბრძანება ნიშნად გვიბოძებია.
დაიწერა მტკიცე სიგელი ესე ინდიკტიონსა ჱ (8) მეფობისა ჩვენისა, ქრონიკოს რმა (141, =1453), ნოემბრის იბ (12); ხელითა წირქუალელისძისა მუშრიბისა რატისითა.
69. მამულის წყალობის სიგელი გიორგი (VIII) მეფისა ფილიპე ერემაძისადმი (1453 წლის ახლოს)
ქ. ჩვენ, მეფეთა მეფემან გიორგი, ესე წყალობითა და შეწყალებისა წიგნი და სიგელი გიბოძეთ თქვენ, ერემაძესა ფილიპე მღვდელსა, დავითს და გიორგის და თქვენთა შვილთა და მომავალთა ყოველთავე.
შეგიწყალეთ და გიბოძეთ ცხოვრებაშვილის მამული ხევწურილისა უკანით, თბილელაურის ხევსა წინათ. რაცა იყოს აღს... გქონდეს სამკვიდროდ და სამამულოდ, როგორაც ჩვენგნით ნაბოძებსა ჰმართებს.
70. წყალობის სიგელი გიორგი (VIII) მეფისა გამრეკელ ჯავახიშვილისადმი
... თქვენი მკვიდრი მამული იყო და სამართლად თქვენვე უკეთ გმართებდათ და, რაგვარაცა ჩვენგან თქუენთვის სამკვიდროდ ბოძებულსა ჰმართებს, ასე ვინმცა იკადრა ამისი სლა და მოსარჩლა, და თუ ვინ გამოჩნდეს და გისარჩლოს, მისი პირისა და პასუხის გამცემნი ჩვენ ვართ.
და გქონდეს თქვენ, ჩვენსა დიდად ერთგულსა და თავდადებით მრავალფერად ნამსახურსა, ჩვენსა მორჭმისა და ამოდ ყოფისათვის დღე და ღამე მეცადე-მომჭირნესა, გორისა მოურავსა ჯავახისშვილსა გამრეკელსა და შვილთა თქვენთა: ზაქარიას, კახას და ზაზას, შვილისშვილთა და მომავალთა სახლისა თქვენისათა ყოველთავე, ცხირეთის გვერდი სრულად მისითა ციხითა და სიმაგრითა, ზემო ცხირეთი, ქვემო ცხირეთი, ხანდაკი, ოძისი, ახალშენი და ზემო და ქვემო არდისი მათითა ეკლესიითა, სასაფლაოთა, სასახლითა, ჭურ-მარნითა, გლეხებითა, ველითა, ვენახითა, წყლითა, წისქვილითა, ჭალითა, სათიბითა, ტყითა, სანადიროთა, მთითა, ბარითა, შესავალ-გამოსავლითა და მისითა სამართლიანითა ყველათა მკვიდრად, შეძველებით და საბოლოოდ...
დაიწერა წყალობისა სიგელი ჩვენი ესე ინდიკდიონსა მეფობისა ჩვენისასა მერვესა, ქორონიკონსა რმბ (142, =1454), ხელითა კარისა ჩვენისა მდივანმწიგნობრისა და ყოვლისა ადამის მონათესავეთა კაცთაგან უნარჩვევისა თუმანისშვილისათა ზაქარიასითა.
ხელრთვა:
ქ. მეფეთ-მეფე გიორგი ვამტკიცებ ნებითა ღმრთისათა.
71. სასისხლო სიგელი გიორგი (VIII) მეფისა ასათ ვაჩნაძისადმი
ქ. ჩვენ, იესიან-დავითიან-სოლომონიან-ბაგრატოვანმან და ღმრთივ-გვირგვინოსანმან მეფეთ მეფემან გიორგიმ და თანამეცხედრემან ჩვენმან პატრონმან დედოფალთ დედოფალმან ნესტარჯან, ნებითა და შეწევნითა ღვთისათა აფხაზთა, ქართუელთა, რანთა, კახთა და სომეხთა მეფისა, შაჰან-შაჰ და შაჰრვან-შაჰ, და ყოვლისა ჩრდილოეთისა, აღმოსავლით ვიდრე დასავლეთამდის თვით-ხელმწიფედ მტკიცედ მფლობელ-მპყრობელთასა.
მოვიდეს წინაშე ჩვენსა ჩვენნი დიდად ერთგულნი და თავდადებით ნამსახურნი და ჩვენისა მორჭმისა და ამოდ ყოფისათვის გაურჯელად ნამეტნავად ჭირნანახნი ვაჩნასძე მეღვინეთუხუცესი ჩვენსა თანა აღზრდილ-შეზრდილი ასათ და შვილნი მათნი შალვა და ძმისწულნი მისნი: სულა, იოანე და სიაოშ და ბიძასშვილი მისი დავით.
გვეაჯნეს და მოგვახსენეს, რათამცა მრავალთა ერდგულობა-ნამსახურთა მათთასა ძველნი სიგელნი და მათ სულკურთხეულთა მამათა და პაპათა ჩვენთაგან ნაბოძვარნი სოფელნი, სასახლე და მამულნი სიგლითა ამით აწ ჩვენცა ახლათ გაგვეახლნეს და დაგუემტკიცნეს. და მერე მათი და მათის სახლისკაცისა საბატიო სისხლი გაგვეჩინა.
დაგვაჯერა ღმერთმან და ვისმინეთ აჯა და მოხსენება მათი და ადრიდგანნი ძველნი და მათნი მკვიდრნი მამულნი და სოფლოანნი აწ ახლად მტკიცითა და უქცეველითა სიგლითა ჩვენცა გავუახლეთ და დავუმტკიცეთ.
მივუბოძეთ ვეჯინს და ვეჯინის პირთა სოფელი კარდანეხი, კარდანუცი, ბაკურციხე, ჩალმოტი, კოლაგი, ვეჭა, კალაურნი, ალექსისშვილი და ევთვიმესშვილი, ვანასშვილი და ხუცისშვილი მათითა საზღვრითა, მთითა და ბარითა, წყლითა და წისქვილითა, ველითა, ვენახითა, ტყითა და სანადიროთა, ჭალითა, სათიბითა, საყანითა, ჭურ-მარნითა, სასახლოთა და ეკლესიითა, შესავლითა და გამოსავლითა, საძებრითა და უძებრითა, სახმარითა და უხმარითა, და მისითა სამართლიანითა, ერთობ სრულად და უკლებლად და ყოვლის კაცის მოუდევრად და მოუსარჩლელად.
და არავინ იყოს მოცილე და მოსარჩლე თქვენი და არცავინ მეუნებლე-მავნებელი და დამაკლებელი, გარდა შეწევნისა და თანადგომისაგან კიდე.
და გაგიჩინეთ თქვენისა გვარისა კაცსა სისხლად რვაასი ათასი ძველი კირმანეული თეთრი სანახშიროსა და საზაოსა გარეთ და სანახშიროთ და საზაოთ გაგიჩინეთ ორასი ათასი კირმანაული თეთრი.
ვინც უბრალოდ მოგკლას ან გიღალატოს, ან დაგკოდოს, ან სასახლესა დაგესხას, ან არგნითა და მჯიღითა გცეს, გინა ქალი დაგიგდოს. ან კბილი ჩაგაგდებინოს, გინა ცხვირ-პირი ჩაგილეწოს, ან ჯოგი და ცხვარი დაგიფორაქოს, გინა ისარი გესროლოს, ან მზირათ ჩაგიჯდეს, და რაგინდა რამე ვინ უკაცრავ-გიყოს, ან დიდმან და ან მცირემან, რარიგადაც დიდსა ბრჭობისა განაჩენსა შიგან სწერია, იმა წესითა ამა რვა ათასისა კირმანაულისა ანგარიშისა თეთრი დაგიურვოს.
ვინაიდგან მოკითხულიცა ვქენით და თქვენნი გვარნი ძველთა მეფეთაგან დიდად პატივცემულნი იყვენით და მეფეთგან პატივსა და დიდებულობისა ძველნი სიგელნიცა გქონდეს, აწ, ჩვენცა სიგლით ამით შეგიწყალეთ და გაგიჩინეთ თქვენის გვარისა სისხლი რვაასი ათასი კირმანაული, და საზაოდ და სანახშირედ ორასი ათასი კირმანაული.
ვინცა თქვენი გვარისა კაცი მოკლას, ესე რვაასი ათასი კირმანაული თეთრი დაგიურვოს და ორასი ათასი კირმანაული საზაოდ და სანახშიროდ მოგცეს.
და ამა თეთრისა საქმე ასე უწყოდეთ: ბერძენთა მეფეს კირ მანოელ ერქვა და მისეულად კირმანუელისეული ჰქვიან. არის წონითა ერთი თეთრი ერთი დრამისა წონა წმიდა ხალასი ვერცხლი.
გქონდეს და გიბედნიეროს ღმერთმან მკვიდრად და სამამულოდ სიგრძესა შინა ჟამთასა მტკიცე ესე და შეუცვალებელი, უთუო და უთუმცაო სიგელი ესე თქვენ, ჩვენდა დიდად ერთგულთა და თავდადებით ნამსახურთა და ჩვენსა თანა აღზრდილ-შეზრდილსა და ჩვენისა მორჭმისა და ამოდ ყოფისათვის გვარეულად ჭირნანახთა ვაჩნაძესა მეღვინეთუხუცესსა ასათსა, თქვენთა შვილთა შალვას და ძმისწულთა თქვენთა: სულასა, იოანეს და სიაოშს და ბიძასშვილსა თქვენსა დავითს, შვილსა და მომავალსა სახლისა თქვენისათა.
და გაგვიახლებია სიგელი და გვიბოძებია და დაგვიმკვიდრებია თქვენი მამული მკვიდრი სოფლები და მამულები: ვეჯინს და ვეჯინის პირთასოფელი კარდანეხი, კარდანუცი, ბაკურციხე, ჩალმოტი, კოლაგი, ვეჭა, კალაურნი, ალექსისშვილი და ევთვიმისშვილი, ვანასშვილი და ხუცისშვილი ამათითა საზღვრითა, მთითა და ბარითა, წყლითა და წისქვილითა, ველითა, ვენახითა, ტყითა, სანადიროთა, ჭალითა, სათიბითა, სავენახითა, ჭურ-მარნითა, სასახლოთა და ეკლესიითა, შესავლითა და გამოსავლითა, საძებრითა და უძებრითა, სახმარითა და უხმარითა და მისითა სამართლიანითა, ერთობ სრულად და უკლებად...
და თქვენ, ქრისტეს მიერ ქართლისა და აფხაზეთისა კათალიკოსნო და ყოველნო ეპისკოპოსნო და მღვდელთმოძღვარნო, უჯვარობით დაუმტკიცეთ ბრძანებული ესე ჩვენი.
დაიწერა მტკიცე სიგელი ესე ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა ი (10), ქორონიკონსა რმგ (143, =1455), ოკტონბერს ჱ (8), ხელითა წირქვალელისაძისა რატისათა.
72. სასისხლო სიგელი ბაგრატ (II იმერეთის) მეფისა თემნა ყიფიანისადმი
ქ. ჩვენ, მეფეთ მეფემან ბაგრატ, შეგიწყალეთ და გიბოძეთ ესე სიგელი, ჩვენ მეფეთ მეფემან ბაგრატ, თქუენ, ყიფიანსა გაგიჩინეთ ესე სიგელი, ამათ რომე თქვენი გუარის კაცი თანა დატანებითა გედვა, და ერდგული ყოფილხართ მეფეთ-მეფეთა ბაგრატოვანთა ჩამომავალთა. ამათ გაგიჩინეთ ესე სიგელი, თქვენ, ყიფიანსა საყდრიშვილობითა თემნასა და ბუბასა და შვილსა შენსა და სახლიშვილსა და მომავალთა სახლისა შენისათა, როგორაცა გმართებდა საყდრიშვილობა, აგრე.
გავაჩინეთ თქვენი სისხლი ჩვენსა კარზედ მდგომთა დარბაისელთა მოწმობითა, რანთა, კახთა და სომეხთა, შანშეთა და შარვანშა მოწმობითა, გაგიჩინეთ ესე სიგელი ჩვენ, მეფეთ მეფემან ბაგრატ, თქვენ ყიფიანსა თემნასა, ბუბასა და შენთა შვილთა და შვილიშვილთა და სახლიშვილთა, მომავალსა სახლისა თქვენისათა, ოთხმოცი ათასი გიორგაური თეთრი, ოცი ცხენი, სამი ქორი, მისით ბაზიერითა და მეძებრითა.
გაგიჩინეთ ესე სიგელი ჩვენ, მეფეთ მეფემან ბაგრატ, ვინცა შინა ჩამოგიხდებოდეს, ათასისა თეთრითა დაგეუროს; ვინცა გერში გადინოს, სამასისა დაგეუროს; ვინცა ცოლი წაგართვას, ნახევარის სისხლი დაგეუროს; ვინცა საჩენსა ადგილსა დაღი დაგასვას, ნახევარი სისხლი დაგეუროს.
ჩვენთა კარზედან მდგომთა მოსამსახურეთა ყოელთა მოწმობითა, მეაბჯრეთა, მესაწოლეთა, მეჯინიბეთა, ბაზიერთა, მეღვინეთა, მესტუმრეთა, მზარეულთა, იასაულთა, ახოსალართა; ჩვენთა კარზედან მდგომარეთა მოსამსახურეთა ყოველთა მოწმობითა დაგიმტკიცეთ ესე სიგელი თქვენ, ყიფიანსა თემნისა და ბუბასა, თქვენთა შვილთა და და სახლიშვილთა, მომავალთა სახლისა თქვენისათა.
არის ამის მოწმე წეწია წერეთელი, ლორთქიფანიძე თუალია, ყაენაძე ყაენა.
მე, კახაბერიძესა დამიწერია და მოწამეცა ვარ.
(დაწერილი უნდა იყოს 1455–1459 წლებში).
(დაწერილი უნდა იყოს 1455–1459 წლებში).
73. სასისხლო სიგელი ბაგრატ (II იმერეთის) მეფისა აბესალომ გელუანისადმი (1455–1465 წწ.)
ქ. ჩვენ, ორისავე ტახტისა მპყრობელისა, ღმრთივ-გვირგვინოსნისა მეფეთა მეფისა ბაგრატუნიანთაგან, იესიან-დავითიან-სოლომონიან-ბაგრატუანისა, და თანმეცხედრისა ჩვენისა პატრონისა დედოფალთა დედოფლისა ელენესაგან, და ძისა ჩვენისა პირმშოსა ვახტანგისაგან, ნებითა და შეწევნითა ღმრთისათა აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა, სომეხთა მეფისა, შარვაშე, შანაშე და ყოვლისა აღმოსავლეთისა ვიდრე დასავლეთამდის თვით ხელმწიფედ მპყრობელისა.
მოვიდეს წინაშე ჩვენისა ჩვენი დიდად ერთგულნი, პაპათა და ჩამომავალთა ჩვენთა ნამსახური და გვეაჯნეს და მოგვახსენეს აჯა და მოხსენება მათი. ვისმინეთ აჯა და მოხსენება მათი. ვისმინეთ აჯა და მოხსენება გელუანისა აბესალომისი, სვანისა ერისთავისა, მიუბოძეთ სასისხლო სიგელი ესე – ორი ათი ათასი კირმანეული თეთრი დაეურვოს და გაუჩინეთ.
ვქენით მოკითხული და ძველათაც აგრე ქონებოდა, და ჩვენცა აგრე გაუჩინეთ: სანახშირე – ორმოცი ათასი, საპირო და საზაო – თორმეტი ათასი, ცოლისა წაღება და მოტ...ნა ნახევარი სისხლი დაუურვოს.
ვინაც დააკოჭლოს, მესამედი სისხლი დაუურვოს; საჩინო ალაგსა დაღი ოცი ათასი დაუურვოს. უჩინოსა ალაგსა დაღი – თორმეტი ათასი დაუურვოს.
ვინაც გრძნეულობა გითხრას და მართალი გამოვიდეს, ნახევარი სისხლი დაუურვოს.
ვინაც კბილი ჩააგდებინოს, მესამედი სისხლი დაუურვოს, წვერი მოგლიჯოს და არგანი კრას, მეოთხედი სისხლი დაუურვოს.
ვინაც უღალატოს, ციხესა და ეკლესიასა და სასახლე გაუტეხოს, ნახევარი სისხლი დაუურვოს.
ვინაც ბეღელი და წისქვილი გაუტეხოს, მეკობრე მისითა ალაფითა მისცეს დაუმდურველად.
ვინაც ჯოგი გაუტეხოს მეკობრობითა უპიროთა, მეკობრე მისითა ალაფითა მისცენ უმდურველად.
(რადგან საბუთში მხოლოდ ბაგრატის პირმშო შვილი ვახტანგია დასახელებული და არა მისი მომდევნო გიორგი და ალექსანდრე (რომელიც 1467 წლიდან ჩანს) საბუთი 1455–1466 წლებშია დაწერილი)
შემდგომი დამტკიცება ალექსანდრე II ბაგრატის ძისგან
შემდგომი დამტკიცება ალექსანდრე II ბაგრატის ძისგან
დაუმტკიცეთ და უბოძეთ ჩვენ, მეფეთ მეფემან ალექსანდრე და ძემან ჩვენმან ბაგრატ, და თანამეცხედრემან ჩვენმან თამარ, ღმრთისა შეწევნითა და თავსმდებობითა, ესე სასისხლო სიგელი მივეცით და მივუბოძეთ გელოანსა აბესალომსა, სვანისა ერისთავსა სისხლი ორი ათი ათასი.
ვინაც გამოჩნდეს ღმრთისა არისმყოფელი კაცი და მოკლას გელოანი, ესე ჩვენგან გაჩენილი სისხლი და სიგელი უკლებათ გარდაუხადოს.
ვის გულისთვისა გელუანი დაიკოდოს, თუ გამოენახოს, ოცი ათასი გარდაუხადოს.
ვინაც ესე სიგელი და ბრძანება ნახოთ შემდგომად ჩვენთა მეფეთა, დედოფალთა, ერისთავთა, მანდატურთუხუცესთა, დადიან-გურიელმან, სპასალარ-ათაბაგმან და ყოველთა ჩვენისა ხელისა მქონებელთა, თქვენც აგრე დაუმტკიცეთ დარბაზსა ჩვენსა. ნუ ვინ ხელყოფთ შლად ბოძებულსა ამას ჩვენსა.
დაიწერა სიგელი ესე ხელითა ჩვენისა მდივნისა...
74. შეწირულობის სიგელი გიორგი (VIII) მეფისა სამთავისისადმი
ყოვლად წმიდაო და ყოვლად საშინელო ხატო სამთავისისაო. მეოხებითა და შუამდგომლობითა თქვენითა, მავედრებემან და მსასოებელმან თქვენმან და მინდობილმან ცვა-ფარვათა თქვენთამან, პატრონმან და ღმრთივ გვირგვინოსანმან და ღმრთივ-დამყარებულმან მეფეთ-მეფემან გიორგი და ძემან ჩვენმან ალექსანდრე, გკადრეთ და მოგახსენეთ და შემოგწირეთ მცირე ესე ოდენი შესაწირავი მამული არწევანი სამეხრეოსა და გველფარეხასშუა მისითა მინდვრითა, წყლითა, წისქვილითა, ჭალითა, მთითა, ბარითა, ტყითა, სანადიროთა, ეკლესიითა და ყოვლითა მისითა სამართლიანითა საქმითა კიდე...
პირველად მამისა ჩვენისაგანცა შემოწირული იყო, და აწ, ჩვენცა ახლად წიგნითა ამით დაგიმტკიცეთ და შემოგწირეთ მამული არწევანი მისითა მიმდგომითა და სამართლიანითა საქმითა, უცილებლად და უკლებლად...
დაიწერა მტკიცე ესე სიგელი ქრონიკონსა რმე (145, =1457), ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისა ია (11), ხელითა ბარაქსაძისა გიორგისათა.
75. საბალახის ამოკვეთის სიგელი გიორგი (VIII) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
ქ, სახელითა ღმრთისათა, ჩვენ, ღმრთივ გვირგვინოსანმან მეფეთ-მეფემან გიორგი, ესე სიმტკიცისა და გათავებისა სიგელი და ნიშანი გკადრეთ და მოგახსენეთ თქვენ, პატრონსა და სულისა ჩვენისა შესავედრებელსა ქართლისა კათალიკოზსა დავითს.
მოკითხული ვქენით საბალახისა და არცა მამისა ჩვენისა ჟამშიგან და არცა ოდეს მას წინათ, მისთა დღეთა შიგან მცხეთის სახლისა და მამულისა საბალახე არასა ჟამსა არა ყოფილიყო. და აწ ჩვენ მისადვე შედეგად ესე სიგელი და ნიშანი თქვენ მოგახსენეთ ამა პირსა ზედან, რომე მცხეთისსახლსა და მამულისა საბალახე არასა ჟამსა არა ეთხოებოდეს.
ქრონიკონს რმე (145, =1457), თვესსა მაისსა გ (3).
[ხელრთვა]:
ქ. გიორგი ვამტკიცებ.
76. წყალობის სიგელი გიორგი (VIII) მეფისა შალვა გამყრელიძისადმი
ქ. ჩვენ, ღვთივ-გვირგვინოსნის მეფეთ მეფის გიორგისგან, იესიან-დავითიან-სოლომონიანობით აღმკულმან... დიდებულმან, ნებითა და შეწევნითა ღვთისათა და წინამძღვრობითა პატიოსნისა ჯვარისა ძელისა ცხოვრებისათა, აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა და სომეხთა მეფისა, შაჰან-შაჰე და შარვან-შაჰე და ყოვლისა ჩრდილოეთისა, აღმოსავლეთით ვიდრე დასავლეთამდის თვით-ხელმწიფედ ფლობით მპყრობელთასა.
მოვიდეს წინაშე ჩვენსა ჩვენნი დიდად ერდგულნი და თავდადებით ნამსახურნი და ჩვენისა მორჭუმისა და ამოდ ყოფისათვის დიდად მომჭირნენი, გამყრელისძე შალვა და შვილი მათი ინდუა და მამისა, გვიაჯნეს და მოგვახსენეს ჩვენ და თანამეცხედრესა ჩვენსა, პატრონსა დედოფალთ დედოფალსა ნესტანდარეჯანს და ძესა ჩვენსა ალექსანდრეს, რათამცა მრავალთა ერთგულობა-ნამსახურთა მათთასა სიგლითა ამით შეგვეწყალნეს და ამათთვის სისხლი გაგვეჩინა.
დაგვაჯერა ღმერთმან და ვისმინეთ ჰაჯა და მოხსენება მათი და გავუჩინეთ სისხლად ორასოცი ათასი ძველი ცხუმური მისითა საგერშოთა და სანახშიროთა.
მოკითხული ვქენით და ძველადცა თქვენისა სახლისა ასე გაჩენილი ყოფილიყო და ძველი სიგელი კიდე დაგწვოდა და აწ ჩვენცა შეგიწყალეთ და სისხლის სიგელი გაგიჩინეთ და გაგიახლეთ. და თქვენდა სისხლად გავაჩინეთ ორასოცი ათასი ძველი ცხუმური თეთრი მისითა საგერშოთა და სანახშიროთა.
ვინცა თქვენგანი და თქვენის სახლისა გვარისა უბრალოდ მოკლას და გიღალატოს, ესე ჩვენგან თქვენთვის სისხლად გაჩენილი ორასოცი ათასი ძველი ცხუმური თეთრი გაგიჩინეთ.
ვინცა-ვინ დარბასს უსამართლოდ შეგასმინოს, ან დაკოდითა დაგახიჩოს, ან საჩენსა და უჩენსა ალაგსა დაგკოდოს, ან ცოლი ვინმე წაგგვაროს, ან საფლავი გაგიტეხოს, ან სასახლესა ზედა ვინმე დაგესხას, ან ცეცხლი შემოგაყაროს, ან მუქარა გთხოოს, ან ცოლობით გაგინონ, ან ჯოგი წაგისხას, ან მეკობრობით ვინმე რამე მოგპაროს და, რაცა კაცისაგან კაცსა სავნებელი და საუპატიო საქმე წაეკიდების, იგი წაგეკიდოს, ამა ორასოცი ათასისა ჩვენგან თქვენთვის გაჩენილისა სისხლისაგან მის ჟამისა ბრჭეთა, როგორიცა სამართლად მართებდეს, აგრე გაგიჩინონ. და არას ჟამშიგან ესე არასოდეს დაგაკლდებოდეს.
ბრძანება ესე ნიშნად გვიბოძებია.
დაიწერა მტკიცე სიგელი ესე ქორონიკონსა რმვ (146, =1458), ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა იბ (12), აგვისტოს კზ (27); ხელითა წირქვალელისძისა რატისათა.
77. სასისხლო სიგელი გიორგი (VIII) მეფისა წინამძღვარ გიორგისა და ერისთავ ქვენიფნეველ შალვასადმი
ჩვენ, ღვთივ ცხებით გვირგვინოსანმან მეფეთ-მეფემან, ამერთ და იმერთ მპყრობელმან გიორგი და თანამეცხედრემან ჩვენმან დედოფალთ დედოფალმან ნესტარ-დარეჯან, ესე წყალობის წიგნი შეგიწყალეთ და გიბოძეთ თქვენ, წინამძღვარს გიორგის, ძმასა თქვენსა ქვენიფნეველს ერისთვს შალვას და ლარგველს, და კვალად ძმასა თქვენსა ავგაროზსდა რატს, შვილთა თქვენთა დემეტრეს, არსენის, აბრაამს, საიშს და შირშას, ასე რომ, რომელმანცა კაცმან თქვენი სისხლითა შეგცოდონ ას საოცდაათი კირმანეული გარდაგიხადოს. კირმანეული ორი შაური არის, რომ იქს ჩვენებურს თეთრსა სულ ერთად ღწრ (4100) თუმანსა. ქკ~ს რმჱ (148, =1460).
78. წყალობის სიგელი გიორგი (VIII) მეფისა ვირშელისადმი
ქ. ჩვენ, ღვთივ-გვირგვინოსნისა მეფეთა მეფისა გიორგისაგან და თანამეცხედრისა ჩვენისა, პატრონისა დედოფალთა დედოფლისა ნესტანდარეჯანისაგან, და ძისა ჩვენისა ალექსანდრესგან, იესიან-დავითიან-სოლომიანობით აღმკულმან, ნებითა ღმრთისათა აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა და სომეხთა მეფისა, შაჰანშა და შარვანშაჰ, სრულისა ჩრდილოეთისა აღმოსავლეთით ვიდრე დასავლეთამდის თვით-ხელმწიფედ მტკიცედ მფლობელ-მპყრობელთასა.
მოვიდეს წინაშე ჩვენსა ჩვენნი დიდად ერდგულნი და ჩვენსა თანა აღზრდილ-შეზრდილნი ზვიადისშვილნი: მესტუმრე ვირშელ, ბეენა, გვეაჯნეს და მოგვახსენეს, რათამცა ერდგულობა-ნამსახურთა თქვენთასა სიგლითა ამით შეგვვეწყალენით.
და ძაგნაკორნათა ურდოელასშვილისა სუმბატისაგან ღაფირისძეული მამული და გლეხები ორჯელ მისგან ნასყიდი იყო. და მერე მაზედა და თქვენ ნაშვილებნი იყვენით. და აგრევე ქალაქს, რაიცა-რა ჰქონდა, სუმბატამან მაზედაცა გიშვილა და ესე ჩვენცა დაგვემტკიცა და თქვენთვის და თქვენთა შვილთათვის არა მოგვეშალა.
დაგვაჯერა ღმერთმან და ვისმინეთ აჯა და მოხსენება თქვენი და მოგიბოძეთ და დაგიმკვიდრეთ ძაგნაკორნათა, რაცა და რასთანაცა ურდოელისშვილსა სუმბატსა ჰქონდა და მისგან ნაშვილეობისა ნიშანიცა გქონდა: ღაფირისძეული სასახლე; მინასშვილისაგან მოსყიდული ვენახი; ერთი სხვავე ვენახი ბათანასეული; ერთი სხვავე ვენახი შვილიასაგან მოსყიდული; ერთი სხვავე ვენახი კოკორაული; მოსყიდული გლეხი მუნდასძე მისითა მამულითა; ლაფანასშვილი მისითა მამულითა; შიბასძე მისითა მამულითა; ბაყუირული მამული, მათიასშვილი მისითა მამულითა; კორცოფასძე მისითა მამულითა; თევდორასშვილი მისითა მამულითა; ჯაგრანისშვილი მისითა მამულითა და, რაცა ღაფირისძესა სახასოდ სახნავი მიწები ჰქონდა, იგი უკლებლად; და კომრავლა სახნავითა, წისქვილითა და საწისქვილოთა; ქალაქს – ურდოელასაგან ნასყიდი სასახლე ჭურ-მარნითა და ქულბაქითა; და ვენახი მისგანვე ნასყიდი; გლეხი ინდუშასშვილი მისითა მამულითა; გამნია, გორგია და გოსალა.
და ან სხვა, რაცა ურდოელასა ქალაქს რაცა ჰქონებია, ყველა უკლებლად თქვენთვის გვიბოძებია მათითა მამულითა, მთითა, ბარითა, წყლითა, წისქვილითა, ველითა, ვენახითა, ტყითა, სანადიროთა, ჭალითა, სათიბითა, საყანითა, შესავლითა და გამოსავლითა, ყოვლითურთ უკლებლად გვიბოძებია.
ურდოელასშვილისა ნაშვილებიცა იყვენით და ნაშვილეობისა ნიშანიცა გქონდა და ჩვენცა გიბოძეთ და დაგიმკვიდრეთ. ცოტაოდენსა რასმე ხანსა წითელასშვილსა ივანეს ჰქონდა და ჩვენ სიგელი და ნიშანი ვუბოძეთ. აწ იგი სიგელი გაგვიცუდებია და ამა მტკიცითა სიგლითა გაგვიტეხია და მტკიცე ესე ოდენ არის. ამად, რომე სამართლითა თქვენ გმართებდა, ურდოელისშვილისაგან ნაშვილებობისა სიგელი და ნიშანი თქვენ გქონდა.
აწ, ვერ წითელასშვილის და ვერა სხვა დაბადებული კაცი, ვერავინ მოგერჩოდეს. და ვინცა-ვინ მოგერჩოდეს, პირისა და პასუხისა გამცემი ჩვენ ვიყვნეთ. ბრძანება ნიშნად გვიბოძებია.
დაიწერა სიგელი ესე ინდიკდიონსა მეფობისა ჩვენისასა იგ (13), ქორონიკონსა რმჱ (148, =1460), იანვარსა ლ (30), ხელითა წირქუალელისა რატისითა.
ესე თქვენთვის ასე გვიბოძებია, რომე ესე მამული მცხეთისათვის არის შეწირული. თვითო კათალიკოზსა იახლებოდით და მცხეთისა სამსახურსა ნუ მოშლით. და ჩვენთვის როგორაცა აღაპი არის გაჩენილი, იგი ისრე აღაპი გაგვითავდებოდეს და აროდეს მოგვეშლებოდეს.
[დამტკიცებები]:
მეფეთ მეფე გიორგი დავამტკიცებ ნებითა ღმრთისათა.
დაგვიმტკიცებია ნებითა ღმრთისათა.
თქვენგან მოგვხსენდა ამისად ქრთამად ქამხა სამი, იაზდური ხარა ერთი, ოქროს სალტე სამი, ოცდათორმეტი მიტკალი, ფეროზიანი ოქროს ბეჭედი ერთი, ვენეტიკური ფლური ოცდაათი, ვერცხლის თასი ერთი. ამას გარეთ, კათალიკოზსა მიხვდა თანგა ხუთასი და კიდევე მოგვხვდა სომი ერთი, სკლატი ერთი, თასი ერთი, უნაგირი ერთი, ფლური ოთხი.
დედოფალთ დედოფალსა ნესტან-დარეჯანს დამიმტკიცებია.
79. სიგელი გიორგი (VIII) მეფისა გიორგი ჟურულისადმი
ქ. სახელითა ღმრთისათა, ჩვენ, ორსავე ტახტის და სამეფოსა, ლიხთ იმერისა და ლიხთ ამერისა, აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა და სომეხთა, შანშე და შარვანშე და სრულისა აღმოსავლეთისა და დასავლეთისა თვით ფლობით ხელმწიფედ მტკიცედ მპყრობელმან მეფეთ მეფემან გიორგი, და თანა მეცხედრემან ჩვენმან დედოფალთა დედოფალმან ნესტარ-დარეჯან და ძემან ჩვენმან ალექსანდრე, ესე მტკიცე და უცვალებელი წყალობისა სიგელი ამისად ნიშნად გიბოძეთ, ერისთვისა შალვასა და ლარგველისა კითხვითა მათსა მკვიდრსა და თანა აღზრდილ-შეზრდილსა და პატივცემულსა, [ჟურულის შვილსა] მღვდელსა გიორგის და თქვენსა ძმასა ავგაროზს და რატის და თქვენსა შვილსა დემეტრეს, და ძმის წულსა შიოს, თქვენთა შვილთა და მომავალთა და აბირონს, აბრაამს და სიაოშს და ყოველთავე გუარისა თქვენისასთა, მას ჟამსა ოდეს მოხვედით წინაშე ჩვენისა და გვიაჯეთ, რათამცა ჩვენცა სიგლითა ამით ჩვენცა პატივ გვეცა და შეგვეწყალენით.
ვისმინეთ აჯა და მოხსენება თქვენი, ვქენით მოკითხული და ძველთა მეფეთაგანცა შეწყალებული იყო ცხრაზმა და თქვენი გვარისა კაცი მისი მონაპირე ყოფილა და მონასტრისა და ციხისა შვილი და მქონებელი.
აწ ჩვენცა შეგიწყალეთ და ძველად გაჩენილი სისხლი გაგიახლეთ და გაგიჩინეთ ას სამოცი ათასი კილმანური თეთრი ამა პირსა ზედა: თუ ვინმე კადროს და თქვენისა გვარისა კაცი მოკლას, დიდითა შემოხვეწითა ასსამოცი ათასი კილმანაური დაგიურვოს. თუ ვინმე კადროს ან ზედა დაესხას, ან ცოლი გაგიუპატიოს, ან ცოლსა უცემოს, ან მოუ..ნას, თქვენის გვარისა კაცსა, ორმოცდახუთი ათასი კილმანაური დაგიურვოს დიდითა შემოხვეწითა.
თუ ვინმე სასახლესა ზედა დაგესხას და ალაფი წაგიღოს, იგივე ორმოცდახუთი ათასი დაგიურვოს, და ნაცუარცი უკლებად შემოგექცეს; თუ ვინმე მახვილი შემოგიდვას და დაგჭრას, ოცდაათი ათასი კილმანაური დაგიურვოს. თუ ვინმე ისარი გესროლოს, ორმოცი ათასი დაგიურვოს;
თუ ვინმე ჯოგი და ან ნახირი გაგიტეხოს, თორმეტი ათასი დაგიურვოს.
თუ ვინმე თვალი წამოუგდოს, სამოცი ათასი დაგიურვოს.
თუ ვინმე ან ხელითა, ან ფეხითა დააშაოს, ორმოცდაათი ათასი კილმანაური დაგიურვოს.
თუ ვინმე სახიჩარი რამე დააჩინოს, ოცი ათასი დაგიურვოს.
თუ ვინმე ცეცხლი სასახლესა შემოგიყაროს, რაცა სული ჯალაბი სახლსა შინა იყოს, მისი სისხლი სამართლითა გაიბრჭოს.
და, თუ ვინმე სასახლესა გარეთა ცეცხლი შეუდვას და დაწვას, ან საბძელი, ან ძნა, ან თივა, ან წისქვილი, ან ვენახისა სახლი, ან ღობენი, ოცდაათი ათასი კილმანაური დაგიურვოს;
თუ ვინმე ჯოხი ან სხვა ხმელად საცემელი რა გკრას, ათი ათასი კილმანაური დაგიურვოს.
თუ ვინმე ცოლსა უცეს, ოცდაათი ათასი დაგიურვოს; თუ ვინმე ციხე გაგიტეხოს, ორმოცი ათასი კილმანაური დაგიურვოს.
თუ ვინმე მტერთა ზედა სასიკვდილოდ გაგცეს, ორმოცდაათი ათასი დაგიურვოს. თუ ვინმე ან ჯოგი, ან საქონელი გაგიცეს მტერთა ზედა თხუთმეტი ათასი დაგიურვოს.
და თუ სხვა, ან უპატიობა, ან მუქარისა თხოვნა და ან სხვა რამე საქმე, ან შეყივილი, ან სხვა, რა გინდა-ვინ დაგიშაოს, მისნი ბრჭენი და გამჩენელნი იყვნენ, ან ეპისკოპოსნი, ან დარბაზისა კარისა ვაზირნი და მოსამართლენი კაცნი, ან ქალაქისა ვაჭარნი და ყოველთა ქვეყანათა მავალნი და მონახველნი კაცნი, ანუ ღმრთის მოშიშნი და სულის კერძნი კაცნი, და ან ქვეყანისა მამასახლისნი და ძველნი კაცნი, თქვენი საქმე ესევითართა კაცთაგან გაიბრჭობოდეს, ჩვენგან წყალობით ბოძებულსა ამა თქვენთა... და სისხლისა განაჩენსა სიგელსა ზედა, და ნუმცა ვინ არის მშლელი და მქცეველი ჩვენგან ბოძებულისა ამა სასისხლოსა სიგლისა.
და არა შეგეცვალოს ჩვენგან ბოძებული ესე სასისხლო სიგელი არას ჟამთა გამოსულობისათვის, არა თქვენ, ჟურულისშვილსა მღვდელსა გიორგის და თქვენსა ძმასა ავგაროზსა და რატის და თქვენსა შვილსა და ძმის წულსა შიოს, თქვენთა შვილთა და მომავალთა ყოველთა გვარისა თქვენისათა.
გქონდეს ჩვენგან ბოძებული ესე ძველი და აწ, ჩვენგან მოკითხული და გაახლებული და წყალობით ბოძებული მტკიცე და უცვალებელი სასისხლო სიგელი და ბრძანება ესე ჩვენი, და ვერავინ იკადროს შლად და ქცევად ჩვენგან ბოძებულისა სასისხლოსა ამის განაჩენისა, ბრძანებისა და სიგლისა;
გქონდეს ბრძანება და სასისხლო განაჩენი სიგელი თქვენ, ჟურულისშვილსა მღვდელსა გიორგის და თქვენსა ძმასა ავგაროზს და რატის, შვილთა, მომავალთა სახლისა და გვარისა თქვენისათა და ვერვის ხელყოს შეცვალებად ჩვენგან ბოძებულისა ამის განაჩენისა სასისხლოსა სიგელისა.
და თქვენ, ქრისტეს მიერ კურთხეულნო ქართლისა კათალიკოზო და ებისკოპოსნო, ქართლისა ერისთავნო და ერისთავთა ერისთავნო და ყოველნო თავადნო ქართლისანო და ქალაქისა ამირანო და ამირათა ამირანო, დივანნო და მეტამღენო, და ყოველნო ხელისუფალნო ქალაქისანო, და მთიულეთისა თავადნო და ხევისბერნო და მამასახლისნო, და კარისა ჩვენისა ვაზირნო, და ყოელნო ჩვენგან პატივცემულნო და ხელისა მქონებელნო, ნუ ვინ უშლით ჩვენგან წყალობით ბოძებულსა სასისხლოსა განაჩენსა სიგელსა გარდა შეწევნისა და თანადგომისა.
დაიწერა ბრძანება ესე ჩვენი და სიგელი ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა მეათოთხმეტესა, ქორონიკონსა რმჱ (148, =1460), ხელითა კარის მწიგნობრისა ჩვენისა და ჯვარისმტვირთველისა ჯორაშვილისა გაბრიელისითა ივნისსა ათორმეტსა.
დამტკიცებები:
მეფეთ მეფეს გიორგის ხელითა ჩემითა დამიმტკიცებია.
ქ. ჩვენ ქრისტეს ღმრთისა მიერ ქართლისა კათალიკოზი მარკოზ კანონითა ვამტკიცებ.
მოგვიანო დამტკიცება ბაგრატ VI-ისა
ქ. შემდგომად ამისა ჩვენ ღვთივ გვირგვინოსანმან მეფეთ მეფემან ბაგრატ, ნებითა ღმრთისათა დავიპყარით მეფობა ორისავე ტახტისა, ლიხთ იმერისა და ლიხთ ამერისა, და ვნახეთ სიგელი ესე სასისხლო შეწყალებისა ბიძაშვილისა ჩვენისა გიორგისგან წყალობით ბოძებული და ჩვენცა შეგიწყალეთ და დაგიმტკიცეთ თქვენ, წინამძღვარსა ჟურულსა გიორგის და თქვენთა შვილთა და ძმათა, რაგვარაცა ამა სასისხლოსა სიგელსა და განაჩენსა ჰმართებს და ეფერების, ამა წესითა თქვენი საქმე და სისხლი გაჩენოდეს, ნიშანი ესე გვიბოძებია და დაგვიმტკიცებია ასსამოცი ათასი კირმანაური თეთრი. და ვინცა კირმანაულსა თეთრისა ვითარობა არ იცოდეს, კირმანაური თანგისა ზომა არის.
დაიწერა ბრძანება და ნიშანი ესე ჩვენი ინდიქტიონსა მეფობისა ჩვენისა: ზ (7), ქორონიკონსა: რჲ (160, =1472), ხელითა ყოლადვე ცოდვილისა ქართლისა მთავარეპისკოპოზისა იოვანესითა.
მე ბაგრატ ვამტკიცებ.
ქ. ჩვენ ესე ვითა ღმრთივ-გვირგვინოსანსა მეფეთა მეფესა ბაგრატს ბიძისა მათისა ნაბოძები სასისხლო სიგელი დაუმტკიცებია ჟურულისთუის, მე გლახაკი ქართლის კათალიკოზი დავით კანონითა ვამტკიცებთ. დამამტკიცებელნი ღმერთმან აკურთხნეს და წმიდამან დედაქალაქმან მცხეთისამან.
ქ. ჩვენ სამთავნელ მთავარებისკოპოზი მათე, ვითა მეფეთა და ქართლის კათალიკოზთა დაუმტკიცებიათ, ეგრეთვე ჩვენცა კანონითა ვამტკიცებთ.
80. შეწირულობის სიგელი გიორგი (VIII) მეფისა ქვათახევის მონასტრისადმი
...ეთხოებოდეს და არას ჟამისა შემოსრულობისათვის არა ჩვენგან და არა მომავალთა მეფეთა და დედოფალთაგან. და არავინ გვიბრძანებია მშლელი ბრძანებულისა ჩვენისა.
და თქვენგან ყოველთა წელიწადთა მღვდელთ-მოლოზანთა და მთავარდიაკონთაგან ყოველ ამაღლებასა, მთავარანგელოზობასა და პეტრე-პავლობას ჟამის წირვას და აღაპს დაგვიდებდეს. არა თქვენგან და არა შემდგომად მომავალთა თქვენთაგან არ მოგვაკლდებოდეს.
აწ, ვინცა ნახოთ ბრძანება და სიგელი ესე ჩვენი შემდგომად ჩვენსა მომავალთა და მეფეთაგან, კარისა ჩვენისა ვაზირთა, ერისთავთა ერისთავთა და მოსაქმეთა, და ხელოსანთაგან მოასილთა, ასე გაუთავეთ ბრძანება ჩვენი და ნურვინ დააკლებთ ბრძანებულსა ამას ჩვენსა, გარდა შეწევნისა და შემატებისაგან კიდე.
რაცა... გამოართვას მონასტერსა შიგან მყოფთა ერთსულობით ერთსა..., ან თქვენ და ან მომავალთა იქვე მყოფთა, რაზდომინ... ჩემთა ბრალთა სანაცვლოდმცა, იგი გაიკითხვის წინაშე ღმრთისა ჩვენისა იესო ქრისტეისა მას დღესა განკითხვისასა.
დაიწერა სიგელი ესე ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისა მეათოთხმეტესა, ქორონიკონსა რმჱ (148, =1640), თვესა დეკენბერსა ლ (30), ხელითა კარის ჩვენისა მდივნისა...
ქ. ჩვენ გიორგისაგან მტკიცეა.
81. ფიცის წიგნი გიორგი (VIII) მეფისა ზევდგინიძე-ამილახორისადმი
[ქ. სახელითა ღმრთისათა, მამისა, ძისა და წმიდისა სულისათა; მინ]დობითა და შუამდგომელობითა [ყოვლად წმიდისა ღმრთისმშობლისა, მარადის ქალწულისა მარიამისითა; თავსმდებო]ბითა და შუამდგომელობითა [წმიდათა თავთა მოციქულთა, პეტრე და პავლესითა, და ყოველთა ღმრთისა წმიდათა. ამათ ყოველთა] თავდებობითა [და შუა]მდგომლობითა ესე [უთუმცაო, მიზეზშემოუღებელი, ჩვენად დღედ სიკვდილამდის გასა]თავებელი ფიცი, პირი [და სიგელი გიბოძეთ ჩვენ, მეფეთ მეფემან] პატრონმან გიორგი, [თქვენ, ზევდგინისძესა ამილახორსა...] და თქვენთა შვილთა.
ას[ე და ამა პირსა ზედა, რო]მე ვიყვნეთ თქვენდა [უზიანონი და მოპატივენი]. არას კაცის ენითა გაუკითხავა[დ და უსარჩლავა]დ არა შეგიბეზღოთ. არას... [ჟამს] კაცსა საძალოდ, წასახდენელად და დასარბ[ევად და უსარჩლავ]ად არა დაგანებოთ. რასაცა [თქვენ მქ]ონებელნი იყვნეთ, ან მამულ[ისა, ან სახელო]სა, თუ არა მოგიმატოთ, მისგან არა დაგამცი[რო]თ. რა ვიცით, და ან მამულისა [ან ყმის]ას ვისმე მიესარჩლებოდეთ, რაც შევატყოთ, მართალი სამართლითა გარდაწყვეტასა და წყალობას ვეცადნეთ და უსამართლოთ არა რომელსა გადავსწიოთ.
ამისად გათავებისად თავდებად თავად ღმერთი და ესე ზემოწერილნი წმიდანი მოგვიცემიან.
გიორგი.
(დაწერილი უნდა იყოს 1460–1465 წლებში).
(დაწერილი უნდა იყოს 1460–1465 წლებში).
82. სასისხლო სიგელი გიორგი (VIII) მეფისა მღვდელმონაზონ იოვანე ორალესისძე-კუიტასშვილისადმი
ჩვენ, ორისავე ტახტისა და სამეფოისა, ლიხთ-იმერისა და ლიხთ-ამერისა, აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა და სომეხთა, იესიან-დავითიან-ნებროთ-სოლომონიანისა მეფისა, თვით-ფლობით ხელმწიფედ მტკიცედ მპყრობელმა მეფეთა მეფემან გიორგი და თანამეცხედრემან ჩვენმან დედოფალთ დედოფალმან ნესტან-დარეჯან, და ძემან ჩვენმან პირმშომან ალექსანდრე, ესე წყალობისა და შეწყალებისა პიტაკი, სიგელი და მანაშური განაჩენი ამისად ნიშნად გიბოძეთ და შეგიწყალეთ და გაგიახლეთ ძველად განაჩენი სასისხლო სიგელი. შემოვიდეს შუა დადიანი ლიპარიტ და ძე მისი გურიელი მამია და სხვანი იმერელნი თავადნი და დარბაზის ერნი. ვქენით მოკითხული და ვისმინეთ აჯა და მოხსენება თქვენი და ძველსა განაჩენსა ზედა გაგიჩინეთ ახალი, ესე ჩვენგან შეწყალებით მოცემული სასისხლო განაჩენი სიგელი და ძველად ჩაქად წოდებული, თქვენ, ჩვენისა დიდად ერთგულად და თავდადებით ნამსახურთა, ჩვენსა თანა აღზრდილს-შეზრდილსა, ორალელისძეთა-კვიტასშვილთა მღვდელ-მონაზონსა იოვანეს და თქვენთა ძმათა: თაყას, გიორგის, ასათს, სულასა და საგინას.
და გაგიჩინეთ სრული სისხლი ოთხასი ათასი ძველი ცხუმური სანახშირესა, საზაოსა და წინაგასაძღომისა გარეთ. და სრულისა სისხლისა წინგასაძღომი – ორი ათასი ცხუმური ძველისა განაჩენსაცა აგრე ეწერა და ჩვენცა მითვე წესითა გაგიჩინეთ.
ღმერთმან ნურაოდეს მოავლინოს, რათა კაცისა ხელითა უბრალოისა კაცისა სისხლი დაითხიოს, და თუ მოჰხდეს და შენი გუარი კაცი მოიკლას კაცისა ხელითა, დიდითა შემოხვეწითა და წინასაძღომითა ოცდაათი ათასითა ოთხასი ათასი ძველი ცხუმური დაგეურვოს
და ამავე განაჩენისა მოკითხვითა, თუ ცოლი წაგვაროს თქვენისა გვარისა კაცსა, ორასი ათასი ცხუმური დაგიურვოს.
და თუ ვინმე იკადროს და ზედა დაგესხას და დაგარბიოს, თუ სასახლესა ზედა დაგესხას, რაც ალაფი წაეღოს, უკლებად შემოგექცეს და სრული სისხლი დაგიურვოს.
და თუ ცოლი მოუ..ნას, ნახევარი სისხლი დაგეურვოს.
და თუ ან თვალისა წამოგდებითა და ან სხვად სახიჩარისა დადებითა, – სისხლისა მეოთხედი დაეურვოს.
და თუ გვამად ეკლესია გაგიტეხოს, რაცა ებისკოპოსთა და რჯულმან უყოს, იგი გარდაჰხდეს.
და თუ ვინმე ჯოგი გაგიტეხოს, სისხლისა მეოთხედი დაგიურვოს.
თუ აგინოს, პირდაპირ ლაშქართა ზედა უსამართლოდ, ოთხი ათასი ცხუმური დაგიურვოს.
და თუ უღირსმან კაცმან გაგინოს, სამოცი ათასი დაგიურვოს.
თუ უსამართლოდ მეფეთა წინაშე შეგასმინონ, სისხლისა მეოთხედი დაგიურვოს.
თუ დაღი იყოს უჩინარსა ადგილსა, მისითა წესითა უზღოს, რაც სრულისა განაჩენისა გახვდებოდეს.
თუ წვერი დაგლიჯოს ან მოჰკბეთოს, ორი გერში დაგიურვოს.
თუ უმეფომან კაცმან ან ხელითა შეგიპყრას, ან საომარი წაგიღოს, ან ცხენისაგან ჩამოგაგდოს, სისხლისა ნახევარი დაგიურვოს.
თუ თქვენი ქალისა შვილი ვინმე მოკლას, თქვენი ნახევარი სისხლი დაეურვოს დედულობით, მისითა საზაოთა და სანახშირითა.
თუ ვინ მოახლე წაგიღოს, ასოცი ათასი დაგიურვოს.
თუ უსამართლო მუქარა გთხოვოს ათი ათასი დაგიურვოს. თუ ზედდასხმასა შიგან დედაკაცსა შვილი მოსწყდეს, სრული სისხლი დაგიურვოს.
თუ სოფელი დაგირბიოს ვინმე, ალაფი უკლებად შემოგექცეს და ათი ათასი ცხუმური დაგიურვოს. თუ ვინმე წისქვილი გაგიტეხოს, ოცი ათასი დაგიურვოს, მით რომე ყოელნი ადამის შვილნი მისგან იზარდებიან.
თუ თქვენისა გვარისა კაცი ერისა ხუცესი გამოვიდეს და მას ან ცოლი წაეღოს, ან მოე..ნას, გინა უზენაესისაგან, გინა უქვედაესისაგან, მისსა სისხლსა სამოცი ათასი სხვა ემატოს.
რაცა თქვენის გვარისა კაცსა კაცისაგან ან დიდი და ან მცირე, ან ტანითა, ან თავითა, ან შვილითა და მსახურითა, ან ქალითა და მოახლითა, და ან სხვითა რათამე უპატიობითა ვინცა ბრჭენი და მოსამართლენი მოურავნი დასხდებოდენ, ამა ზემოწერილითა განაჩენითა გაჩნდებოდეს.
გქონდეს ბრძანება და სიგელი ესე ჩვენგან წყალობით გაჩენილი თქვენ, ჩვენისა დიდად და ერთგვლად თავდადებით ნამსახურსა და თანა-აღზრდილ-შეზრდილსა, ოლარელისძესა მღვდელსა მონაზონსა იოვანეს და თქვენთა შვილთა, უკუნისამის წყალობით გასათავებელი სრული სისხლისა განაჩენი, ჩაქი და სიგელი.
გქონდეს და გიბედნიეროს ღმერთმან ჩვენსა ერთგულად სამსახურსა შიგან და არავინ იყოს მშლელი და მქცეველი ამა ჩვენგან შეწყალებით მტკიცედ ბოძებულისა სასისხლისა სიგლისა, გარდა შეწევნისა და თანადგომისა. და აწ, თქვენცა, ქრისტეს მიერ კურთხეულნო ქართლისა და ლიხთ-იმერისა ებისკოპოსნო უჯვარობით დაუმტკიცეთ.
დაიწერა ესე ბრძანება და სიგელი ესე ქუთათისს, ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა ათხუთმეტსა, ქორონიკონსა რნა (151, =1463), ხელითა ფრიად ცოდვილისა მოძღვრისა გიორგი ჟურულის შვილისათა.
[დამტკიცება]:
ძემან მეფეთა მეფისა გიორგისამან ალექსანდრე შეგიწყალეთ და გიბოძეთ.
83. წყალობის სიგელი გიორგი (VIII) მეფისა ზაქარია ჯავახიშვილისადმი
ქ. ნებითა ღმრთისათა, ჩვენ, მეფეთა მეფემან გიორგი და ძემან ჩვენმან პირმშომან, მეფემან ალექსანდრე, აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა და სომეხთა, შანშა და შარვანშა, და ყოვლისა აღმოსავლეთისა ვიდრე დასავლეთამდის თვითფლობით ხელმწიფედ მტკიცედ მპყრობელთასა.
მოვიდეს წინაშე ჩვენსა ჩვენნი დიდად ერდგულნი და ძალისაებრ თავდადებით ნამსახურნი ჯავახისშვილნი ზაქარია, კახა და ზაზა. გვეაჯნეს, რათამცა ნამსახურთა მათთა მუქაფი გვეყო.
ვისმინეთ აჯა და მოხსენება მათი და მიუბოძეთ მათივე მკვიდრი სოფელი ავკეთი და იისციხე მათითა მზღვრითა, მთითა, ბარითა, წყლითა, წისქვილითა, ველითა, ვენახითა, საძებრითა და უძებრითა, მისითა სამართლიანით ყოვლითურთ უნაკლულოდ, სოფელი ავკეთი და იისციხე.
მოკითხული ვქენით და ძველითგანცა თქვენი მკვიდრი იყო და ახლად სიგლითა ამით ჩვენცა კიდევე დაგიმტკიცეთ სოფელი ავკეთი და იისციხე.
გქონდეს თქვენ, ჯავახისშვილთა ზაქარიას, კახასა და ზაზასა, შვილთა და მომავალთა სახლისა თქვენისათა ყოველთავე, და გიბედნიეროს ღმერთმან ჩვენსა ერდგულად სამსახურსა შიგან. და არა მოგეშალოს არასა ჟამისა გამოცვალებისათვის. და ასე ხელშეუვლად გვიბოძებია, რომე ჩვენგან არა ეთხოებოდეს საჯინიბო, არა ახორსალართა, არა ბაზიერთა, არა საელჩო, არა ციხისა მუშაობა და ზვართა მუშაობა. არასთანა შემოსაწერი და სათხოვარი არა ეთხოებოდეს, არა გორული და ატენური. ყოვლისა სათხოვრისაგან ხელმოხსნით გვიბოძებია.
დაიწერა პიტაკი ესე ქრონიკონსა რნა (151, =1463), თვესა სეკდენბერსა ბ (2), ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა მეათჩვიდმეტესა, ხელითა კარისა ჩვენისა მწიგნობარისა იათორიძისა ვარსიმესითა
84. შეწირულების წიგნი გიორგი (VIII) მეფისა გელათისადმი
ყოვლად წმიდაო გელათისა ღმრთისმშობელო!
ჩვენ, მსასოებელმა და მინდობილმან ცვა-ფარვათა თქვენთამან, მეფეთა მეფემან გიორგი, ვიგულე და ვიგულსმოდგინე მცირე ესე სამსახური და შემოსაწირავი და შემოგწირე მღვიმისა ეკლესია და იქ მსხდომნი გლეხნი ფანჩულისძენი მამულითა, მთითა, ბარითა, წყლითა, წისქვილითა, ველითა, ვენახითა, სათიბითა, ჭალითა, ეკლესიითა, სასაფლაოთა, მათითა ერთობილითა შესავლითა და გამოსავლითა, მოგვიხსენებია და შემოგვიწირავს.
უწინაცა თქვენი მკვიდრი და ძველიდგან შემოწირულიყო და იადგარშიგან გეწერნეს ესე გლეხნი, რომე ესეთ ზემო სწერიან. და აწ, კიდევე მოგახსენეთ და შემოგწირეთ ამა წესითა, რომე ჩვენისა სულისათვის ყოველთა წელიწადთა ფანჩულისძე, ვინცა-ვინ მღვდელი იყოს, ჟამსა გვიწირევდეს და აღაპსა გარდაიხდიდეს. და მათი ბეგარა, რაცა იყოს, თქვენ წინა მოვიდოდეს და არა დაგაკლდებოდეს. და ჩვენ ჩვენი წირვა, კურთხევა, ლოცვა, წირვა არა მოგვეშალოს.
და ვინც-ვინ ჩხარისა პატრონი იყოს, რასაცა ყანა მოხნევდეს, მას ვერას სთხოვდეს და ვერც-რა საქმე დაიგდოს. როგორცა თქვენსა მკვიდრსა და უცილობელსა მამულსა მართებს, აგრე გაგითავდეს და ვერავინ შეგიცვალოს.
დაიწერა წიგნი და სიგელი ესე ჩვენი ქრონიკონსა რნბ (152, =1464), ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა ით (19), იანვარსა ით (19).
[დამტკიცება]:
ქ. მეფეთ მეფე გიორგის დამიმტკიცებია ნებითა ღმრთისათა.
85. წყალობის სიგელი კონსტანტინე (II) მეფისა ვარდია დოლისძისადმი
ქ. ჩვენ, მეფისა კოსტანტინესგან; ღმრთივ-გვირგვინოსანმან, ღმრთივ-აღმართებულმან, ღმრთივ-დამყარებულმან, იესიან-დავითიან-ბაგრატიონისაგან, და თანამეცხედრემან ჩვენმან თამარ, ნებითა და შეწევნითა ღმრთისათა ლიხთ-იმერისა და ლიხთ-ამერისა, აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა, სომეხთა მეფემან, შანშე და შარვანშე და ყოვლისა აღმოსავლეთით ვიდრე დასავლეთამდის თვით მტკიცედ მპყრობელმან.
ესე შეწყალებისა ნიშანი და სიგელი გიბოძეთ თქვენ, ჩვენთა მკვიდრთა ყმათა დოლისძეთა ვარდიასა, გოგიასა, მამესწარსა, მიქიასა; შვილთა თქვენთა: მამისასა, მახარებელსა, შვილთა და მომავალთა ყოველთავე, მას ჟამსა, როდეს მოზდეგით კარს ჩვენსა ზედა და სამკვიდროდ მამულსა გვიაჯებდით.
ვისმინეთ აჯა და მოხსენება თქვენი, ჩვენცა მოკითხული ვქენით და გიბოძეთ ჩვენი მკვიდრი სახასო ზვარი, ახალშენს ქვემოთ ნაკედლარი მზღვრად გაიტანს, მისი ნახევარი უკლებლად და უცილებლად, და ასისა დღისა მიწა ჩვენი სახასო ხოდაბუნი ვანძათ ბოლოსა, მისი ნახევარი კიდევე – ხრამთა პირსა გაღმა-გამოღმა, მისი ნახევარი ხუდაბუნი; საბათგორის ძირსა ხოდაბუნი, მისი ნახევარი; ღვარას წყაროთ ბოლოს ხოდაბუნი, მისივე ნახევარი; ზუარის კარსა ნაფუძარი, მისივე ნახევარი.
ასე რომე, ასისა დღისა მიწა გაგითავდეს ასე და ამა პირსა ზედა, რომე ჩვენად სახასოდ გლეხად დაგსვით და დაგასახლეთ. გამოიღებდით წელიწადში ერთსა ულაყსა. არ გეთხოვებოდეს სხვა მის გარეთ. რაცა სხვანი კავთისხეველნი გლეხნი იქმოდენ, ყველას უკლებლად და უცილობლად და უსაუბროდ იქმოდეთ.
აწ, გქონდეთ და გიბედნიეროს ღმერთმან თქვენ, ჩვენსა ერდგულსა ყმასა დოლისძესა ვარდიასა, და შენს ძმასა გოგიასა, მამესწარსა, მიქიასა და შენსა შვილსა მამისასა და მახარებელსა, შვილთა და მომავალთა თქვენთა ყოველთავე.
თუ ვის ან ძუელი სიგელი გქონდეს და ან ნიშანი, ჩვენ სიგლითა ამით ყველა გაგვიცუდებია, მხოლოდ მტკიცედ ესე ოდენ არის.
დაიწერა ბრძანება და ნიშანი ქრონიკონსა რნბ (152, =1464), თვესა აპრილსა ე (5). მე, ფრიად ცოდვილსა პატრონისა კოსტანტინეს კარისა მდივან-მწიგნობარსა დამიწერია და, ვინცა წაიკითხოთ, ერთპირი შენდობა ბრძანეთ, თქვენსა მიცვალებულთაცა შეუნდნეს ღმერთმან, ამინ, ამინ.
[დამტკიცება]:
ვამტკიცებ, კოსტანტინე.
ჩვენ, პატრონმან დავით, შეგიწყალეთ, ულაყი ამოგიკვეთეთ და ვენახის ნახევარს დაგპირდით.
86. წიგნი ალექსანდრე (I კახთა მეფე) მეფისა ვარსიმე იათორისშვილ-შოთასძისადმი
ჩვენ, მეფეთ მეფის გიორგის ძემან მეფემან ალექსანდრე და ძემან ჩვენმან პატრონმან გიორგის... მოვიდეს წინაშე ჩვენსა იათორისშვილნი შოთასძენი... გარეჯის წინამძღვარი და კარისა ჩვენისა მდივანი ვარსიმე და მინი ძმანი: სულა, დემეტრე და ნარიმან; შვილნი მათნი: შოთა, ყურუმში... და ძველითგან მათი მკვიდრი სოფელი ვეძისხევი მათითა სასაფლაოთა, მონასტრითა, ბარცავისა ეკლესიითა... მზღვრითა, საჩალისპირსა მათითავე ძველისა სასახლითა...
რაგვარაც თქვენთა გვართა გარესჯისა უდაბნოთათვის თავი და მამული შეუწირავს, აგრეთვე იმავ მამულითა ჩვენ შეგვიწირავხართ. ასე რომე, უდაბნოსა მისი მისახდომი არა-რა დააკლდეს და მიხვდებოდეს...
დაიწერა ქორონიკონსა რნბ (152, =1464), თვესა თანა მაისსა იზ (17), ხელითა ლაჟვარდისძისა დანიელისითა.
87. შეწირულების სიგელი გიორგი (I კახთა, ყოფ. გიორგი VIII) და ალექსანდრე (I კახთა) მეფეებისა სვეტიცხოვლისადმი (1466-76 წლების)
ქ. თქვენ, დიდო და ცათა მობაძაო დედაქალაქო, საყდარო მცხეთისაო, რომელი ჯერ იჩინა კვართმან საუფლომან და მირონმან წმიდამან, წმიდად მყოფელმან სახლსა მაგას საუფლოსა; სვეტსა ცხოველსა შინა წყაროდ უკვდავებისა აღმოსცენდი მკურნალად ყოველთა ქრისტიანეთასა, რომელი მოვალ მე მკვიდრსა მასგას განსასვენებელსა ჩემსა. ჰოი, სადგურო წმიდაო, ყოველთა დავითიან-ბაგრატონიანთა მეფეთა და დედოფალთა დაძინებულთა განმანათლებელო!
მე, თქვენ მიერითა დაცულ-დაფარულმან, მეფეთა მეფემან გიორგი და საყვარელმან ძემან ჩვენმან მეფემან ალექსანდრე, შემოგწირეთ და მოგახსენეთ კახეთს ახალშენთა ხერხაულისძეთა – ჯავშანისი და გოგას –სახლი და მამული. და ესე ორნი კვამლნი ძმანი აზნაურნი ჯავშანა და მისი ძმა აღნია და გოგა შემოგვიწირავს და მოგვიხსენებია.
თქვენ, ტაძარო და სვეტო ღმრთივ-აღმართებულო, დედაქალაქო საყდარო მცხეთისაო, და ესე ჯავშანა და მისი ძმა აღნია და გოგა გქონდეს ამათითა მამულითა, მთითა და ბარითა, ამათითა გლეხებითა, სასახლითა, წყლითა, წისქვილითა, ველითა, ვენახითა, ტყითა, სანადიროთა, ჭალითა, სათიბითა, შესავლითა და გამოსავლითა, სახმრითა და უხმრითა, საძებრითა და უძებრითა და მისითა სამართლიანითა, ერთობ სრულად და უკლებლად.
და ვითა არავინ ღირსა, ეგრეთ ვერავინ მკადრე იყოს შემოცილებად ამათსა თავსა და მამულსა.
ესე ჩვენგან დამტკიცებული და შეუშლელი, ნებითა ღმრთისათა.
და ბაგავანი ამათია და მისი ნიშანი სხვაცა აქვს.
გიორგი მეფე დავამტკიცებ ნებითა ღმრთისათა.
88. წყალობის სიგელი კოსტანტინე (II) მეფისა ზაქარია ჯავახიშვილისადმი
...მეფემან კონსტანტინემან და დედამან ჩვენმან დედოფალმან გულშარ, ესე წყალობის და საბოლოოდ გასათავებელი [სიგელი] დაგიწერეთ და გიბოძეთ თქვენ, ჩვენთა ერთდგულთა და ჩვენსა ზედა მრავალფერად ჭირნახულთა ჯავახიშვილთა ზაქარიას, კახას და ზაზას და შვილთა თქვენთა ჯავახს, სოღას, ივანეს და ხელას.
მას ჟამს, როდის ღმრთისა გარეგანმან ყვარყვარე პატრონსა ბიძასა ჩვენსა მეფესა გიორგისა უღალატა და ჩვენსაცა ღალატსა და ავსა აპირებდა, ღმერთმან მოგვარჩინა, წამოვედით და თქვენ დიდი ვალი და ნამსახური დაგვიდევით, გორის ციხეს შემოგვყევით და დაგვამაგრეთ და ისე დაჭირებულს ქუთათის ციხეს შეგვიდეგით და იქიცა დიდი გვემსახურეთ.
ჩვენ შეგიწყალეთ და თქვენისა დიდისა ვალდებულობისა მუქფად გიბოძეთ ცხირეთის გვერდი სრულად და გაერთებით, ხანდაკი და, რაცა ცხირეთის შესავალი არის, სრულად და უკლებად. და ამას გარეთ, ქალაქის პირთა სოფელი თხილოვნა მისითა შესავლით.
ესე მამულნი გაბაშვილთა მკვიდრი იყო და თქვენ გაბაშვილთაგან ნაშვილები იყვენით, სამართლადცა თქვენ გხვდებოდა. და ჩვენცა ჩვენითა ნება-წადილითა გულგანწმენდით და ალალად თქვენთვის გვიბოძებია და დაგვიმტკიცებია.
...დაიწერა მტკიცე პიტაკი ესე ქრონიკონს რნდ (154, =1466), ხელითა მდივანმწიგნობრისა თუმანისშვილისა ზაქარიასითა.
(დოკუმენტიდან ჩანს, რომ 1465 წელს გიორგი მერვის ტყვედ ჩავარდნის შემდეგ კონსტანტინეს შეუკრებია ჯარი, ჯერ გორის ციხე აუღია, შემდეგ ქუთაისი მოუქცევია ალყაში, ეშურებოდა და ქართლ-იმერეთის მეფედ დაჯდომას, მაგრამ როგორც ჩანს დამარცხდა და ორი წლის შემდეგ ბაგრატს დაემორჩილა, რაც აისახა კიდეც 1468 წლის სიგელში, სადაც კონსტანტინე მხოლოდ ძმად არის მოხსენიებული. თუმცა ომი განახლდა და მოგვიანებით კონსტანტინე არაერთხელ აძევებს ქართლიდან ბაგრატს და ერთობლივ მეფობასაც კი იწყებენ, რაც ასევე ჩანს სიგელებითა და სხვა წყაროებით).
(დოკუმენტიდან ჩანს, რომ 1465 წელს გიორგი მერვის ტყვედ ჩავარდნის შემდეგ კონსტანტინეს შეუკრებია ჯარი, ჯერ გორის ციხე აუღია, შემდეგ ქუთაისი მოუქცევია ალყაში, ეშურებოდა და ქართლ-იმერეთის მეფედ დაჯდომას, მაგრამ როგორც ჩანს დამარცხდა და ორი წლის შემდეგ ბაგრატს დაემორჩილა, რაც აისახა კიდეც 1468 წლის სიგელში, სადაც კონსტანტინე მხოლოდ ძმად არის მოხსენიებული. თუმცა ომი განახლდა და მოგვიანებით კონსტანტინე არაერთხელ აძევებს ქართლიდან ბაგრატს და ერთობლივ მეფობასაც კი იწყებენ, რაც ასევე ჩანს სიგელებითა და სხვა წყაროებით).
89. სიგელი ბაგრატ (VI) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
... მე, მპყრობელმან ორისავე ტახტისა, ლიხთ-იმერისა და ლიხთ-ამერისამან, იესიან-დავითიან-სოლომონიან-ბაგრატონიანმან მეფეთ მეფემან ბაგრატ, ხელვყავ და გულსმოდგინედ ვიწყე ძიებად, რათამცა მცირედითა რაიმე და უნივთოთა ნაღვაწითა მემსახურა ჩვენისა საპატრიაქოსა საყდრისა დედაქალაქისა მცხეთისა და მას შინა ღვთივ-აღმართებულისა სვეტისა ცხოველისათვის, და შევსწირეთ და მოვახსენეთ ძველითგან მკვიდრნი დიღვამს გლეხნი ესაბერი მზეოსძე და გაგელისშვილი, რისაცა მქონებელნი ყოფილან, მით ყველათა უკლებლად შემოგვიწირავს და მოგვიხსენებია...
თქვენ, წმიდაო მღვდელთმთავარო და და შესავედრებელო სულისა ჩვენისაო, ყოვლად პატიოსანო... ქართლისა კათალიკოზო დავით! ნუმცა დავიწყებულ ვიქმნებით თქვენ მიერ მსხუერპლის შემწირველობათა შინა თქვენთა...
რაგვარაცა სხვანი მცხეთისა მამულნი თარხანნი და ხელშეუვალნი არიან, აგრევე თარხნად და ხელშეუვალად შემოგვიწირავს და მოგვიხსენებია. რა გინდა ფერი სხვა დიღმელთა სათხოვარი ეწერებოდეს და გამოსაღები, მათსა კარსა ზედა არავინ მიდგეს და არც ეთხოვებოდეს, ხელმოხსნით შემოგვიწირავს სააღაპედ და სამლოცველოდ პატრონისა მამისა ჩვენისა გიორგისა სულისათვის და წარსამართებლად მეფობისა ჩვენისა...
დაიწერა სიგელი ესე ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა იბ (12), ქორონიკონსა რნდ (154, =1466), ხელითა ფრიად ცოდვილისა მახარობელისათა.
ესე გლეხნი და მამული ამა პირსა ზედა შემოგვიწირავს, რომე ერთი კანდელი წლითი-წლამდე დაუვსებლად ენთებოდეს სვეტსა ცხოველსა წინაშე და ამას აქათ ორი აღაპი კარგაღებული გარდაიხდებოდეს აღდგომისა ორშაბათს დღესა მამისა ჩვენისა გიორგისათვის და სამშაბათსა ჩვენთვის...
90. წყალობის სიგელი კოსტანტინე (II) მეფისა ზაზა ფანასკერტელისადმი
ქ. ჩვენ, ღმრთისაგან შეწყალებულმან და პატივცემულმან, იესიან-დავითიან-სოლომონიან-ბაგრატონიანმან პატრონმან კოსტანტინე, ესე სიმტკიცე და სიგელი დაგიწერეთ და მოგეცით და მოგახსენეთ თქვენ, ჩვენისა ამოდ ყოფისა მეცადე-მომჭირნესა და სახლისა ჩვენისა თავადსა ფანასკერტელსა ზაზას და თქვენთა შვილთა: ქაიხოსროს, გიორგის, სიაოშს, მერაბს და ზაქარიას.
მას ჟამსა, ოდეს ჩვენისა სიყვარულისათვის შავშეთს თქვენი მკვიდრი მამული დასთმეთ და ჩვენად საერთგულოდ მოხვედით, და ჩვენ მოგვახსენეთ ხვედურეთს ორბოძლელისეული მამული, რომელიც ხოსაშვილსა ბაღათარს ჰქონდა: სასახლე, ჭურ-მარანი და ზუარი მეზვრითა; გლეხნი: ბარამაშვილი, ჯაბიაშვილი, შუღლასძე, შატრისძე ესტატა, კოხარტული, ვათაზური, ჭილა ახუსებაძე, ლაფაური მამული, ვირშელაური, მახარაული და ტეტაური; ბოგანო ხაბელაშვილი და ამბოკონაშვილი; კეხისჯვარს: მეთევზიშვილი, მათეშვილი ბოლღია, სარგისაშვილი და ხაბიაშვილიმათითა მამულითა და გამოსავლითა. ორბოძლელისეული მამული მაშინაცა თქვენ გმართებდა ამად, რომე ორბოძლელსა პაპისა თქვენისათვის ეღალატა და მისი მამული ნასისხლად მოეცა და განაღამცა თქვენ გქონდა სამკვიდროდ.
ამას გარეთ, მოგახსენეთ და დაგიმტკიცეთ სრულად და უკლებლად მამული ქვახვრელი, უფლისციხე და კარალეთი მისითა ეკლესიითა, სასახლითა, ჭურ-მარნითა, გლეხებითა, ველითა, ვენახითა, წყლითა, წისქვილითა, ჭალითა სათიბითა, ტყითა, სანადიროთა, მთითა, ბარითა, შესავალ-გამოსავლითა და მისითა მიმდგომითა და სამართლიანითა საძებრითა და უძებრითა, ყველათა, მკვიდრად და სამამულოდ, საბოლოოდ და უცილებელ-უსარჩლელად ყოვლისა ადამის ნათესავთაგან, ვითა თქვენისა მკვიდრისა მამულისა სანაცვლოსა და ჩვენგან თქვენთვის სამკვიდროდ ბოძებულსა მამულსა მართებს, აგრე. ვერავინ დაგეცილოს და, თუ ვინ დაგეცილოს, მისი პირი და პასუხის გამცემნი ჩვენ ვართ.
და გქონდეს თქვენ, ჩვენთა ერთგულსა თავადსა ფანასკერტელსა ზაზას და თქვენთა შვილთა: ქაიხოსროს, გიორგის, სიაოშს, მერაბს და ზაქარიას, შვილისშვილთა და მამავალთა სახლისა თქვენისათა, ყოველთა: ხვედურეთს ორბოძლელისეული თქვენი ნასისხლი მამული, რაცა ხოსაშვილსა ბაღათარს ან ხვედურეთს ჰქონდა და ან კეხისჯვარს, და ამა სიგელშიგა გიწერია, სრულად და უკლებად. ამას გარეთ მამული ქვახვრელი, უფლისციხე და კარალეთი სრულად და უკლებად, რაგვარაცა თქვენსა მკვიდრსა მამულსა მართებს, აგრე. ხელგეწიფების გასყიდვად, გაზითვებად, შეწირვად, თანა-შეტანად და რაცა ფერად გინდა.
არავინ გვიბრძანებია ამისი მცილე და მოსარჩლე, არცა მეუნებელ-მავნებელი და დამკლებელი. კიდეცა გვითარხნებია ყოვლისა სათხოვრისა და გამოსაღებისაგან ასე, რომე საჩვენო სათხოვარი და გამოსაღები არა ეთხოებოდეს, არა დიდი და არა ცოტა. და ჩვენი მოასილი ამა თქვენთა მამულთა შიგა ვერსად შევიდეს, და ვერცა-ვინ რა საქმე დაიგდოს. ესე ყოველივე ჩვენგან ასრე გაგითავდეს და არას ჟამისა გამოცულილობისათვის არ მოგეშალოს.
გქონდეს და გიბედნიეროს ღმერთმან.
დაიწერა მტკიცე ნიშანი ესე ჩვენი ქრონიკონსა რნე (155, =1467), ხელითა მდივან-მწიგნობრისა თუმანიშვილისა, უღირსისა საბრალოს ზაქარიასითა.
დიდი ულუფა სრულად და საბოლოოდ ამოგვიკუეთია ასე, რომე არაოდის და არას ჟამშიგა დიდი ულუფა არ გეთხოვოს.
მე, მეფე კოსტანტინე ვამტკიცებ.
91. შეწირულებისა და სასისხლო სიგელი ბაგრატ (VI) მეფისა მთის წმინდა გიორგისადმი (1466-1467 წწ.)
თქვენ წმიდაო გიორგი მთისა მთავარმოწამეო, რაგვარაც დავით აღმაშენებელისა და ძისა მისისა დიმიტრისგან შემოწირული ყოფილიყო და იყო, ჩვენ, მეფეთ მეფემან, ორთავე სახელმწიფოთა, ლიხთ იმერისა და ლიხთ ამერისა თვით ფლობით მპყრობელმან, პირმშომან ბაგრატ და თანამეცხედრემან ჩვენმან დედოფალთა დედოფალმან ელენე და ძეთა ჩვენთა, გიორგი და ალექსანდრე, ვიგულვეთ თქვენისა ძალმწეობისა მომართ, და ვიგულსმოდგინეთ და ხელვყავით ახლად აღშენებად და შემკობად ტაძარსა შენსა.
და გარდავჭედეთ ზეით ტყვიითა და სპილენძითა, და მოვჭედნეთ ხატნი წმიდის გიორგისანი და
წმიდისა მარინასნი, და სხვანი ძველნი ბნელნი ხატნი გავაახლენით და შევჰკაზმენით; კარნი ავაბენ და მოუჭედენ და კლიტენი მოუწყვენ და დავამაგრენ და ახლად დაუმტკიცენ და შემოვსწირე მამულნი და გლეხნი: სახადს აგარა მათითა სახლ კარითა, სასაფლაოთა, წყლითა, წისქვილითა, ჭალითა, სათიბითა, საყანითა, ტყითა, ველითა, მზღვრითა სამართლიანითა, უცილებელად, უცვალებელად, შეუცვალებლად.
შავორი ვითა ძველთაგან შავორის მთავარმოწამე იქ სვენებულიყო, დიდი სოფელი ყოფილიყო შაორი, და აოხრებულიყო ჟამისა გამოსრულობისათვის, და აწი, ახლად ხელვყავით აღშენებად და კაცის დასახლებად, და სოფელი შევქენი, აწ ახლად შემოგწირეთ და დაგიმკვიდრეთ დვალთ სამარხსა და შერაულს შუა, წყალსა გამოღმა და გაღმა და საწალიკეს აქათი, ასე რომე, თუ არა მეფემან და მებართლომემან, ვერავინ იკადროს ნადირობად ჭალათა და ვერცა სათიბთა თიბვა, და ვერცა წყლისა და თევზთა ნადირობა. ასე მკვიდრად და უსარჩლავად დაგვიმტკიცებია.
აზნაურიშვილნი კაცნი სამნი სულაძე, გვენცაძე და ფაქიოტიძენი, ყველანი მათითა მზღვრითა სამართლიანითა, სახლ-კარითა, ეკლესიითა, სასაფლაოთა, წყლითა, წისქვილითა, ჭალითა, სათიბითა, ტყითა, ველითა, მზღვრით სამართლიანითა ყოველთა. ასე და ამა პირსა ზედან რომე გარაყანიძისა გვარსა კაცსა არავის-რა ხელი შეუვიდოდეს, არცა-რა საქმე დაიდვას.
თხმორი, ვითა ძველთაგანც ყოფილა, მისითა მიმდგომითა მზღვრითა სამართლიანითა, ძმუისი ცხრათავითა ძველთაგან ყოფილიყო, მისითა მიმდგომითა მზღვრითა სამართლიანითა; კაციეთს მსხდომნი ბულუშაძენი და ზაქარიაძენი მათითა მიმდგომითა მზღვრითა სამართლიანითა.
და შემოგწირეთ კაციეთის ადგილი სრულიად სამყეთის ჭალას აქათ და ზემო კერძო საზღვარს ქვა, ყუნტა-წოდებული, ადგილი ზენა შუა ველიეთის მინდორს აქათ და სამყეთის ჭალას აქათ.
ამ სამზღვრებს შუა შემომიწირავს ყოვლის კაცის უცილებლად წყნორს მითათაშვილები და ჭლიკაძენი და აგარა, რომე სასახლედ ქონებია, მებართლომესი. მას აქათი მიმო და სოფელნი და გლეხნი ჭაშლთას: ჭუნჭულაძენი, ქოთბოძეიძე მათი მიმდგომითა სამართლიანითა. ასე და ამა პირსა ზედან, რომე ინასარიძემან გვარმან ამას ზედან არა საქმე დაიდვას; ბობოთს ერაძენი სრულიად მათითა წისქვილითა, წყლითა, ვენახითა, ტყითა და ველითა, მზღვრითა და, როგორათაც პირველად, ასე და ამა პირსა ზედან, რომე ღაღანიძემან და ძაგანისშვილთა მომავალთა საქმე ვერა დაიდვას; ფონას ნოზბეგანიძე მათით მზღვრითა სამართლიანითა. ამა პირსა ზედან სურამი, ვისი გინდა იყოს, მებართლომეს მეტსა კაცსა ხელი არავის შეუვიდოდეს არავის არა.
ესე წმიდაო გიორგი მთისა მთავარმოწამეო, ჩვენ, მეფეთა მეფემან ბაგრატ, ვითარ პირველითგან პაპათა ჩვენთაგან შემოწირული და გაჩენილი იყო, აწ ჩვენ ახლად დაგიმტკიცეთ და შემოგწირეთ ჩვენად სადიდებლად და ჩვენის მეფობის წარსამართებელად.
აწ ვითა არა კადრებულ არს, ეგრევე ნუმცა ვის მოუგონია და უკადრებია. და თუ ვინმე ავაზაკმან კაცმან გვამად მთისა მთავარმოწამე ხატი ხელყოს გატეხად, მისი სახსარი სხვა არა იქნების, ძელს აცვან.
მის აქეთ ვინც შეცოდებით შესცოდოს ან ჯოგი წაუსხას და ან მოპაროს, მისი შემოექცეს და საუპატივო კაცი გაემარტოს და გაუუპატიოს. საუპატიოთ მისდა შეცოდებისა წმიდისა გიორგის შეცოდება იქნება – ასი ათასი ძველი თეთრი დაეურვოს.
ვისაც წმიდის გიორგის მამულის შვილი შეაკვდეს, გინა უზედაესსა და გინდა უქვედაესსა, ესე ჩვენთაგან გაჩენილი აბჯრიან გაზრდილიანსა ას სამოცი ათასი თეთრი დაეურვოს; სანახშირო ორი ათასი თეთრი დაეურვოს და მას ქვეშემან ასი ათასი თეთრი სისხლი დაეურვოს; და სანახშიროთ ათასი თეთრი გერში დაღი.
ცოლის წახთენა და წაღება და ქალის დაგდება ვინც ყოს, ამან სიგელმან და მონასტერმან სამართლიანითა ასი ათასი თეთრი დაეურვოს.
აწე ჩვენ მეფეთა მეფის ბაგრატის დამტკიცებული ესე შეწირულობის წიგნი ესე, ვინც ნახოთ შემდგომად ჩვენსა მომავალთა მეფემან ან დედოფალმან, კარისა ჩვენისა ვაზირთა, მეჭურჭლეთა, დიდებულთა ერისთავთა, ციხე-ქვეყანათა ხელსა ქვეშე მპყრობელთა მოურაუთა და ყოველთავე, და დიდთა და მცირეთა, თქვენც ასე დაუმტკიცეთ და ნუ მოუშლით და ნურცა-რას დააკლებთ ნუ დიდთა და ნუ მცირეთა, გარდა თანადგომისა და შეწევნისა.
აწ ვინც ხელყოს ამისდა შლად და ქცევად, კრულიცა არის პირველად დაუსაბამოსა ღმერთის პირითა და უფროსად კურთხეულისა დედოფლისა ჩვენისა ღვთისმშობელისა, მარადის ქალწულისა მარიამისა მადლითა, და პატიოსნისა ჯვარის მადლითა, და წმიდათა მოციქულთა და ათორმეტთა სამოციქულოთა საყდართა და მოსაყდრეთა მადლითა; და შვიდთა კრებათა მადლითა; ექმნების მას კეთრი გეზისი, ძრწოლა კაენისა, მოშთობა გმირთა, დაწვა და რისხვა სოდომელთა, დანთქმა დათან და აბირონისი, გვემა მეგვიპტელთა, შიშთვილი იუდასი, მეხისტეხა დიოსკორესი, სირცხვილი კრისკენტი და საბიანესი და ყოველთა მგმობართა თანამცა არს ნაწილი და სამკვიდრებელი მისი და ვინც ვინ მტკიცედ იპყრას, ღმერთმან აკურთხენ და წმიდამან კათოლიკე და სამოციქულომან საყდარმან და წმიდამან მღვდელთმოძღვარმან ნიკოლაოს, ამინ.
საბუთს აქვს შემდეგდროინდელი დამტკიცება:
ალექსანდრე მეფის (1497 წლის ახლო)
ქ. ჩვენ მეფეთ მეფემან ალექსანდრე და თანა მეცხედრემან ჩვენმ(ა)ნ დედოვფ(ა)ლთა დედოფალმან თამარ და ძემან ჩვენმან ბაგრატ, ვახტანგ ესე წიგნი მოგახსენ(ე)თ თქვენ მთის მთავარ მოწამეს წმიდას გ˜გის ასე და ამა პირსა ზედა რაც ამას ზემო სიმაგრე სწერია ჩვენც ამის გამთავებელი ვართ ნებითა ღ˜თისათა და ან ვინც ჯოგი გატეხოს წმიდის გ˜გის შეცოდებით გარდახდეს.
(ალექსანდრე მეფის და თამარ დედოფლის ხელრთვა)
92. მამულის წყალობის წიგნი ბაგრატ (VI) მეფისა ჯვარისმტვირთველ დანიელ ელიოზისძისადმი
ქ. ჩვენ, ღმრთივ-გვირგვინოსანმან, სოლომონიან-ბაგრატოან მეფეთ მეფემან, ჩრდილოეთის ვიდრე დასავლეთამდის და აღმოსავლეთის ხელმწიფედ მპყრობელმან და მქონებელმა, მეფეთ მეფემან ბაგრატ და თანამეცხედრემან ჩვენმან, პატრონმან დედოფალთა დედოფალმან, და ძემან ჩვენმან ალექსანდრე, ესე შეწყალების სიგელი და ბრძანება და ნიშანი შეგიწყალეთ და გიბოძეთ თქვენ, ჩვენთ ერთგულსა და დიდათ თავდადებით ნამსახურსა ელიოზისძეთა ჯვარისმტვირთველთა დანიელს, შვილთა და მომავალთა თქვენისათა ყოველთავე.
მას ჟამსა შინა, ოდეს მოხვედით კარსა ჩვენსა, ვისმინეთ აჯა და მოხსენება თქვენი – თავდადებით ნამსახურნი იყვენით თავითა და შვილითა. ესე შეწყალების სიგელი და ბრძანება და ნიშანი გიბოძეთ: ჩვენად სასულიეროდ ნასყიდი სოფელი სასხორი მისითა ველითა, ვენახითა, მთითა, ბარითა, წყლითა, წისქვილითა, წყლითა დარბაზთანასითა და წყლითა ხეკორძულასთა.
ესე ასე გვიყიდია: გზად გავიარეთ და უწყლობა იჩივლეთ. და სხვა ფასი რაც არ დაგვესწრა, ოქროს გრგოლები გამოვიყარეთ იკისა და ის მივეცით. ეს რუ ასე გვიყიდია, რომე წვერიანმა კაცმა წყალი დალიოს, წვერი შიგავ ჩაიბერტყოს.
ყოვლის ადამის ნათესავისა კაცისაგან მოუდევრად მოუსარჩლებელი ...სძისაგან გვიყიდია ყოვლითურთ უნაკლულოდ ჩვენად მოსახსენებლად და სასულიეროდ. ელიოზისძის დანიელისათვის] მიგვიცემია და გვიბოძებია, ასე, რომე ნიკოლოზობას დღეს ჩვენს საფლავზედ აღაპს გარდიხდიდნენ და, რაც მცხეთას მღვდელი და დიაკონი იყოს, ჟამს აწირვინებდნენ...
დაიწერა სიგელი და ბრძანება ესე ქრონიკონსა რმიე (155, =1467), ხელითა ჩვენისა მწიგნობრისა დავითისითა, თვესა იანვარსა ოცდაერთსა.
ბაგრატ
ალექსანდრე
93. სიგელი გიორგი (I კახთა) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
ქ. ჩვენ, ღმრთივ-გვირგვინოსნისა მეფეთა მეფისა გიორგისგან და საყვარელისა ძისა ჩვენისა ალექსანდრესგან, იესიან-დავითიან-სოლომონიანობით აღმკულმან, ნებითა და შეწევნითა ღმრთისათა აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა და სომეხთა მეფისა, შაჰანშა და შარვანშაჰ და ყოვლისა ჩრდილოეთისა, აღმოსავლეთით ვიდრე დასავლეთამდის თვით ხელმწიფედ მტკიცედ მფლობელ-მპყრობელმან ესე სიმტკიცისა წიგნი და სიგელი ამისად ნიშნად გიბოძეთ და მოგეცით თქვენ, ერთობილთა დიდისა და ცათა მობაძავისა მცხეთისა სოფელთა, გლეხთა და ყოველთავე, რომელნი თქვენითა მამულითურთ იქ შეწირულ ხართ. ვიგულვე და ვიგულისნოდგინე, რათამცა ჩვენისა საყვარლისა ძისა ალექსანდრესთვის სადღეგრძელოდ და ყოველთა ჭირთა განრიდებისათვის თქვენთვის მალი ამოგვეკვეთა და გაგვეშვა...
აწ, გულისხმა-ვყავთ, რამეთუ უმჯობეს იყო ჩემდა, საყდარსა შინა მცხეთისასა თქვენ, ყოველნივე სვეტისა ცხოველისა გლეხნი და ერნი ავედრებდეთ დღეთა განგრძობისათვის საყვარელსა ძესა ჩვენსა ალექსანდრეს, ვიდრეღა სათათრო მალისა აღებად. აწ, ნებითა ღმრთისათა, ამოგიკვეთეთ სრულიად სათათრო მალი, ასე და ამა პირსა ზედა, რომე არ ჩვენგან და არ ძისა ჩვენისა ალექსანდრესგან არასოდეს და არას ჟამისა გამოცვალებისათვის აღარაოდეს გეთხოებოდეს სათათრო მალი. და შემდგომად ჩვენსა ვერცა სხვათა მომავალთა მეფეთა და დედოფალთა გთხოვონ.
და ესე ბრძანება და სიგელი ასე გაგითავდეს და ვეღარავინ შეგიცვალონ და აღარასოდეს გეთხოებოდეს სათათრო მალი, ბრძანება ნიშნად გვიბოძებია.
დაიწერა მტკიცე სიგელი ესე ქრონიკონსა რნვ (156, 1468), მარტსა კბ (22), ხელითა წირქვალელ გლონისთავაძისა რატისითა.
აწ, ვინცა ესე შეგიცვალოს, რისხავსმცა მამა, ძე და სული წმიდა და ნურათამცა სინანულითა იხსნების სული მისი ჯოჯოხეთისგან. დამამტკიცებელნი ღმერთმან აკურთხეს.
მე, მეფეთა მეფესა გიორგის დამიმტკიცებია, ნებითა ღმრთისათა.
94. წყალობის სიგელი ბაგრატ (VI) და კონსტანტინე (II) მეფეებისა ზაქარია ჯავახიშვილისადმი
ჩვენ, ორისავე ტახტისა და სახელმწიფოსა, ლიხთ-იმერისა და ლიხთ-ამერისა ღმრთივ-გვირგვინოსანმან მეფეთ მეფემან ბაგრატ, და ძმამან ჩვენმან პატრონმან კოსტანტინე, ნებითა ღვთისათა აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა და სომეხთა მეფისა, შანშა და შარვანშა და ყოვლისა აღმოსავლეთისა დასავლეთამდის თვით-ფლობით ხელმწიფეთ მპყრობელისა.
მოვიდეს წინაშე ჩვენსა ჩვენნი დიდათ ერთგულნი და ჩვენისა მორჭმისა და გადიდებისათვის დღე და ღამე მომჭირნე-მოცადენი ჯავახისშვილი ზაქარია, კახა და ზაზა და გვიაჯნეს და მოგვახსენეს, რათამცა ერთგულობისა მათისა სამუქფოდ სიგელითა ამითა შევიწყალე.
და ძველნი სიგელნიცა უნახენით თამარ მეფისაგან და სხვათა ჩვენთა გვართა და ჩამამავალთაგან სამკვიდროდ მათთვის ბოძებული და ახლადვე დიდი ფასი და საქონელი გამოიღეს და მათივე მკვიდრი მამული მათივე ალალითა საქონლითა მათვე მივჰყიდეთ და დაუმტლიცეთ სომხითს ქვეში ციხითა, ბაჟითა და მისითა მიმდგომითა, და სოფელი რატევანი მისითა სამართლიანითა და შესავალ-გასავლითა, ყოვლითურთ უნაკლულოდ...
დაიწერა სიგელი და პიტაკი ესე ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა მესამესა, ქრონიკონსა რნვ (156, =1468), ნოემბერსა კ (20), ხელითა კარისა ჩვენისა მდივნისა თუმანიშვილისა მურადისათა
95. სასისხლო სიგელი ბაგრატ (VI) მეფისა მამისთუალ ზ... თაელისძისადმი
... მათთვის წყალობა გვეყო და სიგლითა ამით შეგვიწყალნეს.
ვისმინეთ აჯა და მოხსენება მათი. ვინაითგან და მოკითხულიცა ვქენით და ძველითგან ჩვენთა გვართა და პაპათაგან პატივცემულნი იყვნეს და ძველნი სასისხლონი სიგელნი ჰქონებოდეს, აწ კვლავ შევიწყალეთ, განუახლეთ და მიუბოძენით სიგელნი ესე ძალად და პატივად და სიმაგრედ თავისად და სახლისა მათისა. ერთბამად კითხულობითა ეფისკოპოზთა, თავადთა, დარბაზისერთა და ვაზირთა ჩვენთათა და სამართლად და ჯერ-ჩინებითა საქმისათა, ვითარცა შეჰგვანდა.
და გაუჩინეთ სამართალი სისხლისა: უკუეთუ ვინმე იკადროს, მძლავრებითა ეშმაკისათა ხელყოს და მოკლას, სამასი ათასი ძველი ცხუმური დაეურვოს...
ამას გარეთ სხვანი საუპატიონი და სადაღონი საქმენი, რანიც არიან: დაღათუ ვინმე მძლავრობით და უსამართლოდ აწყინოს, დასხდენ მის ჟამისა მოურავნი და, ვით ამას განაჩენსა ხვდებოდეს, მით წესითა გაუჩინონ მტკიცე და უცვალებელი ბრძანება ესე და სიგელი.
გიბედნიეროს ღმერთმან თქვენ, ზ...თაელისძეთა მამისთვალსა და თქვენთა შვილთა: გიორგის, აღბუღას, დავითს, ნანიტასა და სულთმამას, ძმათა, შვილთა და მომავალთა სახლისა თქვენისათა ყოველთავე, ესე ჩვენგან თქვენთვის სამკვიდროდ ბოძებული სისხლისა განაჩენი ამით წესით, რაგვარცა გაჩენით დაგვიწერია...
დაიწერა წიგნი და სიგელი ესე ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა მერვესა, ქორონიკონსა რნთ (159, =1471), ხელითა ფრიად ცოდვილისა, მღვდელისა მახარებლისათა
96. წყალობის წიგნი კოსტანტინე (II) მეფისა იოთამ მაღლანიძისადმი
ქ. ჩვენ, ღმრთივ-გვირგვინოსანმან მეფეთა მეფემან კოსტანტინე, ნებითა და შეწევნითა ღმრთისათა აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა და სომეხთა მეფისა, შარვანშაჰ, შანშე და აღმოსავლეთით ვიდრე დასავლეთამდინ ხელმწიფემან, ესე შეწყალებისა წიგნი და სიგელი ამისად ნიშნად გიბოძეთ თქვენ, ჩვენსა ერდგულსა და თავდადებით ნამსახურსა, ჩვენ თანა შეზრდილ-გაზრდილსა, დღე და ღამე ჩვენისა მორჭმისა და უზენაეს ამოდ ყოფისა მომჭირნე და მეცადურსა მაღლანიძე იოთამსა.
გიბოძეთ ზერტი სოფელი, მოკითხული ვქენით და უწინცა თქვენი ყოფილიყო. აწ ახლად ჩვენ დაგიმტკიცეთ. გიბედნიეროს ღმერთმან და ჩვენსა ერთგულად სამსახურშიგან მოგახმაროს ზერტი სოფელი მისითა ველითა, ვენახითა, წყლითა, წისქვილითა, ჭალითა, სათიბითა, ტყითა, სანადიროთა, სასარითა და სახნავითა, სახმრითა და უხმრითა, მისითა ერთობლიანითა სამზღვრითა.
გიბოძეთ თქვენ, ჩვენსა ერდგულსა და თავდადებით ნამსახურსა, ჩვენ თანა შეზრდილ-გაზრდილსა მაღლანიძესა იოთამს, და მამავალთა სახლისა თქვენისათა.
და არავინ დაგეცილოს არა ჟამისა გამოცვალებისათვის და არა ორიანობისათვის, და არა ჩვენსა მორჭმასა და უზენაეს ამოდ ყოფაშიგან არავინ დაგეცილოს. თუ ვინ დაგეცილოს, პირისა და პასუხისა გამცემნი ჩვენ ვიყვნეთ.
დაიწერა ესე სიგელი ინდიკდიონსა მეფობისა ჩვენისა მეერთესათა, ქრონიკონსა რნი (160, =1472), თვესა იანვარსა ბ (2), ხელითა კარისა ჩვენისა მწიგნობარსა ნურბულისა ანდრონიკესათა
[დამტკიცება]:
მე პატრონსა კოსტანტინესა დამიმტკიცებია.
97. წყალობის სიგელი ალექსანდრე (I კახთა) მეფისა ამილბარ მაღალაძისადმი
ჩვენ, მეფეთ-მეფემან პატრონმან ალექსანდრე, ესე ამიერ უკუნისამდე ჟამთა გასათავებელი წყალობის წიგნი შეგიწყალეთ და გიბოძეთ თქვენ, მაღალაძე ამილბარს, დიმიტრის და გიორგის.
მას ჟამსა, ოდეს სოფლისა ვითარებისაგან პატიოსანი ივანიასძე გაბრიელ უმკვიდრო იქმნა და მისი სახლი და მამულნი ოხერი დარჩა, აწე, ბატონს მამა ჩვენს მოეყვანა დადეშით მამა თქვენი და მცხეთას სასწავლოდ აღეზარდა. და ის სოფლით წასულიყო და თქვენ დარჩენილიყვენით. შეგიწყალეთ და შეგიყვანეთ და დაგსვით პატიოსნის ივანიასძის მამულსა, სახლსა და ნატამალსა ზედა და გიბოძეთ თქვენ, მაღალაძეს, მეორესა ივანიასძესა ამილბარს და დიმიტრის და გიორგის, ქვათახევს – მონასტერი ყოვლად წმიდისა ბეთლემისა მისის მამულითა, ბაღითა და ბოსტნითა, და სენაკითა და ნატამალითა. იქავ – გლეხი კომლი ხუთი, ოჩლაურში სამი კომლი სვანიანები და გიგაურის მამული, მცხეთას – სენაკი და ჭალა საკოკია.
კავთისხევს ზვარი და ხოდაბუნი; ეზატს საკომლო ერთი, ვენახითა და მიწითა; გუდალეთს აქათ, დევისხევს სამძღვარს აქათ, თქვენი რაც არის: მაღლა სოფელი ვარდიანი, მთა და ბარი, რომელიცა მათ ჰქონებოდეს სახმარი, შესავალი და გასავალი, მიწა და წყალი, სანადირო სახლი და სამყოფი. დაბლა სოფელი ნიაბი, კომლი ოთხმოცი, მისის სამართლიანის მზღვრითა, მთითა და ბარითა, სახმარითა და უხმარითა, საძებრითა და უძებრითა და წყალზედ სათევზითა, სრულად, სამართლიანის მზღვრითა.
ქვემო ხანდაკს კომლი კაცი ორი – ვარდანა და გიორგი; მცხეთას სასახლე; და მარანს საკონე და საოჩხე; დიღვამს – სამი კომლი მზევაძე, იქავ – ზვარი და სახნავი; მეტეხს – წისქვილი და ორი ხოდაბუნი; მუხრანს – სოფელი კუნელი მთითა და ბარითა და საწყლისპიროთა.
ტფილისის ქალაქს მაზიტას სახლი, მამული და ბაღი, ბოსტანი, წისქვილი; თუალზედ, ალევის ქედს, ერთი კომლი სვიანაძე და თეძამზედ, ქვენადრისს, პავლეს სახლი და მამული ეკლესიითა, მთითა და ბარითა, წყლითა, წისქვილითა და წყალითა, შესავლითა და გამოსავლითა.
თრიალეთს ეძანისა და თავფარავნის მოურაობა, ქადაგობა. სამცხეთოსა მეათორმეტედის წილისაგან ერთი შენა.
მამამთავრობა დიღმის წყალს ზემოთ, გორისჯვარს ზემოთ, სკრამდი.
ესე, რომელნიც მამულნი და აგარაკნი და სახელონი ქონებოდეს, გორს ფუშრუკაული დიაკონისძისა, ისე ყველა უნაკლულებლად გიბოძეთ ყოვლის კაცისა მოუდევრად და უსარჩლელად.
გიბედნიეროს ღმერთმან სვეტის ცხოვლისა და ჩვენსა სამსახურსა და ერთგულობასა შინა. არავინ გვიბოძებია მშლელი და მქცეველი ამისი. დამამტკიცებელნი ამისნი ღმერთმან აკურთხოს.
დაიწერა ქორონიკონს ოთ (79), ხელითა წირქუალელის მუშრიბის რატისათა.
(თარიღი მცდარია და ეს ამბავი 1460-იან წლებში უნდა მომხდარიყო).
(თარიღი მცდარია და ეს ამბავი 1460-იან წლებში უნდა მომხდარიყო).
98. შეწირულების განახლების სიგელი ალექსანდრე (I კახთა) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
...ბიწმენი, ჯვარი, ახალშენნი მათითა შესავლითა, რაცა აზნაურისშვილები არის არაგვს აქათ, მათითა მამულითა. მით წესითა, რაგვარაცა პატრონთა მეფეთა – პაპისა და მამისა ჩვენისა ჟამშინა ყოფილა და გქონებია სახასო მამული და აზნაურისშვილები. ამას გარეთ, რაცა აქათ მამული გაკლია, ისიცა მოგახსენოთ. ასე რომე, რაცა არაგვს გაღმა მცხეთის მამულნი და სოფელნი არიან, პატრონთა ჩვენთა ძმათა მოგანებონ და არა დაგაკლონ რა.
99. სასისხლო სიგელი კონსტანტინე (II) დემეტრეს ძისა და ბაგრატ II (VI) სა ავჟანდაძეებისადმი
...მეფეთ მეფემან, ღმრთივ-გვირგვინოსანმან, ღმრთივ-აღმაღლებულმან, ღმრთივ-დამყარებულმან, ძლიერმან და უძლეველმან, იესიან-დავითიან-ბაგრატიონ-სოლომონიონ, რანთა, კახთა, აფხაზთა, სომეხთა მეფეთა, შანშე და შარვანშე, ამა ორისა ტახტის და სამეფოსა, აღმოსავლეთისა ვიდრე დასავლეთამდის თვით მტკიცედ ფლობით მპყრობელისა, ქრისტეს ღმერთისა მიერ სულკურთხეულისა, მეფეთ-მეფისა დემეტრესიძემან, პატრონმან აღმაშენებელმან კონსტანტილე, და დედათა დედამან ჩემმან, პატრონმან გულაშარ, ესე მტკიცე უქცეველი და უცილებელი, დრო-დაუდებელი და მიზეზ-შემოუღებელი, და სულისა წმიდისა.
ჩვენ, ღმრთივ-გვირგვინოსანმან, ძლიერმან და უძლეველმან, მეფეთ-მეფემან ბაგრატ, ნებითა ღმრთისათა აფხაზთა, ქართველთა, კახთა და სომეხთა მეფისა, იესიან-დავითიან, სიბრძნითა სოლომონიან, შანშე და შარვანშე, ყოვლისა აღმოსავლეთისა და დასავლეთისა და ჩრდილოეთისა სახელმწიფოსა მპყრობელმან, კვლავვე მისი სულკურთხეულისა მეფეთა მეფისა ბაგრატისა და დედოფალთა-დედოფლისამან ელენე.
მოსდეგი ჩვენსა კარზედან თქვენ, ჩვენი ერდგული და ერთგულად მოსამსახურე, ჩვენი მკვიდრი. ოდეს დარუბანდით გამოვიდა ავჟანდაძის გვარის კაცი, დიდად ნამსახური ნეფისა, როდეს აღმაშენებელი გელათს აშენებდა და გალავნიდაღმა გარდავარდა, სამას და ხუთი აქიმი მოასხეს და ვერა უშველეს, მაშინღა სხვა ერთი აქიმი მოვიდა ყველას უკანის ბოლოსა. მან ასე თქვა: „თუ არა ირმის რძეშიგან დავაწვენთო, არა ეშველების რაო“.
ქნეს მოკითხული, შეღონდეს. წამოდგა კაცი, ასე თქვა: „ავჟანდაძესა უთქსო თორმეტი ფური ირმის მეწველიო“. სხვა ქვეყანასა ზედან არ იშოვებოდა. მოიტანა ავჟანდაძემან. იპრიანა ღმერთმან, დარჩა აღმაშენებელი.
შეგიწყალენით ავჟანდაძენი არჯევან სკანდას დაღმა და გოგს დაღმა, სადა ძევრის წყალი შეერთვის ყვირილასა, ფისისანს და ჩხარს, მას დაღმა სატყისმცველო წყალობად მიგვიცემია ავჟანდაძისათვის.
მას უკან დაგვეაჯენით, რათამცა თქვენი ძველი სიგელი გაგიახლეთ. შეგიწყალეთ და გიბოძეთ ახალი სიგელი სასისხლო თქვენ და მომავალთა ყოველთავე, ჩვენ, მეფეთ მეფემან ბაგრატ და თანა მეცხედრემან ჩვენმან დედოფალთა დედოფალმან ელენე, შეგიწყალეთ და გიბოძეთ მტკიცე და უცვალებელი სასისხლო სიგელი. მოკითხული ვქენით და ძველიცა გაჩენილი იყო ლიონ მეფისაგან.
აწ, ჩვენცა გაგიახლეთ. დაგიმკვიდრეთ, რომე ვისცა, შერისხდეს ღმერთი და ეშმაკისა ბირებითა სცთეს, და თქვენისა გვარისა კაცი მოკლას და შეაკვდეს, ესე ორ ასი ათასი ძველი თეთრი, ბოტინატური თეთრი სანახშირე დაგეურვოს, სანახშიროთ და შესამყრელოდ ორმოცჯერ ათი ათასი სრული სისხლი დაგეურვოს.
ვინცა თქვენისა გვარისა კაცსა ცოლი წაუღოს და მოუ..ნას, ამა სისხლისა ნახევარი დაეუროს.
თუ თავნი თავსა სასახლესა ზედან დაგესხას, იგივე დაგეუროს სისხლისა.
აგრევე, თუ ვინმე შენითა სასაძოვროთა, გინდა ყანითა, გინდა ვენახითა, სადაცა თქვენი სამზღვარი მიაწევდეს, რასა გინდა პირობისათვის თქვენისა სახლისა პირუტყვი, გინდა ცხენი, გინდა ხარი, გინდა რაფერი რაცა პირუტყვი წაასხას, სისხლისა მეოთხედი დაგეუროს;
აგრევე, ვინცა შენსა გვარსა გვარის კაცი შეკოდოს, რაგვარცა ძველთა წესია, დღეს განჩენია, მით წესითა დაგეუროს.
და გაქონდეს მტკიცე ესე სიგელი თქვენ, ავჟანდაძეთა არჯევანს, თქვენთა შვილთა და მომავალთა ყოველთავე.
მას ჟამსა, როდეს მოგვიდეგით ჩვენსა კართა ზედა, დაგვიაჯენით და გაგიჩინეთ სასისხლო სიგელი – ორასი ათასი ძველი ცხუმური თეთრი, თორმეტი გლეხი, თორმეტი თეთრი ჯორი, თორმეტი თეთრი ქორი, თორმეტი მეძებარი, თორმეტი თეთრი მიმინო, ერთი ჩექმისა ყელი ატლასის ფერფლი.
მოკითხული ვქენით და ძველთაცა ასე იყო თქვენი სისხლი და გაჩენილი. და აწ ჩვენცა დაგიმკიდრეთ, აგრევე დაგიმტკიცეთ.
უკეთუ, შერისხდეს ღმერთი და შენისა გვარისა კაცი შეაკვდეს და მოკლას, და სცთეს ეშმაკისა ბირებითა, ესე ორასი ათასი ძველი ცხუმური თეთრი დაგეუროს უსაურაოდ და შესამყრელოდ.
აგრევე, ვინცა თქვენისა კაცსა ცოლი წაუღოს და გინა მოუ..ნას, ამა სისხლისა ნახევარი დაეუროს.
აგრევე, ვინც თქვენსა სასახლესა ზედა დაგესხას, იგივე ნახევარი სისხლი სანახევროი დაგეუროს.
და თუ ვინმე სასაფლაო გაგიტეხოს, ესევე ნახევარი სისხლი დაგეუროს. შენსა სასაძოვრით, გინა ყანითა, გინდა ვენახით და გინდა, სადაცა თქვენი საზღვარი მიაწევდეს, რა გინდა-რა პირობისათვის წაიყვანოს გინდა ცხენი, გინდა ხარი, რა გინდა-რა პირუტყვი, ესევე სისხლი დაგეუროს, მეოთხედი.
გქონდეს სიგელი ესე მტკიცე და უცვალებელი ამიერ და უკუნისამდე ავჟანდაძეთა ახალბედასა, გიორგის, გვართა და მომავალთა თქვენთა ყოველთავე.
ამისნი მოწამენი არიან დიდებულნი ერისთავნი, ვაზირნი კარისა ჩვენისანი, კათალიკოზნი აფხაზეთისა და საქართველოსა, აზნაურნი, უზედაესნი და უქვედაესნი, მესტუმრენი და მოლარენი, იასაულთა უხუცესნი და მესაწოლენი, მეაბჯრენი, ყოველნივე მოხელენი კარისა ჩვენისანი, წარმავალნი და მომავალნი. ნუვინ უშლით ჩემსა ბრძანებასა.
ნებითა ღმრთისათა, დაიწერა სიგელი ესე ქრონიკონსა ას ორმოცსა (=1452) და ინდიკტიონსა მეფობასა ჩვენისასა მეათესა (=1475). ხელითა დაიწერა მთავარ ეპისკოპოზისა დავითისთა.
ბაგრატ. ელენე
ბაგრატ. ელენე
(მეორე თარიღი უფრო სწორი უნდა იყოს, რადგან საბუთში წარმოდგენილი რეალობა სწორედ ამ პერიოდისას გავს).
100. 1478 წ. ახლო – საჩივრის წიგნი ზევდგინისძისა – I
ბატონო დარბაისერნო! გაიგონეთ ჩვენი საქმე, ოდეს მეფე გიორგი ოვსეთით მოვიდა სხვილოსი ამოწყვედილნი დახვდეს. ორნი ქალნი დახვდეს სხვილოსელთა, ერთი კოჭლი იყო. გიორგი მეფემან ასე უბრძანა: „კოჭლსა ქალსა ვინცა შეირთავთ, ამა სხვილოსურსა მამულსა მოგცემ“. ის კოჭლი შეირთო ...ზევდგინისძემა და უბოძა სხვილოსური მამული.
გამოხდა დიდი ხანი და გაილაშქრა გიორგი მეფემან თათართა. იქ ჩემი გვარის კაცი ოცდაცხრანი დახოცეს და ერთი ხელთა დაირჩინეს. და ათაბაგსა აღბუღას თათარნი მიუხდეს. ერთი ... თავადი თათარი დარჩა ხელთა და ის ჩემის გვარის კაცი იმითა დაიხსნა დიდმა აღბუღა. გაუშვა და იმავე მკვიდრსა მამულზედა მოვიდა.
და ქართველნი ერთობ დაღონებულნი იყუნენ. წამოვიდა გიორგი მეფე და აღბუღას შეეხვეწა ... გამოარჩიეს ერთი უშვილო კაცი. უთხრეს: „მეფე ხელთა შევიპყრათ და ქართლი ჩვენ დაგვრჩებისო“. ჭუკას გვარის კაცმან ჩემსა გვარის კაცსა გაანდო. იმან მეფესა არა დაუმალა. უთხრა მეფესა: „დასტურად გვიღალატებენო“. ღამეს, რომელსა უღალატებდეს, მეფის საგებელში ის ჩვენი გვარის კაცი დაწვა და მეფე წავიდა. მივიდეს და ჩემი გვარის კაცი დაირჩინეს და მწვავედ დაკოდეს და სიკვდილსა ულამოდეს და, როგორაცა ეს ცნეს, რომე ზევდგენისძე არისო, აღარ მოკლეს. მას უკანის მოვიდა ამავე ჩვენსა დიდსა მამულზედა და უბოძა მეფემა ნასისხლად მღვიმე მისითა შესავლითა სასაფლაოდ, ახალციხე – სამოცი კვამლი კაცი ესახლა – და ხუთი დახატული ჩარდახი ...იჩ მოწყობილი უბოძა სისხლად.
მას უკანის მამისა და თაყა, მამისას შვილი, თა...თაყას შვილნი ავთანდილ და ჯანიბეგ...
საბუთის შინაარსი
როდესაც გიორგი მეფე ოვსეთიდან მოსულა სხვილოსი ამოწყვეტილი დახვედრია. სხვილოსის პატრონს ორი ქალი დარჩენია, ამათგან ერთი –კოჭლი. გიორგი მეფეს უბრძანებია, ვინც კოჭლ ქალს შეირთავს, სხვილოსურ მამულს მას მივცემო. ზევდგენიძეს შეურთავს ეს კოჭლი ქალი და სხვილოსური მამულიც მიუღია.
ამ ამბიდან დიდი ხნის შემდეგ, გიორგი მეფის „თათრებთან“ ლაშქრობისას ზევდგინისძეთა გვარიდან ოცდაცხრა დახოცილა, ერთი ტყვედ ჩავარდნილა. მალე აღბუღა ათაბაგს დაესხნენ თათრები, მაგრამ მან ერთი დიდგვაროვანი თათარი შეიპყრო, რომელიც ზევდგინისძეში გაცვალა. ეს ზევდგინისძე თავის მკვიდრ მამულზე დაბრუნებულა.
ქართველნი ერთობ დაღონებულნი იყვნენ. წამოვიდა გიორგი მეფე და აღბუღას შეეხუეწა. გიორგი მეფეს შეთქმულება მოუწყვეს, ჭუკას გვარის კაცს შეთქმულების ამბავი ზევდგინისძისათვის გაუნდვია, ამ უკანასკნელს კი – მეფეს შეატყობინა. ღამით მეფის საგებელში ზევდგინისძე ჩაწოლილა და მეფისათვის განკუთვნილი ჭრილობები მას მიუღია. როდესაც შეთქმულებმა აღმოაჩინეს, რომ მეფის ნაცვლად ზევდგინისძე იწვა საწოლში, აღარ მოკლეს. ამ ერთგულების სანაცვლოდ გიორგი მეფემ მას უბოძა სისხლში – მღვიმე სასაფლაოდ, ახალციხე სამოცი კომლი კაცით, ხუთი დახატული ჩარდახი.
საბუთის შინაარსი
როდესაც გიორგი მეფე ოვსეთიდან მოსულა სხვილოსი ამოწყვეტილი დახვედრია. სხვილოსის პატრონს ორი ქალი დარჩენია, ამათგან ერთი –კოჭლი. გიორგი მეფეს უბრძანებია, ვინც კოჭლ ქალს შეირთავს, სხვილოსურ მამულს მას მივცემო. ზევდგენიძეს შეურთავს ეს კოჭლი ქალი და სხვილოსური მამულიც მიუღია.
ამ ამბიდან დიდი ხნის შემდეგ, გიორგი მეფის „თათრებთან“ ლაშქრობისას ზევდგინისძეთა გვარიდან ოცდაცხრა დახოცილა, ერთი ტყვედ ჩავარდნილა. მალე აღბუღა ათაბაგს დაესხნენ თათრები, მაგრამ მან ერთი დიდგვაროვანი თათარი შეიპყრო, რომელიც ზევდგინისძეში გაცვალა. ეს ზევდგინისძე თავის მკვიდრ მამულზე დაბრუნებულა.
ქართველნი ერთობ დაღონებულნი იყვნენ. წამოვიდა გიორგი მეფე და აღბუღას შეეხუეწა. გიორგი მეფეს შეთქმულება მოუწყვეს, ჭუკას გვარის კაცს შეთქმულების ამბავი ზევდგინისძისათვის გაუნდვია, ამ უკანასკნელს კი – მეფეს შეატყობინა. ღამით მეფის საგებელში ზევდგინისძე ჩაწოლილა და მეფისათვის განკუთვნილი ჭრილობები მას მიუღია. როდესაც შეთქმულებმა აღმოაჩინეს, რომ მეფის ნაცვლად ზევდგინისძე იწვა საწოლში, აღარ მოკლეს. ამ ერთგულების სანაცვლოდ გიორგი მეფემ მას უბოძა სისხლში – მღვიმე სასაფლაოდ, ახალციხე სამოცი კომლი კაცით, ხუთი დახატული ჩარდახი.
101. 1478 წ. ახლო – საჩივრის წიგნი ზევდგინისძისა – II
...სა მამულზედა წავიდა და ავთანდილ სხვილოსურსა მამულზედა დადგა. ავთანდილს ... ცხენი წაექცა და დედაკაცსა ვეღარა და ... მოიყვანა მისი ტანი ძმისწული მამა ჩემი, და იმა მკვიდრსა მამულზედა დასვა. და ბიძასა ჩემსა თაყას ბარათა ზრდიდა. გაუწყრა მეფე კოსტანტინე შვილსა –მეფესა ალექსანდრეს, და ალექსანდრე მეფე ათაბაგსა ივანესთანა წავიდა, და მამაჩემი თან წაჰყვა ღარიბობას. ხუთსა წელიწადსა ღარიბობას იახლა.
კოსტანტინე მეფემან ჩალაღანს გაილაშქრა და იქ მოკლეს. მოვიდა მეფე ალექსანდრე და მის ტახტზედა დაჯდა. მოვიდა მამა ჩემი იმავე მკვიდრსა მამულზედა, სხვილოზედა, დაჯდა. მაშინდელი აღარავინ ცოცხალა ზაქარიას მეტი და ზაქარიას ჰკითხეთ, როგორა ჰყვა მეფესა ალექსანდრეს მამა ჩემი. მერე თაყაცა მოიწიფა და ორნივე გამყოლად ჰყვეს და მსახურებდეს ამავე ჩვენითა მკვიდრითა მამულითა.
მერე დაჯდა ვახტანგ ბატონად და ბიძა ჩემი ამილახორი მისი ქვისლი იყო. და ხელთა შეიპყრა ვახტანგ მეფემან და არცა ერთი გლეხი შეუცვალა მამაჩემსა. ასრე უბრძანა: „შენ არა შეგიცოდებია-რა, არას წაგართმევ“. და ისევე აქონა მისი მკვიდრი მამული. ბიძაჩემი ლიხთ-იმერით ტყვედ ჰყავდა და მამაჩემი გორს ციხეს უდგა. და არა დააკლო-რა მისის მკვიდრის მამულისაგან, ასე მკვიდრი არის. არც ერთი კვამლი კაცი არა შეუცვალა მეფემ ვახტანგ მამა ჩემსა.
ბატონო დარბაისერნო! ასე ძველითგან ნამსახურნი ვართ მეფეთანი. რის თავზედა წავხდით, თქვენვე გაიგონეთ.
საბუთის შინაარსი
ავთანდილ ზევდგინიძეს თითქოს მოკვდომია ვაჟი და უშვილებია თავისი ძმისწული, მომჩივანის მამა ზევდგინი (?).
მომჩივანის ბიძას თაყას ზრდიდა ბარათა, ალბათ ქაჩიბაძე.
მეფე კოსტანტინე შვილს ალექსანდრეს გასწყრომია, რომელიც სამცხეში გადასულა და ივანე ათაბაგისთვის შეუფარებია თავი. მას თან გაჰყოლია მომჩივანის მამა და ხუთ წელიწადს სიღარიბეში ახლდა.
კოსტანტინე მეფემ ჩალაღანს გაილაშქრა და იქ მოკლეს და მისი ტახტი ალექსანდრე მეფემ დაიკავა. მასთან ერთად მომჩივანის მამაც დაბრუნდა თავის სამკვიდრო მამულში. ამ ამბების მომსწრე მხოლოდ ზაქარია იყო ცოცხალი. (ნ. ბერძენიშვილთან და „პირთა ანოტირებულ ლექსიკონში“ ეს ზაქარია თუმანიშვილადაა მიჩნეული).
როდესაც გამეფდა ვახტანგ მეფე მას შეუპყრია თავისი ქვისლი, მომჩივანის ბიძა თაყა ამილახორი და იმერეთში დაუმწყვდევია.
საბუთის შინაარსი
ავთანდილ ზევდგინიძეს თითქოს მოკვდომია ვაჟი და უშვილებია თავისი ძმისწული, მომჩივანის მამა ზევდგინი (?).
მომჩივანის ბიძას თაყას ზრდიდა ბარათა, ალბათ ქაჩიბაძე.
მეფე კოსტანტინე შვილს ალექსანდრეს გასწყრომია, რომელიც სამცხეში გადასულა და ივანე ათაბაგისთვის შეუფარებია თავი. მას თან გაჰყოლია მომჩივანის მამა და ხუთ წელიწადს სიღარიბეში ახლდა.
კოსტანტინე მეფემ ჩალაღანს გაილაშქრა და იქ მოკლეს და მისი ტახტი ალექსანდრე მეფემ დაიკავა. მასთან ერთად მომჩივანის მამაც დაბრუნდა თავის სამკვიდრო მამულში. ამ ამბების მომსწრე მხოლოდ ზაქარია იყო ცოცხალი. (ნ. ბერძენიშვილთან და „პირთა ანოტირებულ ლექსიკონში“ ეს ზაქარია თუმანიშვილადაა მიჩნეული).
როდესაც გამეფდა ვახტანგ მეფე მას შეუპყრია თავისი ქვისლი, მომჩივანის ბიძა თაყა ამილახორი და იმერეთში დაუმწყვდევია.
102. 1478 წ. ახლო – საჩივრის წიგნი ავთანდილ ზევდგინისძისა – III
...გიორგი მეფე... ქუთათისი წაართო. ჩემი ძმა... გამოიყვანეს ციხიდაღმა. ... და არცა ერთი კვამლი კაცი არა დამაკლო-რა. იმა ჩემთვის მოცემულზედა იყო... ბაგრატ ქუთათისს გაილაშქრა... გიორგი მეფე შევიბენით, მოგვერივნენ, ჩემი ძმა ხელთა დარჩა. გიორგი მეფესთანა ქუთათის ვიყავ და ღმერთმან იპრიანა, გიორგი მეფე მე წამოვიყვანე. და ოცდაოთხი შუბი და ისარი და ხრმალი მესო, ისეთმა წამოვიყვანე. ერთობილნი მოწამენი არიან დარბაისერნი. ასე ნამსახურსა და მას ქვეშე მკვდარსა მას წამსვე ციხე დამიქციეს. რის თავზედა მიყო, ყველა იცით, ბატონო დარბაზისერნო! მოვიდა ჩემი ძმაცა და დაგვიპყრნა გიორგი მეფემან კიდევე ხელთა და ასე გვიბძანა: „რაცა აზნაურიშვილები დარჩა ხელთა, გამოაშვებინეთ, კარგია, თუარემ არცა ერთსა არ გაგიშვებ“.
დაჰპირდა ჩემი ძმა გამოშვებასა და ზაალ ტყვედ დაჭირეს აქა. და ასე უბრძანა მეფემან: „თუ აზნაურიშვილებსა არ მამისხამ, ზაალს ყურუმშის მივსცემო“. ამისნი მოწამენი მრავალნი არიან. ის კიდევ დააღარიბნა და მე დამიჭირა და ისაივ მამული კიდევე მაქონა.
ჭოპარტს ზაქარია ებოძა მეფესა ჩემთვის: ალონს წამამყევ და, რაცა შენი მკვიდრი არის, არას დაგაკლებ, ისრევ მოგცემო“. ამისი მოწამე ზაქარია არის. აწ, ამაშიგა ზაალ თათარჩიგა მიჰყვანდა. ასე ვთქვი: „ჩემი გვარის კაცი მის დღეჩიგა თათარჩიგა არ დატყვებულა, ამას რასათვის ვიქ, რომე ისი ტყვედ წაიყვანონ“? თუმც იმ დღესა ზაალის გულისათუის არ მექნა, არცა ერთსა კვამლსა კაცსა არ დამაკლებდა გიორგი მეფე. ესეცა თქვენვე გაიგონთ, ბატონო დარბაზისერნო!
საბუთის შინაარსი
გიორგი მეფე ქუთაისს რამდენიმეჯერ შებრძოლებია ბაგრატს, მაგრამ დამარცხებულა და მომჩივანს გამოუყვანია ბრძოლის ველიდან, თუმცა გიორგი მეფემ მას ციხეც დაუქცია და ძმასთან ერთად შეიპყრო და ბაგრატის ხელთ დარჩენილი აზნაურების გამოხსნა დაავალა.
მომჩივანის ძმას აზნაურთა გამოხსნა უკისრია, მაგრამ მეფეს მძევლად ზაალი დაუტოვებია და მისი თათრებისათვის მიცემა გადაუწყვეტია, რასაც მომჩივანი აღდგომია წინ და როცა ალონში სალაშქროდ მიმავალმა გიორგი მეფემ მას ზაქარიას პირით თან ხლება შეუთვალა, მას უარი უთქვია.
საბუთის შინაარსი
გიორგი მეფე ქუთაისს რამდენიმეჯერ შებრძოლებია ბაგრატს, მაგრამ დამარცხებულა და მომჩივანს გამოუყვანია ბრძოლის ველიდან, თუმცა გიორგი მეფემ მას ციხეც დაუქცია და ძმასთან ერთად შეიპყრო და ბაგრატის ხელთ დარჩენილი აზნაურების გამოხსნა დაავალა.
მომჩივანის ძმას აზნაურთა გამოხსნა უკისრია, მაგრამ მეფეს მძევლად ზაალი დაუტოვებია და მისი თათრებისათვის მიცემა გადაუწყვეტია, რასაც მომჩივანი აღდგომია წინ და როცა ალონში სალაშქროდ მიმავალმა გიორგი მეფემ მას ზაქარიას პირით თან ხლება შეუთვალა, მას უარი უთქვია.
103. 1478 წ. ახლო – საჩივრის წიგნი ავთანდილ ზევდგინისძისა – IV
...მათისა გულისათვის და მათისა გაუყრელობისათვის თათარჩიგა წავე. სამსა წელიწადსა ... მათის გულისათვის ცხენს ვიჯექ... შეიპყრა ათაბაგმან გიორგი მეფე და გადმოვიდა მეფე ბაგრატ. მე ბატონსა დავითს ასე მოვახსენე: „თუ შენ ბაგრატ მეფისა ყმა არ შეიქნები, მე ჩემსა მამულსა არავინ მამცემს“. წაუვიდა მის ძმასა ჩემის მამულის გულისათვის და ბაგრატ მეფისა ყმა შეიქნა. თუმცა ყმა არ შექნილიყო, ჩემსა მამულსა არავინ მოგვცემდა. ამისი მოწამე ბატონი დავით არს.
ახალციხე მამისა ბიძაჩემსა ჰქონდა. წიწამური მცხეთისათვის შეწირული იყო, ღუროჯანდიერიშვილსა ჰქონდა. ასე წამირთმევია, არას ბატონისათვის ჩოქი არ მიქნია. თუ ამას იტყვიან, თუ ბაგრატ მეფემან მოგვცა მამულიო, სადამდისი იმავე ჩემგან ნაშოვების მამულიდაღმა –წიწამურიდაღმა – ასი კოკა ღვინო არ მივეცით, მანამდის გორის მოურაობა არ გვიბოძა. ასრე არა გვაქვს-რა ბაგრატ მეფისგან.
აწ, ამაშიგა მოვიდეს თათარნი. და მეფესა ბაგრატს ასრე ებძანა ჩემისა ძმისა ამილახორისათვის: „გორსშემიდეგო“. გორს ისი აღარ შევაყენეთ და ჩემი ძმა სულმამა შევაყენეთ. თუ ჩვენი არ იყო მამული, მაშინ რასათვის არ გვიბრძანა ამილახორმან, თუ: „თქვენი არ არის მამული, რასათვის მოჰკვდებიო“? მე ჩემის მამულის გულისათვის მოვკვდე. თუ ამას იტყვიან, თუ „სულმამა ჩვენ დავიხსენითო“, მათ, დია, ცოტა გამოიღეს. ჩემის ხმლის ნაშოვებითა დამიხსნია. თვით სულმამა არის მოწამე, მერე თვით ეს ბატონი ხელმწიფე არის მოწამე.
დიდი მალი შემოგვაგდო ბაგრატ მეფემან. ბაგრატ მეფე მოკვდა და უზუნ ასან ამა ბატონსა მეფესა დაუწყო თხოვნა. მიმიცემია ჩემის მამულის გულისათვის. ჩემი მამული ამოწყვედილი იყო, ის ვერსა გამოიღებდეს და ჩემითა ხმლითა ნაშოვნი მე გამოვიღე – ხუთასი თანგა ერთხელ, რვაასი ერთხელ და ცხრაასი ერთხელ. ამისი მოწამე თვით ბატონი მეფე არის. თუ ჩემი მკვიდრი მამული არ იყო, ჩემმა ძმამ ეს რასათვის არ მითხრა: „შენი მამული არ არის, შენ რასათვის გამოიღებ საქონელსა“? ესე ყველა ჩემის რძლის შერთვაზედა წაგვეკიდა.
საბუთის შინაარსი
გიორგი მეფე ქუთაისსი რამდენიმეჯერ შებრძოლებია ბაგრატს, მაგრამ დამარცხებულა და მომჩივანს გამოუყვანია ბრძოლის ველიდან, თუმცა გიორგი მეფემ მას ციხეც დაუქცია და ძმასთან ერთად შეიპყრო და ბაგრატის ხელთ დარჩენილი აზნაურების გამოხსნა დაავალა.
მომჩივანის ძმას აზნაურთა გამოხსნა უკისრია, მაგრამ მეფეს მძევლად ზაალი დაუტოვებია და მისი თათრებისათვის მიცემა გადაუწყვეტია.
საბუთის შინაარსი
გიორგი მეფე ქუთაისსი რამდენიმეჯერ შებრძოლებია ბაგრატს, მაგრამ დამარცხებულა და მომჩივანს გამოუყვანია ბრძოლის ველიდან, თუმცა გიორგი მეფემ მას ციხეც დაუქცია და ძმასთან ერთად შეიპყრო და ბაგრატის ხელთ დარჩენილი აზნაურების გამოხსნა დაავალა.
მომჩივანის ძმას აზნაურთა გამოხსნა უკისრია, მაგრამ მეფეს მძევლად ზაალი დაუტოვებია და მისი თათრებისათვის მიცემა გადაუწყვეტია.
104. 1478 წ. ახლო – საჩივრის წიგნი ავთანდილ ზევდგინისძისა – V
...ან თუმანისი უნდოდა, ან მურვანისი, ან ზაქარიასი, ან ჯანისი და რატისი, მურვანისა შვილსა. თუ თაყამან ჩემი ძმა იშვილა, თავადთა მოწმობითა, უნდოდა, თუ არა, გაბელისძის დივნის დაწერილითა და გაბელისძის ხელჩართულითა. ჯაკულობითა შვილობა იქნა და გაბელისძის ნიშნითა მეუბნების, მამული ჩვენი მკვიდრი იყო და ჩვენ, ძმანი, ერთ სახლნი ვართ. ჩვენსა მამულსა ვინ წაგვიღებდა, მაგრამა ყველა გაბელისძემან თავის გამოღმა ქნა, თუ არა, მეფეთა ხელჩართული და მისთა მდივანთა ხელწერილი თავადთა მოწმობითა უნდოდა, თუ არა, გაბელისძის მოწმობითა.
რომე გიორგი მეფის წახდენა უნდოდა და ჩვენს მამულზედა შვილობა უნდოდა, ვინ იყო ჩვენი მცილე, ესე თქუენ გასინჯეთ, პატრონნო. თუ თაყამან ჩემი ძმა იშვილა... დია ადვილი იყო, რომე მეფეთა ერთი ნიშანიცა აეღო და მოეცა. ან მეფე ალექსანდრეს ხელი ყოფილიყო და ან გიორგი მეფის ხელი. მაგრამ აგრე ტყული არის, რომე მეფეთა ხელჩართვის მაგიერი გაბელისძის ხელჩართული და ნიშანი აქვს. ესეც თქვენ გასინჯეთ, პატრონნო, გაბელისძის მდივნის დაწერილია.
105. 1478 წ. ახლო – საჩივრის წიგნი ავთანდილ ზევდგინისძისა – VI
...ღმერთი არის თქვენი მოწამე, თუ... მოწამე ჩაჩაშვილი არის და ისი გაიკითხეთ და ... პასუხსა იგი მოგახსენებს. ასე ამა ყველასა ვალდებულისა სანაცვლოდ იპრიანა ღმერთმან და მოკვდა ჩემი ძმა. ესე ყველა ვალი დამედვა. აგრე ვთქვი, ვითა: „შვილად გამიზრდია ზაალ“ და ბატონობაც მას დავუბარე. ასეთს კაცს უბრალოდ მიღალატა ჩემის ნასისხლის მამულისათვის. და ჩემს ნასისხლს მამულშიგა მოვიდა, და აღჭურვილ-იყო ზაალ და ჩემად სასიკვდილოდ წამოსულიყო. შეეტყო ჩემსა რძალსა და ჩემი სიძე დეკანოსიძე გამოეგზავნა და ასრე ებრძანა, ვითა: „გაეცალე, შენდა ღმერთსა, თუ არა უსისხლონი ვერ მორჩებით“. ასე უბრალოდ მკვდარი ვართ მისგან. თუმცა მისულ ვიყავ, თავით და ცოლ-შვილითა დახოცილი ვიქნებოდი მისგანვე. ჩემსა მკვიდრსა და ნასისხლს მამულზედან რაისთვის მამკლევდა, ესე თქვენ გაიკითხეთ, პატრონნო!
სოლაღას პირითა ასრე შემოეთუალა, ვითა: ჩვენი აზნაურისშვილებიც ამას მეუბნებიან: „ჩვენ მამული მოგვეცო და მოგვიმატეო, და მას უკანის ჩვენი და ავთანდილისი ადვილი არისო“.
აწ ამას მემართლების? თუ მისგან არ არის, ვინცაღა მოახსენა, ისი მომაგოს და მომცეს ხელთა, თუ მართალია. თუ არა, ჩემი სიკვდილი მას სდებია გულშიგა. თუ არა, თქვენვე გასინჯეთა, პატრონნო, ამა ყველა ვალდებულობისათვის რად მამკლევდა, თქვენვე გაიკითხეთ, ჩემის მკვიდრის და ნაშოვნის მამულისათვისა.
106. 1478 წ. ახლო – საჩივრის წიგნი ავთანდილ ზევდგინისძისა – VII
...მე მას უკანის მივედ სახლში, ჩემი რძალი და ჩემნი ძმისწულნი დამხუდენ, მითხრეს: „უფროსობა შენ დაიჭირეო“. მე ისრით დაკოდილი ვიყავ ჩემს ძმაზედა,... ასე ვთქვი: „თუ უფროსის... ან და მათვე ჰქონდეთ უფროსობა“. და თუ ჩემი არ იყო მამული, რასათვის მომცეს უფროსობა?
გამოხდა ხანი... მეფესა მე ასე მოვახსენე: „ნუ გავიყრებით, თუ გავიყრებით, ფიცი და პირი მიცცთ ერთმანერთსა და ნუ წავახდენთ“...
მივეცით ფიცი და პირი ერთმან ერთსა, მე ვალდებული ვიყავ ზაალზედა, მივენდევ ფიცით. გამიტეხა ფიცი და პირი... ასე უთხრა მეკრესა. იმავ წამსა ციხეშიგან შეგიშუნა, და რომ ... ეს, ნუც სალოცავად შეუშვებ ... ჩემს რძალსა, სულმამას ცოლსა. ...გაუტეხა ფიცი და პირი. აღარავინ და მ... მკვიდრსა ციხეშიგან გამოგვაღარიბა. ...არს შევეხვეწენით და იქ ვიყვენით ... თვითან ზაალ იყო, დამიძახნა მესხნი და ასე უთხრა: „ავთანდილის ციხე დაიჭირენითო“. თავად ღმერთმან და მ...რისა მთავარმოწამემან იპრიანა - წყალი დიდი იყო, ფონად ვერ გამოვიდა, მისგან მკვდარი და შერცხვენილი ვარ.
აღარცა იმას დამაჯერა თაყამან. ნადირობას ჩვენსა შუა საამ იყო. შევპირდით ერთმანერთსა ყველა ყოველთავე. წამოვედით ნადირობიდამ, წიწამურს მოვედით და იქ ქარუმიძე მოგზავნა და ასე ებძანა: „სთუელი დამანებე კასპურიო“. მე მოვახსენე, განაღამცა აგრე გიყავო. ამას არას დასჯერდა. შეიყარა და გამოილაშრა სასიკვდილოდ. მე ღმერთმან შემიწყალა და შინა არა დახვდი. თუმცა დავხდომდი, მამკლავდეს ჩემისა მკვიდრისა ნასისხლისა მამულისათვის.
არცა ამილახორს ედგა შინა. სამნი ძმანი ვიყვენით და ჩვენ დაგვრჩა მამული ნასისხლიცა და მკვიდრიცა. ყველასა ვალდებულობასა რას მემართლებოდა ზაალ სიკვდილსა?
ბატონო დარბაზისერნო! როგორც თქვენ გაგვიჩენთ, ბატონი ხართ. ჩემისა მამულისა მკვიდრისა და ნასისხლის გულისათვის რასათვის მომკლევდა? ამილახორობისა ეს ვიკადრო. ოდეს ხიმშიაშვილი მოკლეს თათართა, მას ჟამსა უბოძა ამილახორობა... უბოძა მამული მკვიდრი და ნასისხლი გიორგი მეფემან, ამილახორსა უბოძა... რასათვის არ უბოძა... თუ მამული გაჩენილი ... ზაალისა იყო და ცარიელი ხელი.
107. თარხნობის სიგელი კონსტანტინე (II) მეფისა ფეროზ ვალადემურიშვილისადმი (1478–1487 წწ.)
ქ. ჩვენ, იესიან-დავითიან-სოლომონიან-ბაგრატონიანისა მეფეთ მეფისა კოსტანტინესაგან და თანამეცხედრისა ჩვენისა, დედოფალთა დედოფლისა თამარისგან, და ძეთა ჩვენისა პირმშოსა დავთისგან და გიორგისგან.
ნებითა და შეწევნითა ღმრთისათა აფხაზთა, ქართველთა, რანთა, კახთა და სომეხთა მეფისა, შანშე, შარვანშე, ყოვლისა აღმოსავლეთისა, ჩრდილოეთისა ვიდრე დასავლეთამდის თვითფლობით ხელმწიფედ მტკიცედ მპყრობელისა.
მოვიდეს ჩვენსა წინაშე ჩვენი დიდად ერდგული და მრავალფერად ნამსახური, მორჭუმისა და მეფობისა ჩვენისა დიდად მომჭირნე-მეცადენი ვალადემურიშვილი ფეროზ, შვილი მათი ვალადემურ, ჯუანშერდა გვეაჯნეს და მოგვახსენეს, რათამცა მათისა ერთგულობისა სანაცვლოდ მათი მამული გვეთარხნა.
ვისმინეთ აჯა და მოხსენება მათი და ვუთარხნეთ მისი მამული ასე და ამა პირსა ზედან, რომე სამუდმოდ გორის ციხეს გვადგეს მისითა საგზლითა, და თუ აგეთი რამე მოჰხდეს, რომე ციხეს დგომა აღარ დაუპატიჯოთ და არ შევაყენოთ, მისი სამუქფო მსგავზური სამსახური, რაცა გვიყონ, მასცა შევსჯერდეთ.
ამა დაპირებაზედან შეგიწყალეთ და გითარხნეთ თქვენ, ფეროზსა და შვილთა შენთა, ვალადემურს და ჯუანშერს, თქვენი სრული მამული ასე და ამა პირსა ზედა, რომე ჩვენი სათხოვარი და შესაწირი არა ეთხოებოდეს რა: არა დიდი ულუფა, არა გუთნისთავი, არა ძროხა-საკლავი, არა გოჭ-ქათამი, არა ერბო, კვერცხი, არა საყველიერო, არა საელჩო, არა საჯინიბო, არა სახორსალარო, არა საბაზიერო, არა სამეძაღლეო და არა სხვა სამუშაო. ერთის ციხისთაობის მეტი თქვენსა მამულსა არა ეთხოებოდეს-რა. ასე, რომე ან სამუდმოდ ციხეს გვიდგეთ და ან მისი მუქაფა სხვათ სამსახურით გვიმსახუროთ.
ესე ჩვენი წყალობა და სიგელი დღეს საბოლოოდ ასე გაგითაოთ და არასოდეს შეგიცვალოთ. უზედაესთა მოგახსენებთ და უქვედაესთა გიბრძანებთ, ბრძანების ჩვენისა მორჩილნო ციხისთავნო, მუასილნო ფა ყოელნივე მოსაქმენო, ესე ჩვენი წყალობა თქვენცა ასე გაუთავეთ და ნუვინ შეუშლით და ნუცა-ვინ რას სთხოვთ.
ბრძანება ამისად ნიშნად გვიბოძებია.
108. სიგელი ალექსანდრე (I კახთა) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
...განმაერთებელმან ლიხთ-იმერისა და ლიხთ-ამერისა, ორისავე ტახტისა მტკიცედ მპყრობელისა, მეფეთ-მეფისა სულკურთხეულისა გიორგის ძემან მეფემან ალექსანდრე, ბატრონმან დედუფალთა დედუფალმან, დედამან ჩვენმან ნესტან-დარეჯან და თანამეცხედრემან ჩვენმან, დედუფალმან ანა... გუჯარითა ამით ჩვენცა დაგიმტკიცეთ, ვათარხნეთ და ვათავისუფლეთ ორნივე უდაბნონი გარეჯისანი დავითის საფლავისა მრავალთისა და დოდორქისანი.
თქვენ, წმიდასა საყდარსა დედაქალაქსა მცხეთასა და იქ შინა ღმრთივ-დამყარებულსა სვეტსა ცხოველსა და მირონსა ღმერთ-მყოფელსა და კვართსა საუფლოსა, გარეჯისა სახლი მისითა შესავლითა მამულებითა, სოფლებითა, შენითა და უშენითა, მთითა, ბარითა, რანიცა გარეჯისა უდაბნოთა სიგელნი და გუჯარნი ამბობენ, მათითა მზღვრითა, შემოგვიწირავს და დაგვიმტკიცებია და გვითარხნებია ყოვლისა სათხოვრისაგან.
ცოტასა ხანსა და ჟამთა ვითარებისაგან ჩვენისა დაჭირებისათვის გაცემულად შეიქნა და, ვითა არა ვარგიყო და არცარა ჩვენგან საქნელი იყო, ეგრე ვერავინ იკადროს ამისად შლად, ქცევად და გამოხვებად ვერა ჩვენისა გვარისა კაცმან, და ვერა სხვამან კაცმან, ვერა დიდმან და ვერა მცირემან; ვერამან ადამის ნათესავმან ვერა მოგიშალოს და გქონდეს უცილობლად და შეუცვალებლად...
დაიწერა გუჯარი ესე ჩვენი ქორონიკონსა რნიზ (167, =1479), ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა გ (3), თვესა იანვარსა კგ (23), ხელითა იათორიძისა ვარსიმესითა, კარისა ჩვენისა მწიგნობრისათა.
ალექსანდრეს სიგლითა დამიმტკიცებია ნებითა ღმრთისათა.
109. შეწირულების სიგელი ალექსანდრე (I კახთა) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
...ორისავე ტახტისა ჩვენისამან, მტკიცედ ფლობით-მპყრობელისა, მეფეთა-მეფისა გიორგისა ძემან მეფემან ალექსანდრე, პატრონმან დედუფალთა-დედუფალმან, დედამან ჩვენმან ნესტან-დარეჯან, და თანამეცხედრემან ჩვენმან, დედოფალმან ანა ვიგულეთ და ვიგულსმოდგინეთ, რათამცა თქვენ, განმანათლებელსა ქრისტეანეთასა, დედაქალაქსა მცხეთასა საყდარსა, იქ შინა ღმრთივ-აღმართებულსა სვეტსა ცხოველსა და კვართსა საუფლოსა და მირონსა ღმერთ-მყოფელსა ყოველთა ქრისტიანეთასა, გკადრეთ და მოგახსენეთ კათოლიკე საყდარსა კახეთს, ვეჯინისა პირთა, სოფელი ახალშენი და თორღიანი მისითა მზღვრითა, მთითა, ბარითა, წყლითა, წისქვილითა, ველითა, ვენახითა, სათიბითა, სახნავითა, სანადიროთა, ჭალითა და სათევზითა და მისითა შესავლითა და გამოსავლითა სამართლიანითა. რათაცა ჩვენთვის უმსახურებია, აგრევე თქვენთვის მომიხსენებია, და გვიმკვიდრებია და დაგვიმტკიცებია კახეთს, ვეჯინისაპირთა, სოფელი ახალშენი მისითა მზღვრითა და სამართლიანითა, მთითა, ბარითა, ტყითა, სანადიროთა, ველითა, ვენახითა, წყლითა, წისქვილითა, ჭალითა, სათიბითა და სახნავითა, მისითა შესავლითა და გამოსავლითა ერთობ ყველათა...
და აჰა თქვენ... ქართლისა კათალიკოზო დავით, რაგვარაცა ჩვენგან ასე დამტკიცებულსა და განთავისუფლებულსა მართებს, აგრე დამტკიცებულქმნედ ღმრთისა მიერ მოსატევებელად ცოდვათა ჩვენთა, ნუმცა დაგვაკლდების და დავიწყებულ ვიქმნებით ლოცვათა და ვედრებათა შინა თქვენთა...
დაიწერა მტკიცე ესე უქცეველი გუჯარი ინდიქტიონსა მეფობისა ჩვენისასა გ (3), ქორონიკონსა რნიზ (167, =1479), თვესა იანვარსა კდ (24), ხელითა კარისა ჩვენისა მწიგნობრისა იათორიძისა ვარსიმესითა.
ესე ჩვენგან მტკიცედ და სამკვიდროდ მოხსენებული სოფელი ახალშენი არცა ვიზედა გაცემული ყოფილა მისთა დღეთა შიგან, რაგვარაცა ჩვენი კახეთისა უკუნისამდის ჩვენი სიმაგრე პანკისისა ციხე არა გაგვიცემია, აგრე ჩვენი საპანკისო სახასო ახალშენი თქვენთვის გვიკადრებია და მოგვიხსენებია ჩემთვის სათავისოდ ნაბოძვარი და საავჟანდედ მიცემული მოგვიხსენებია.
ალექსანდრეს სიგლითა დამიმტკიცებია ნებითა ღმრთისათა.
110. მამულის წყალობის სიგელი ალექსანდრე (I კახთა) მეფისა დევაძეებისადმი
ქ.
ჩვენ, ღმრთივ-გვირგვინოსნისა მეფედ მეფისა გიორგის ძემან, მეფემან ალექსანდრე, ესე ბრძანება ამის ნიშნად გიბოძეთ თქვენ, დევაძეთა: ნაცვალასა, დემეტრასა, ივანასა, ბიბილასა, პეტრიასა, პავლიასა, ანდრიასა, გულისასა, სულმამასა, ფარნავაზსა, ანდრიასა, მამიასა, ნარინდოს, ირემასა, მამულასა, შვილთა და მომავალთა სახლისა თქვენისათა ყოველთავე.
მას ჟამსა, ოდეს მოკითხული ვქენით და მკვიდრი თქვენი ყოფილიყო, ახლად ჩვენცა შეგიწყალეთ და გიბოძეთ ზანგიასეული მამული სალისხევსა და ბილანდის გვირაბზედა, ქვემო გულბეთისა გზამდინ, მისითა შესავლითა, გამოსავლითა, ვენახითა, სასახლითა, წყლითა, სათიბითა, მთითა, ბარითა, ტყითა, სანადიროთა და ყოველთა მისითა სამართლიანითა.
აწ გქონდეს და გიბედნიეროს ღმერთმან ჩვენსა ერთგულად სამსახურსა შინაგან.
დაიწერა ბრძანება ესე ქორონიკონსა რნიჱ (168, =1480), თებერვალსა ვ (6).
ალექსანდრე.
111. მამულის წყალობის სიგელი ალექსანდრე (I კახთა) მეფისა იოანე ჭარმაულისადმი
...ნამსახურთა მათთა სანაცვლოდ... წყალობა გვეყო და სიგლითა ამით შევიწყალეთ. და ვისმინეთ აჯა და მოხსენება მათი და მიუბოძეთ მცხეთას შინა ამბროსისძისა მამული, რომელი ბერინასშვილსა ჰქონებოდა, კითხვითა და დამოწმებითა წმიდისა მეუფისა კათალიკოზისა შიოსითა, მით წესითა, რაგვარაცა ამბროსისძეთა და ბერინასშვილსა ჰქონებია, მისითა სასახლითა, ჭურ-მარნითა, სასაფლაოთა, სახელოთა, სამცხეთის შვილოთა წილითა და საძმოთა. კარსანს და სხვაგან მცხეთის მამულშიგა რაცა ბერინასშვილსა ამბროსისძისა მამულზედა მეფეთა და კათალიკოზთაგან სამკვიდროდ და სამამულოდ ჰქონებია და ანუ მქონებელი არის, მისითა შესავლითა, წყლითა, წისქვილითა, ჭალითა, სათიბითა, ტყითა, სანადიროთა, სახნავითა მინდორითა, მთითა და ბარითა, სახმრითა და უხმრითა, საძებრითა და უძებრითა და მისითა მზღვრითა და მიმდგომითა სამართლიანითა, სრულად და უკლებლად. ვინაითგან მოკითხულიცა ვქენით და მასვე ბერინასშვილსა ნამდვილებობისა წიგნი მოეცა და კათალიკოზსა და მცხეთისშვილთა ამა მამულზედა მემკვიდრედ და საყდრისა მოსამსახურედ ეჩინე.
გიბედნიეროს ღმერთმან, თქვენ ჭარმაულთა მღვდელსა იოანეს, ავთანდილს და ლომსა, ძმათა, შვილთა და მომავალთა სახლისა თქვენისათა ყოველთავე მცხეთას შინა ამბროსისძისა მამული, რომელი ბერინასშვილსა ჰქონებია და მასვე ბერინასშვილსა მისითა ნებითა და წადილითა უშვილებიხართ. და ამაზედა მოგიბოძეთ კარსანს ბუირთუელაური მამული და აღაიანთა, ხიზანაშვილი მისითა მამულითა და შაივანაური მამული მისითა ველითა, ვენახითა, წყლითა, წისქვილითა, ჭალითა, სათიბითა, ტყითა, სანადიროთა, სახნავითა, მინდორითა, მთითა და ბარითა, სახმრითა და უხმრითა, საძებრითა და უძებრითა; და რასაცა და რათანასაცა ბერინასშვილი მქონებელი ყოფილა, – მისითა შესავლითა და მზღვრითა და მიმდგომითა სამართლიანითა ყოვლითურთ, სრულად და უნაკლულოდ...
დაიწერა ბრძანება ესე ჩვენი ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა მეოთხესა, ქორონიკონსა რნით (169, =1481), ხელითა მაღალისძისა მცხეთის ქადაგისა მახარებელისათა.
ხელრთვა
ალექსანდრე.
112. სასისხლო სიგელი ალექსანდრე (II იმერთა) მეფისა თოფურიძეებისადმი (1484-1488 წლები)
...ძისა და ... სოლომონიან-დავითიან-ბაგრატოვან მეფისა ალექსანდრეს ... შარვანშა ... მრავალთა ... ლიხთ-იმერთა მტკიცეთ ორთავენ ოქროს ტახტზედ მჯდომარისა და ღმრთივ-გვირგვინოსნისა და ყოვლისა ხმელეთისა მპყრობლობითა მქონებელისა, მეფისა ალექსანდრეს წინაშე მოვიდეს ჩვენთა დროულთა კართა ზედა ერთგულნი და დიდად ერთგულად ნამსახურნი თოფურიძენი: კაციბერ. შერგელი, გიორგი, იოვანე.
მას ჟამსა, ოდეს ერთი ჯორის ცალისა აღნე ზანდუკი ოქრო და ვეცხლი ცხენისწყალმა წამართვა და კაციბერ მომირჩინა, და ჩვენ არა ვიცოდით, და კაციბერმა მომართვი, იმა ერდგულობისათვის გვიაჯნეს და ვისმინეთ. გამოიღეს სიგელი და ძველათაც წმიდა აზნაურისშვილნი ყოფილიყნენ. ვქენით მოკითხული და ტახტისა აზნაურისა შვილნი გამოვიდენ.
ვისმინეთ აჯა თქვენი, მოვიკითხეთ ძველი და ახალი თქვენისა გვარისა ვითარაობა და ერთობ წმიდა აზნაურის კაცნი გამოვიდენ სამონასტრო საყდრითა და მისი შესავლითა გლეხებითა, სამოსახლოითა, საჯვარითა გარეთ და შინათა, ბევრის ყმითა, სათიბითა, ტყითა, ველითა, სათევზოთა ყოვლისფერითა. წმინდა აზნაურის კაცი გამოვიდნენ.
მართლითა განაბჭობი სისხლი გაუჩინეთ თოფურიძეთა დიდისა და მცირესა სამას სამოცდახუთი ათასი ძველი ძველი კირმანეული დაგიურვებოდეს სისხლი. არავინ კადრებულა, თუ ვინმე ეშმაკისა მანქანებითა თოფურიძისა გვარისა კაცი მოკლას, ექვსასი ასი ათასი ძველი კირმანეული დაგიუროს, სანახშირო და ცხრაასი ათასი. და მას გარეთ ათი მეხადილე გლეხი, თეთრი ჯორი ვერცხლის იარაღითა, მეჯინიბითა, თეთრი ქორი, თეთრი მეძებარი მისითა ბაზიარითა დაგეუროს.
ვინცა სახლად დაგესხას, დაგწვას, ალაფი წაიღოს, ნახევარი სისხლი დაგიუროს.
ვინცა ცოლი გაგიუპატიოს, ნახევარი სისხლი დაგეუროს.
ვინცა გვარისა ქალი დაგიგდოს, ან სახლიშვილი მოგიკლას, ნახევარი სისხლი დაგეუროს.
ვინცა გრძნეულობა გითხრას, მართალი გამოხვიდე, ნახევარი სისხლი დაგეუროს.
ვინცა ექვსთა ასოთაგან ერთი დაგიშაოს, ექვსი ათასი კირმანეული დაგეუროს, ოცი ათასი თეთრი უზღოს.
ვინცა კბილი ამოგიგდოს, ნახევარი სისხლი დაგეუროს.
ვინცა მეხადილესა გიცეს, ან მწყემსსა, ნახევარი სისხლი დაგეუროს.
ვინცა ბაზიარსა ან მეთეზურსა გიცეს, ვითარცა შეგვანდეს, აგრე სამასი ათასი კირმანეული დაიუროს.
სხვა ნაძარცვი, ნაკოდი, გზასა ნაძარცვი, ამა სიგელსა და იადგარსა დახედოს, მის-მისითა წესითა დაგეუროს.
ვინცა ყანასა დაგესხას და გიომოს, თუ დაიკოდოს, ნახევარი სისხლი დაგეუროს, თუ მოკდეს, სრული სისხლი დაგეუროს.
ამისნი მოწამენი არიან: თავად ღმერთი და კაცთაგან: ასპალარი ივანე ათაბაგი, ერისთავთა ერისთავი, მანდატურთა უხუცესი დადიანი, სვანთა ერისთავი გურიელი, ფარიჯანიანი ელაშერ, ელაშერი ჭილაძე, ამერიჯიბი ავჯაშერ, ციციშვილი დავით, სხვანი ჩვენი კარის ვაზირნი: შიოშ ფალავანდისშვილი, ფარნაოზ ფალავანდისშვილი, ბაგრატ ბარათაშვილი, თაიმურაზ ლაშხისშვილი, მამისმამა კუჭეიძე, ყელგრძელი ჩხეტიძე, გიორგი ერისთავი, კახაბერი ლომინაძე, როსტომ ჩივჟავაძე, ხაფილანდრო ღოღაბერიძე, ლომინი მიქელაძე, ფანუელ ლაფიცხუძე, საყან მაჭუტაძე, დემეტრე ბერიძე, ლომინი მახაძე, ჯოღერდი ჩლაჩაძე, მოსაით ჯარადაი ქორთოძე, შამადავლა ლიპარტიანი, ელბადურ გოშოძე, ულაშარ ამუნასკირი, არღუნაი შარვაშიძე, ალთუმიშარ ამჩაბაძე, თუმელდი ყუდუსაძე.
აწე, სხვანო კარისა ჩვენისა ვაზირნო და ხელისა მქონებელნო: მესტვირეთა, მენაღარეთა უხუცესნო, მოლარეთა და ბაზიართა უხუცესნო, თქვენცა დაუმტკიცეთ ბრძანება და სიგელი ესე.
აწე, ქრისტეს მიერ კურთხევით კურთხეულნო ქართლისა ქათალიკოზნო და ებისკოპოზნო, თქვენითა ჯვარითა, თქვენითა ომფორითა თქვენცა ასე დაუმტკიცეთ. ლიხთ-იმერისა ქათალიკოზნო და ებისკოპოზნო, თქვენცა ასე დაუმტკიცეთ ბრძანება და სიგელი. სვიმონ მაწყვერელო, მანუელ ქუთათელო, დავით ცხეთელო, ელია ჭყოინდელო, ბართლომე ცაიშელო, რომანოზ მოქველო, გრიგოლ ბედიელო, საბა ხობელო, ევდემოს მცხეთელო, თევდორე დრანდელო, თქვენითა ჯვარითა თქვენცა ასე დაუმტკიცეთ ბრძანება და სიგელი ესე.
დაიწერა ბრძანება და სიგელი ესე ჟამსა ალექსანდრე მეფობისასა, ქორანიკონსა ცხრაას სამოცდარვასა (?), თვესა მაისსა აჩვიდმეტსა, ხელითა მდივნისა იოვაკიმისათა, ამინ.
113. სასისხლო სიგელი ალექსანდრე (II იმერთა) მეფისა შერზადიშვილებისადმი (1484-1510 წლები)
ქ. ნებითა ღმრთისათა, ესე დაწერილი და სიგელი დაგიწერეთ და გიბოძეთ მეფეთა მეფემა ალექსანდრე და ჩემთა დარბაისელთა ყოველთავე. ქართველთა, კახთა და მესხთა და ...ოთა და მეგრელთა და სრულა რაჭველთა შუამდგომლობითა და მოწმობითა, შენ, შერაზადიშვილსა შალვასა და გიორგისა და ქველსადა ქავთარს, მას ჟამსა, ოდეს მე, ლეჯერასა ჩიკვილაძესა და ჩემსა შვილსა მარუშიანსა შემამაკვდა შერაზადაშვილი.
სტუმარსა თავზედა კაჭაძესა ცხენი წავართვიდა მაზედა შემომაკუდა შერაზადაშვილი ივანე მე, ლეჟერასა ჩიკვილაძესა. მაზედა დიდი მტერობა მოგვიყვა, მაზედა ჭარელიძეც გამიწყრა: თუ ჩემი აზნაურიშვილი შენგან მკვდარი არიო, მაზედა მომიხდი, დამწვი და დამკაფე და არა შემარჩინე კაცისა ნამრავლი.
მაზედა შუა შემოვიდნეს დარბაისელნი: იაშვილი ვარდან და გარაყანიძე გიორგი და ფურთუხიძე როსტევან და მანოელ კანაჩაძე და ნავროზა თულაშვილი.
ვქენით მოკითხული ძველსა სიგლისა. ძველსაცა აგრე ეწერა: ექვსა ოცჯერა ოცი ათასი და ათი ათასი ძველი თეთრი კირმანიული ეწერა სიგელსა შერაზადიშვილისა მისითა სანახშირითა.
მოგეც მე, ლეჟერამა ჩიკვილაძემა, შენა, შერაზადიშვილსა შალვას და გიორგისა და ქველსა და ქავთარსა სისხლათა ველეფასა საყდარი მისითა შესავალითა და მისითა სასაფლაოთა და მისითა ხატითა.
მოგეც შენ, შერაზადიშვილსა, მე, ლეჟერამა ჩიკვილაძემა. მოგეც კეკნაძე, გურკინაშვილი და გამრეკელაშვილი და მახარებლიშვილი და ზაქარიაშვილი და კუტუშიძე და ივანაძე; და გაღმა წინამხარსა ოქროძე და ფაქუეთასა – თახვაძე.
მოგეც შენა, შერაზადიშვილო, მე, ლეჟერამა ჩიკვილაძემა ცხრა გლეხი მისითა მამულითა; მოგეც ათი ტანი აბჯარი მისითა იარაღითა; მოგეც თექვსმეტი ცხენი და ჯორი და სამი ათასი და რვისა კაცისა საზიდავი ქვაბი, და ხარი და ზროხა მრავალი, რაც შენმა ავნაქმარმა არა გაკლო, შერაზადიშვილო, მე არა დამიკლია. მოსამართლემაც შემაძლებია, ყმანიც დავაღარიბე შენისა სიკვდილისათვინა, შერაზადიშვილო.
მე, ლეჟერასა ჩიკვილაძესა აღარა შემრჩა ერთისა ცხენისა მეტი და ერთისა იარაღისა მეტი. წელთა ჩალა შემოვირტყი. შენმა სიკვდილმა აგრე გამხადა, შერაზადიშვილო, ვინცა დაგაშაოს, ან შინა ჩამოგიხდეს, ან დაღი დაგასვასა, ან დაგატყვეოს, ან ცოლი მოგი..ნასა, ან ბატონთანა დაგასმინოს, ნახევარი სისხლი მან დაგიუროსა.
ვინცა უდაღოდ გერში გადინოს, ანუ მწყმსი გაგიცარცოს, ათასი მან დაგიუროს.
პირისა დასაუბნებად მამიცემია ვანსა ერთი საგლეხო და კორტანსა ჩიკვილაური ყანა.
დაუმტკიცესა და უბოძეთა სიგელი შერაზადაშვილსა მეფეთა მეფემან ალექსანდრე და ჩემთა დარბაისელთა ყოველთა.
მე დამიწერა ვაჯბია ჭარელიძესა მირიანსა, ერისთავსა. ამისი მწერალი არის ვახტანგ თურამანიშვილი
მეფეთა მეფე ალექსანდრე
114. მამულის წყალობის სიგელი კონსტანტინე (II) მეფისა საღვინის მოლარე ქავთარისძისადმი
ქ. ნებითა და შეწევნითა ღმრთისათა, ჩვენ, იესიან-დავითიან-სოლომონიან-ბაგრატოანმან, ღმრთივ-გვირგვინოსანმან და ღმრთისაგან შეწყალებულმან და პატივცემულმან, მეფეთა მეფემან კოსტანტინე და თანამეცხედრემან ჩვენმან დედოფალთა დედოფალმან თამარ, და ძეთა ჩვენთა: პირმშომან დავით, გიორგი და ბაგრატ, ესე წყალობისა მტკიცე და შეუცვალებელი სამკვიდრო და საბოლაო პიტაკი და ჩაქი დაგიწერეთ და გიბოძეთ თქვენ, ჩვენსა დიდად ერთგულსა და თავდადებით მრავალფერად ნამსახურსა, ჩვენსა თანაშეზრდილ-გაზრდილსა და ჩვენისა მორჭმისა და ამოდ-ყოფისათვის მრავალფერად მეცადე-მომჭირნესა ქავთარისძესა, საღვინის მოლარესა ახალციხელსა და თქვენთა ძმათა: თორელსა, ეშიმასა, შვილთა თქვენთა: ლიპარიტს, მირიანს, დავითს, სურხანს, ტარიელს. გახმაროს ღმერთმან ჩვენისა ერთგულობასა, შვილისშვილთა და მამავალთა სახლისა თქვენისათა ყოველთავე.
მას ჟამსა, ოდეს მირიანისძე დაბოლოვდა და უმკვიდრო იქმნა, და თქვენ დიდი სამსახური და ერთგულობა გამოიჩინეთ ჩვენ ზედა და ჩვენსა შვილსა ურდოს იახლენით და მისად შედეგად ესე წყალობა გიყავით: დაგსვით მირიანისძის მამულზედა და დაგიმკვიდრეთ და გიბოძეთ ქვენაფლასი მისითა მზღვრითა და ბოლოთა, რიეთი მისითა შესავლითა, მთითა და ბარითა, ქაშუეთი მისითა საყდრითა, მისითა საზღვრითა, წითელისა კლდესა მოტანებით ღალოათამდისინ; საყდარი ...გალისა, ღომარეთი, საყდარი და ნასოფლარი ხუთუსაბი, ბოროს ციხე და ქრცხილვანა სუიავარას კოშკს უკანამდისინ; ნაციხვარა ეკლესიითა და ერთითა გლეხითა და საყანურითა; და ერთი ვენახი სკრას ქონებია, მითა, თეთრაული რომე ჰქვიან; ოლოზი მისითა საყდრითა და ექვსითა საგლეხოთა; კიოთას ერთი საგლეხო მისითა ეკლესიითა.
ესე მამული ყველა მირიანისძესა ჰქონდა და, რაცა მას ჰქონია, იგი უკლებლად თქვენთვის გუიბოძებია მისითა ეკლესიითა, სასაფლაოთა, სასახლითა, ჭურ-მარნითა, ველითა, ვენახითა, წყლითა, წისქვილითა, ჭალითა, სათიბითა, ტყითა, სანადიროთა, მთითა, ბარითა, შესავალ-გამოსავლითა, საძებრითა და უძებრითა, მისითა სამართლიანითა ერთობ ყველათა.
გქონდეს თქვენ, ჩვენსა დიდად ერთგულსა და თავდადებით მრავალფერად ნამსახურსა, ჩვენსა თანა შეზრდილ-გაზრდილსა და ჩვენისა მორჭმისა და ამოდ ყოფისათვის მრავალფერად მეცადე-მომჭირნესა, ქავთარასძესა, საღუინის მოლარესა ახალციხელსა და შვილთა თქვენთა ლიპარიტს, მირიანს, დავითს, სურხანს და ტარიელს, შვილისშვილთა და მამავალთა სახლისა თქვენისათა ყოველთავე.
გახმაროს ღმერთმან ჩვენსა ერთგულად სამსახურსა შიგან მირიანისძისა მამული სრულად და უკლებლად: ქვენაფლასი მისითა მზღვრითა და ბოლოთა, რიეთი მისითა შესავლითა, მთითა და ბარითა, სუიავარას კოშკს უკანამდისი; ნაციხვარა ეკლესიითა, ერთითა გლეხითა და საყანურითა; და ერთი ვენახი სკრას ქონებითა მისითურთ; თეთრაული რომე ქვიან; ოლოზი მისითა საყდრითა და ექვსი საგლეხო; კიოთასერთი საგლეხო მისითა ეკლესიითა; სხვა რაცა და რასთანაცა მირიანისაძისაეული....
ხელგეწიფების გასაყიდად, გაზითვებად, თანა-შეტანად, შეწირვად და, რითაც ფერად გინდა. კიდეც გვითარხნებია, რომე არა სამუშაო და არა სათხოვარი არა ეთხოებოდეს.
გქონდეს ჩვენს ერთგულად სამსაურსა შიგა...
დაიწერა ბრძანება და ნიშანი ესე ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისა მეათესა, ქორონიკონს როე (175, =1487), ხელითა მდივნისა ჩვენისა თუმანიშვილის ზაქარიასითა
115. სასისხლო სიგელი კონსტანტინე (II) მეფისა თოდაძეებისადმი
ქ. სახიერითა ღმრთისა, არსისა მბადისა და გარემოუწერელისა, მამისა, ძისა და სულისა წმიდისათა, ჩვენ, მეფეთა-მეფემან იესიანმან, დავითიანმან, სოლომონიანმა, ზეგარდმო ცხებულმან ღმრთიულმან გვირგვინოსანმან და სრულიად ჩვენთა ლაშქართა, რანთა, კახთა, აფხაზთა, ქართველთა, ჯიქთა, სვანთა, მესხთა, შანშე და შარვაშთა, ლიხთ იმერთა და ლიხთ ამერთა, აღმოსავლეთისა და დასავლეთისა, ჩრდილოეთისა და ყოვლისა საქრისტიანოსა პირველ დასაბამითგან და ვიდრე უკუნისამდისა ნებითა ღმრთისათა ხელმწიფედ ფლობით მპყრობელმან და შორს წარჩინებულმან, ღმრთიულ-გვირგვინოსანმან და ორთავე ტახტთა ფლობელ-მპყრობელმან დიდმან კონსტანტინე.
დაგვეაჯნეს ჩვენი დიდად და თავდადებით ნამსახური, ფარიჯანიანი სარგის და გიორგი და ვითა მათისა ერდგულისა ყმისა თოდოძესა ვარდან და გიორგი თოდოძენი დაგვეაჯნეს.
ვისმინეთ აჯა და მოხსენება თოდოძენისა, ვქენით მოკითხული მათი გვარისა ძველისა და ახლისა და ესე შევიგენით: ერთობ წმინდა ქებული მსახური კაცი ყოფილან ხატითა, აბჯრითა, შინა და გარე ყმითა, ყოულითა იარაღითა თოდოძენი ვარდან და გიორგი.
მერე დავსხედით თავად პატონი მეფეთ-მეფე კოსტანტინე და ჩვენი დარბაისელნი და გაუჩინეთ სრული და უკლები სისხლი თოდოძეთა – ორას სამოცი ათასი თეთრი სისხლად დაგეურებოდეს დიდთაგან და მცირეთაგან, უზედაესთა და უქვედაესთაგან.
ესე ჩვენგან ნდომით გაჩენილი სისხლი ორას სამოც ათასი თეთრი გაგვიჩენია. სისხლად დაგეუროს საზაოსა და სანახშიროსა გარეთ. და ცამეტი ათასი თეთრი სანახშიროდ გარდაგიხადოს. ნუმცა ოდეს კადრებულ არს შლად და ქცევად ამისდა, რომე ღმრთისა სამართლისა ზედა შეუშვით.
ლაშქარსა ვიყავით, სამი თათარი გამოირჩია ყაინმან, ვითა სამი ქრისტიანე შეაბითო სამართალსა ზედა. მერე ერთი ესე თოდოა ვარდან შევაბით და ორი სხვა. იპრიანა ღმერთმან და სამივე დაჭრეს და მოკლეს. ამისდა საჯილდოდ გაუჩინეთ სრული და უკლები სისხლი – ორას სამოცი ათასისა გაგვიჩენია და გქონდეს ძეგლი ესე აწა და უკუნისამდის.
აწა, ვინცა ცოლი წაგიღოს და ან ასული დაგიგდოს, ნახევარი სისხლი დაეუროს.
ვინცა დიდსა პატონსა ჩაგასმინოს, მართალი ან ღალატი ეცადოს, ნახევარი სისხლი დაეუროს.
ვინცა შიგნით დაგესხას და ან დაგწვას, იგივე ნახევარი სისხლია.
ვინცა ჯოგი გაგიტეხოს პირუტყვსა და ან ცხენისა, თუთხმეტი ათასი თეთრი გადაგიხადოს და ნაძარცვი შემოგაქციოს.
ვინცა მკვდარი გაგიძარცოს და ან სასაფლაო გაგიტეხოს, თორმეტი ათასი თეთრი გადაგიხადოს.
ვინცა უსამართლო ჭორი დაგიგდოს უმეცროდ, თუ მართალი დარჩე, ნახევარსა სისხლსა ემატოს.
ვინცა ბაზიარი ან მეჯოგე გიცეს, ხუთი ათასისა თეთრისა გადაგიხადოს. ვინცა უომარი ვაჟი ან ქალი სცეს და ან გაძარცოს, მეოთხედი სისხლი გადაგიხადოს.
ვინცა ცოლი გაგიუპატიოს ძალითა, იგივე მეოთხედი სისხლი დაგეუროს. სხვა – ნაკოდი, ნაძარცვი, საუპატიო სასიგლო საქმე ზემო სასისხლოსაგან იანგარიშეთ და მათითა წესითა დაეუროს.
აწა, ვინცა ნახოთ ბრძანება ესე ჩვენი მეფეთა, დიდებულთა, თავადთა, ეპისკოპოზთა, ერისთავთა, ეჯიბთა, მსახურთუხუცესთა, ოთხმიზორთა, მოლარეთუხუცესთა, მესტუმრეთა, მეჯინიბეთუხუცესთა და ყოველთა კარისა ჩვენისა ვაზირთა და მოურავთა, ხელისა მქონებელთა, ერთბამად დაუმტკიცეთ.
აწა, ქრისტეს მიერ კურთხეულნო ებისკოპოზნო, ქათალიკოზნო, ესე ჩვენი გაჩენილნი სიგელი, თქვენითა ჯვარითა და კურთხევითა, თქვენცა აგრე დაუმტკიცეთ. ამისნი დამხდომნი და მოწამენი არიან: მერე შავასძე ჯაენი, ცოტნე ფარჯანიანი ერისთავი, მონელასძე გიორგი, გელაზ ...არიანი.
დაიწერა სიგელი სასისხლო ესე თვესა დეკენბერსა ხუთსა და დღესა პარასკევსა (5 დეკემბერი პარასკევი იყო 1483 და 1488 წლებში) ჯვარისასა პატიოსნისასა, ჟამსა მეექვსესა, ხელითა კარის მწიგნობრისა ფილიპესითა.
ამა სიგელსა შიგან ესეცა დაგვიწერია და გაგვიჩენია: მეპატრონესა კაცსა აბჟანდსა ჩამოეზიდოს, წყალობა უყოს და უბოძოს სამართალი გიორგის და ვარდანს. მომავალსა მათსა გვარსა ფანჯიკი არა გეთხოებოდეს.
აწა, ვინცა ესე სიგელი დაწერილი უარყოს, კრულ, წყეულ, შეჩვენებულიმც არის ქრისტეს მადლითა. და ნაწილი მისი ურწმუნოსა თანა დაიდების; შემცა-ედების დანთქმა დათან და აბირონს თანა დიდსა დღესა მას განკითხვისა, აქა და საუკუნოსა.
ქ. მტკიცე არს ნებითა ღმრთისა, ამენ და უკუნისამდენ.
116. შეწირულების განახლების სიგელი ალექსანდრე (II იმერთა) მეფისა მთის წმიდა გიორგისადმი (1484-1491 წწ.)
ქ. ჩვენ მეფეთ მეფემან ალექსანდრე და თანა მეცხედრემან ჩვენმან დედოფალთა დედოფალმან თამარ, და ძემან ჩვენმან ბაგრატ და ვახტანგ, ესე წიგნი მოგახსენეთ თქვენ მთის მთავარ მოწამეს წმიდას გიორგის ასე და ამა პირსა ზედა: რაც ამას ზემო სიმაგრე სწერია, ჩვენც ამის გამთავებელი ვართ ნებითა ღმრთთისათა და ან ვინც ჯოგი გატეხოს, წმიდის გიორგის შეცოდებით გარდახდეს.
(ალექსანდრე მეფის და თამარ დედოფლის ხელრთვა)
117. სასისხლო სიგელის დამტკიცება ალექსანდრე (II იმერთა) მეფისა აბესალომ გელოვანისადმი (1484-1510 წწ.)
დაუმტკიცეთ და უბოძეთ ჩვენ, მეფეთ მეფემან ალექსანდრე და ძემან ჩვენმან ბაგრატ, და თანამეცხედრემან ჩვენმან თამარ, ღმრთისა შეწევნითა და თავსმდებობითა,
ესე სასისხლო სიგელი მივეცით და მივუბოძეთ გელოანსა აბესალომსა, სვანისა ერისთავსა სისხლი ორი ათი ათასი.
ვინაც გამოჩნდეს ღმრთისა არისმყოფელი კაცი და მოკლას გელოანი, ესე ჩვენგან გაჩენილი სისხლი და სიგელი უკლებათ გადაუხადოს.
ვის გულისთვისა გელუანი დაიკოდოს, თუ გამოენახოს, ოცი ათასი გარდაუხადოს.
ვინაც ესე სიგელი და ბრძანება ნახოთ შემდგომად ჩვენთა მეფეთა, დედოფალთა, ერისთავთა, მანდატურთუხუცესთა, დადიან-გურიელმან, სპასალარ-ათაბაგმან და ყოველთა ჩვენისა ხელისა მქონებელთა, თქვენც აგრე დაუმტკიცეთ დარბაზსა ჩვენსა. ნუ ვინ ხელყოფთ შლად ბოძებულსა ამას ჩვენსა.
დაიწერა სიგელი ესე ხელითა ჩვენისა მდივნისა...
118. შეუვალობის განახლების სიგელი კონსტანტინე (II) მეფისა სვეტიცხოვლისადმი
... წარმამართებელო მეფობისა ჩვენისაო, დიდებაო და სიმტკიცეო სკიპტრა-პორფირისა და გვირგვინისა ჩვენისაო, მეტეხთა და ხახულისა ღმრთისმშობელო!
მეოხებითა და შუამდგომელობითა თქვენითა მევედრებელმან ძისა თქვენისამან და მონდობილმან ცვა-ფარვათა თქვენთამან და განმაერთიანებელმან ლიხთ-იმერისა და ლიხთ-ამერისამან – ორისავე სამეფოსა მტკიცედ და შეურყეველად მპყრობელმან, აფხაზთა და ქართველთა მეფეთა მეფემან კოსტანტინე, და პირმშომან ძემან ჩვენმან პატრონმან მეფემან დავით, გიორგი და ბაგრატ, რაოდენი ქება და მადლობა შევსწირო თქვენდა მომართ, ვითარი ქველის საქმე ვქმნე წინაშე ძისა თქვენისა ჩვენდა მომართ ესეთ წყალობა-აურაცხელისა, ვითარცა ესე-რა ბრწყინვენ ოთხნივე კედარნი მეფობისა ჩვენისანი.
და შეწევნითა და წინამძღვრობითა ძელისა ცხოვრებისათა, აგარის ნათესავნი, მტერნი და წინააღმდგომნი ჩვენნი სამარადისოდ ლტოლვილ და უკუნქცეულ არიან, და, რადცა უკუილაგმა გონება ჩვენი სამსახურებელად სვეტისა ღვთივ-აღმართებულისა, კვართისა სამეუფოსა და მირონისა ღმერთ-მყოფელისა.
და ვითა სამართლად გვმართებდა პატრონთა პაპათა და მამათა ჩვენთაგან გაჩენილისა დამტკიცება, ეგრეთ ჯერ-ვიჩინეთ და გულსმოდგინებით ახლად გუჯრითა ამით ჩვენცა დავამტკიცეთ, ვათარხნეთ და ვათავისუფლეთ, რაცა და რასთანაცა ტაძრისა თქვენისა საყდრისა დედაქალაქისა მცხეთისა შესავალნი მამულნი არიან.
არა ეთხოებოდეს და არა ეწერებოდეს არაოდეს არა დიდი სათათრო ულუფა, არა წვრილი საწერი მუდამი ულუფა, არა მეჯინიბეთა, არა ბაზიერთა, არა ახოსალართა, არა მეძაღლეთა, არა ულაყი ეთხოებოდეს, არა საკლავისა შემნახავნი, არა სამზარეულოსა შეშისა მზიდავნი და არა წყლისა მზიდავნი, – რაცა კაცისაგან მოიგონების და ანუ მწიგნობრისაგან მოიგონების, – არასთანა არა ეთხოებოდეს, არაფერი არა.
და არავის რა საქმე უც მცხეთისა შესავალსა თანა, არა კარისა ჩვენისა წარვლენითა მოსაქმეთა მოასილთა და არა სხვისა ადგილისა მოურავთა. არა ეთხოებოდეს არა პური, არა ღუინო, არა ძროხა-საკლავი, არა სამუშაო, არასთანა არა. ესე ძველთა პაპათა და მამათა ჩვენთაგან განჩენილი დაუმტკიცეთ სვეტსა ღმრთივ-აღმართებულსა, კვართსა საუფლოსა და მირონსა ღმერთ-მყოფელსა.
ამას გარეთ, ჩვენთა ცოდვათა სიმრავლისა და სოფლისა ვითარებისაგან ცოდვისა საქმესა შეესწრა ჩვენი შვილი დავით და უხვედრი ბარათაშვილისა ასული შეირთო. თქვენ, პატრონი კათალიკოზი ევაგრი და თქვენი ეპისკოპოზნი რჯულისა წესითა გამოგვენახენით. ჩვენ, როგორაც გვმართებდა, კარზედა მოუდეგით მცხეთისა საყდარსა და შემოვეხვეწენით და დავიურვეთ ამა წესითა: ოთხი ხატი მოვჭედეთ და ოთხი კანდელი დავკიდეთ მისითა მეზეთითა; ქალაქს – შაქარაშვილი, არდაშერაშვილი ჯუანშერა, ბასილაშვილი შიო, დოდიაშვილი ავთანდილა. ასე რომე, თუ რამე საყდრისა ან კათალიკოზისა სავაჭროსა აიღებოდეს, მისი ბაჟი არა ეთხოებოდეს. ეზრაშვილისა მამული თელოანი, სხალდიდითაური მისითა შესავლითა და გამოსავლითა, მთითა და ბარითა, ტყითა, სათიბითა, ველითა, ვენახითა, ჭალითა, მთითა და ყოვლითა მისითა სამართლიანითა საზღვრითა, საძებრითა და უძებრითურთ.
და მცხეთისა სახლსა მალი არასოდეს ეთხოებოდეს და არცა გამოვაღებინოთ. და ცხვრისა საბალახისა ასე რომე: თუ მთას გავიდეს, ან ბარს, საჩვენო შიგან გამოიღოს, არა და სამცხეთო მამულშიგან არასოდეს საბალახე არა ეთხოებოდეს.
ესე უცილებელად ყოვლისა კაცისაგან მოგახსენეთ თქვენ, დიდსა და ცათა მობაძავსა მცხეთისა საყდარსა, ნუგეშინის საცემლად ცოდვილისა სულისა ჩვენისა და წარსამართებელად მეფობისა ჩვენისად და განმრავლობისათვის დღეთა ჩვენთა და ძეთა ჩვენთა.
და აჰა, თქვენ, წმიდაო მღვდელთა მთავართ მთავარო, ქართლისა პატრიარქო კათალიკოზო ევაგრი, როგორაც ჩვენგან დამტკიცებულსა მართებს, აგრე ვედრებულ იქმენ წინაშე ღმრთისა მოსატევებელად ცოდვათა ჩვენთა და ნუმცა დავიწყებულ ვიქმნებით ლოცვათა შინა თქვენთა.
აწ ესე ჩვენგან გაჩენილი თარხნობა და მალი, საბალახე, ეზრაშვილისა მამული და ქალაქს ახლად ჩვენგან შემოწირული მეზეთენი, შაქარაშვილი და სოფელნი და ეზატ-გუდალეთნი მათით მთითა და ბარითა, ასე რომე, თუ სამცხეთო ან საკათალიკოზო სავაჭრო ქონდეს, სადა გინდა საჩვენოშიგა იაროს, მისი ბაჟი არა ეთხოებოდეს...
დაიწერა მტკიცე ესე გუჯარი მეფობისა ჩვენისა მეათესა, ქრონიკონსა როვ (176, =1488), ხელითა ფრიად ცოდვილისა, ყოვლისა ადამიანის უნარჩევესისა, კარისა ჩვენისა მდივან-მწიგნობრისა ფახრიშვილისა ანდრონიკესათა.
მეფე კოსტანტინე დავამტკიცებ.
119. სასისხლო განჩინება ალექსანდრე (II იმერთა) მეფისა ფალავანდიშვილებისადმი
გვირგვინოსანის მეფეთ-მეფის ალექსანდრესაგან, იესიან-დავითიან-სოლომონიან-ბაგრატონიანთა; ნებითა და შეწევნითა ღმრთისათა და წარმომართებელო მეფობისა ჩვენისაო, წმიდაო სკიპტრა პორფირო და გვირგვინო, მეტეხთა და ხახულისა ღმრთისმშობელო!
მეოხებითა თქვენითა აფხაზთა, ქართველთა, ჯიქთა, რანთა, კახთა, სომეხთა მეფისათა, შანშე, შარვაშთა და ყოველთა აღმოსავლეთით ვიდრე დასავლეთამდის და ჩრდილოეთისა და ორისავე ტახტისა – ქართლისა და ლიხთ-ამერისა თვით მტკიცედ ფლობით მპყრობელმან, ღმრთივ-გვირგვინოსანმან, მეფეთა შორის უმეტეს წარჩინებულმან, მეფეთა მეფემან ალექსანდრე, და პატრონმან დედამან ჩვენმან, დედოფალთა დედოფალმან ელენე, და თანამეცხედრემან ჩვენმან, პატრონმან დედოფალმან თამარ.
მოვიდეს წინაშე ჩვენსა ჩვენი ერთგულნი, სანიადაგოდ თავდებით ნამსახურნი და ჩვენისა მორჭმისათუის მომჭირნენი ჩვენი თავადნი: ფალავანდისშვილნი სიაოშ, ბევროზ, ზვიადი, ბეჟან, ფალავანდი, რუსი, მზეჭაბუკ, დავით და ივანე, რათა გვეაჯნეს.
და ვიაჯენით და ვისმინეთ აჯა და მოხსენება მათი, რათამცა შეგვეწყალნეს სიგლითა ამით და მიგვებოძა მტკიცე და უქცეველი სიგელი ესე, და შეგიწყალეთ და გიბოძეთ უკუნისამდის გასათავებელი და შეუცვალებელი მას ჟამსა, ოდეს მამა თქვენი გაბელიძესა ამირანის ძმას მოეკლა. ამა ზედან ჩამოვედით შუა თავად მე, პატრონი მეფეთ მეფე ალექსანდრე და პატრონი დადიან-გურიელი გიორგი და ჩვენნი დარბაისელნი, ამერელნი და ქართველნი და გურიელნი.
დიდი საქმე იყო ფალავანდისშვილისა და გაბელისძისა შუა. დაგიდვა და მოგცა ჩვენით საშუალობითა და მისითა ნდომა-გუნებითა მარტომან ამირან ასე და ამა პირსა ზედან, რომე არა რომელი მისი გვარის კაცი იმა მოსაცემ შიგან არ შეიყვანა ამირან. ესე ჩვენი მოზავებულობითა და საშუალობითა დაგიდვა და მოგცა მკვიდრად და მოუსარჩლელად მარტომან ამირან: ოქონა მონასტერი და სოფელი სხვითა ეკლესიებითა, გლეხებისითა, საფუძვლითა და სასახლითა, ველითა, ვენახითა, მთითა, სანადიროთა, ბარითა, სახნავითა, მინდორით, სათიბითა, ჭალა-სასარითა, წყლითა, საწისქვილოთა და გამოსავლითა, მისითა საზღვრითა და ყოვლითურთ ერთობილითა.
და გვიბოძებია და შეგიწყალეთ მტკიცე და მოუშლელ-შეუცვალებელი ჩვენ, პატრონმან მეფეთ მეფემან ღმრთივ-გვირგუინოსანმან ალექსანდრე და პატრონმან დედოფალთა დედოფალმან, დედამან ჩვენმან ელენე, და თანამეცხედრემან ჩვენმან, პატრონმან დედოფალმან თამარ, თქვენ, ჩვენსა ერთგულსა და თავდადებით ნამსახურსა და ჩვენისა მორჭმისა მომჭირნეთა, ჩვენსა თავადთა ფალავანდისშვილთა: სიაოშს, ბევროზს, ზვიადსა, ბეჟანს, ჩიჟანსა, ფალავანდსა, რუსის, მზეჭაბუკს, დავითს და ივანეს, შვილთა და მომავალთა სახლისა თქვენისათა.
მას ჟამსა, როდეს გაბელიძესა ამირანის ძმასა მამა თქვენი მოეკლა და სხვა ავიცა საქმე დიადი მოეხდინა თქვენზედან, ჩამოვედით საშუალათ მე, პატრონი მეფე ალექსანდრე და პატრონი დადიან-გურიელი გიორგი და ჩვენნი დარბაისელნი, იმერელნი და ქართველნი. და დაგიდვა მარტომან ამირან. არა რომელი მისი გვარის კაცი არა მოიყენა მისისა გვარისა კაცთაგან, სასამართლოდ დადვა. რაცა მართალმან სამართალმან გაგიჩინოს ფალავანდისშვილსა, ისე დაგიურონ სისხლი.
„მე მარტოსა ამირანს ჩემად კერძად მამიცემია მკვიდრად და მოუსარჩლელად ყოვლისა კაცისაგან ოქონა“.
კვლავე მე, მეფეთ მეფესა ალექსანდრეს მიბოძებია ოქონა, ნასისხლად მოცემული მარტო ამირანისაგან: მონასტერი და სოფელი სხვითა ეკლესიებითა, გლეხნი მისითა საფუძვლითა და სასახლითა; მთა მისითა სანადიროთა; ბარი მისითა სახნავითა; მინდორი მისითა სათიბითა; ჭალა მისითა სასარითა და საჭიღვითა; წყალი მისითა საწისქვილოთა და სანადიროთა, შესავლითა და გამოსავლითა, მისითა ერთობილითა საზღვრითა, ყოვლითურთ უკლებად და უცილებელ და მოუსარჩლელად ყოვლისა ადამიანისა კაცისაგან, ვითა ზემოთ დაგვიწერია, ოქონა მისითა ერთობილითა, ჰქონდეს ფალავანდისშვილთა ნასისხლად.
არავინ გვიბრძანებია ამა ჩვენგან დაწერილისა შლად და ქცევად არასა ჟამსა ცვლისა და შემოსულობისათვის, არა ჩვენგან და არა შემდგომად ჩვენსა სხვათა მომავალთა მეფეთა და დედოფალთაგან.
და თქვენ, წმიდანო და მღვდელთმთავარნო, ქრისტეს მიერ კურთხეულნო აფხაზეთისა და ქართლისა კათალიკოსნო, უჯვარობით დაგვიმტკიცეთ. სხვანო კარისა ჩვენისა წარჩინებულნო, ციხისთავნო, მოლარეთხუცესნო და მოლარენო, მეაბჯრეთუხუცესნო და მეაბჯრენო, მეჯინიბეთუხუცესო და მეჯინიბენო, მოურავნო და ხელისუფალნო, ტკბილისა და ხარჯის მკრეფელნო, მზარეულნო, ძროხა-საკლავისა მკრეფელნო და სხვანო ყოველნო კარისა ჩვენისა მოხელენო და წარჩინებულნო, ნუ ვინ იკადრეფთ ბრძანებულისა ამას ჩვენსა შლასა და ქცევასა, თქვენცა ნება დაურთეთ ჩვენგან დამტკიცებულსა ამას სიგელსა.
ამისნი მოწამენი არიან და შუადამხდურნი არიან: პატრონი დადიან-გურიელი გიორგი, ქუთათელ მთავარებისკობოსი ბართლომე, ჭილაძე ლიპარი, რაჭისა ერისთავი ჩხეტიძე ივანე და მისი ძმა კახაბერი და ესტატე და აბესალომ, ჩიჟავაძე საზვერელი და ვამიყ ციხისთავი, ღოღაბერიძე ესტატე, ჩხეტიძე ამილახორი სანასარ, მოლარეთუხუცესი მხეციძე სარგის, სახლისუხუცესი აფხაჭელიძე ივანე, ინასარიძე აბესალომ, გურიელნი: ბერიძე, მაჭუტაძე, მახაძე, ლაშრიშვილი ზაზაი, კუჭეჭიძე სიაოშ, ჯაფარიძე შანშე და ქველი, საწოლის მწიგნობარი არიშიძე სიაოშ, გარაყანიძე ხელა, ჩხეტიძენი: ვახტანგ და აბესალამ, აბაშიძე თაყა და აბაში, წერეთელი განონაი, ქავთარაძე როსტევან, მიქელაძე ყერგძელი, დიდებული ზვიადი, იაშვილი ბეჟან და სრულად ჩვენნი დარბაისელნი იმერელნი, დიდნი და ცოტანი, ამისნი მოწამენი, თავდებნი და შუადამხდომნი არიან.
დაიწერა სიგელი ბრძანება ესე ჩვენი ინდიქტიონსა მეფობისა ჩვენისასა სამსა, ქორონიკონსა ას სამოცდა თექვსმეტსა (1488), თვესა ივლისსა ერთსა, ქუთათის დღესა ორშაფათსა.
დედოფალთ დედოფალი ელენე
120. წყალობის სიგელი კონსტანტინე (II) მეფისა აღბუღა ფანიასშვილისადმი
ქ. სახელითა ღმრთისაითა, მეფეთა მეფისა კოსტანტინესგან და ძეთა ჩვენთა: დავით, გიორგი, ბაგრატ და დიმიტრისაგან. ნებითა და შეწევნითა ღმრთისათა, აფხაზთა და ქართველთა, კახთა, რანთა და სომეხთა მეფისა, შანშა და შირვანშა და ყოვლისა ჩრდილოეთისა საქართველოსა მტკიცედ ხელმწიფედ მპყრობელ-მქონებელთასა.
მოვიდეს წინაშე ჩვენისა ჩვენნი დიდად ერთგულნი და ძალისაებრ მათისა დიდად ნამსახურნი ფანიასშვილნი აღბუღა და ძმანი მისნი: ნუგზარ, სეფედავლე, ჩუბინ და კახაბერი. გვიაჯნეს და მოგვახსენეს, რათამცა ერთგულობა-ნამსახურთა მათთა სამუქფოდ ჩვენცა მათთვის წყალობა გვეყო და სიგლითა ამით შეგვეწყალნეს.
ვისმინეთ აჯა და მოხსენება მათი და მიუბოძეთ რუისს, საყდრის უბანს ელიასშვილი მისითა სასახლითა, ვენახითა, ჭურ-მარნითა, სახნავითა, ნასყიდითა, წყლითა, წისქვილითა, ჭალითა, სათიბითა, საფიჩხულითა, სანადიროთა, სახმრითა და უხმრითა, საძებრითა და უძებრითა და მისითა სამართლიანითა, სრულად და უკლებად.
დაიწერა წიგნი და სიგელი ესე ქკ~სა როთ (179, =1491), ხელითა მცხეთის ქადაგისა მახარებელისათა.
121. შეწირულების წიგნი კონსტანტინე (II) მეფისა მთის წმიდა გიორგისადმი (ქვემო რაჭაში ე.წ. ლეკნარის წმ. გიორგის ეკლესიისთვის)
ქ. ნებითა ღმრთისა, ჩვენ, მეფეთა მეფემან კონსტანტინე და თანამეცხედრემან ჩვენმან, დედოფალთა დედოფალმა თამარ, და ძეთა ჩვენთა, პირმშომან დავით, გიორგი და ბაგრატ, ესე ახლად მტკიცე და უცვალებელი ნიშანი მოგახსენეთ თქვენ, მთისა მთავარმოწამეს წმიდასა გიორგის, მას ჟამსა, ოდეს მოკითხული ვქენით და ძველითგან ულაყის გამოღება არ გჭირვებოდა. აწ, ახლად ჩვენცა ულაყი ამოუკვეთეთ ასე და ამა პირსა ზედა, რომე გიორგობას დღეს ორით ხუცითა, ორით ცხვრითა, თქვენით პურ-ღვინითა აღაპს გარდაიხდიდეთ, ნებითა ღმრთისათა ჩვენად სადღეგრძელოდ, გასამარჯვებელად და საუკუნედ შემწედ.
აწ, ვინცა ესე ჩვენი ნიშანი მოშალოს, ჩვენისამცა ცოდვის სანაცვლოდ განიკითხვის მას დიდსა დღესა განკითხვისასა და დამამტკიცებელნი აკურთხნეს ღმერთმან.
გქონდეს ნიშანი ესე და არასოდეს მოგეშალოს. რაგინდარა დაჭირება იყოს, თქვენ ულაყი არავინა გთხოვოს.
დაიწერა ნიშანი ესე ქკნ~ს როთ (179, 1491) თვესა აგვისტოსასა კ (20) ხელითა კარისა ჩვენისა მწიგნობარ მუშრიბის და მესტუ[მრისა] თავაქალაშვილისა სადათიერისათა.
კონსტანტინე მეფის და თამარ დედოფლის ხელრთვა.
(რა უნდოდა კონტანტინეს ოჯახით ქვემო რაჭაში ამ დროს? ისტორიკოსები ამ დოკუმენტზე დაყრდნობით ვარაუდობენ რომ იაყუბ ყაენის სიკვდილის /1490 წ. 14 დეკემბერი/ შეტყობის შემდეგ კონსტანტინემ კვლავ გაილაშქრა დას. საქართველოში და მისი ნაწილი მაინც დაიკავა, რის შემდეგაც ავიდა რაჭის აღნიშნულ ტაძარში, რომლის ნანგრევებია დღეს შემორცენილი სოფელ ზედაშავრიდან 15 კმ-ზე. სხვათაშორის ამ წელსვე კონსტანტინემ ლორეს ციხეც დაიბრუნა, შემდეგ კი ეგვიპტესა და ესპანეთთან მიმოწერით ანტიოსმალური კოალიციის შედგენას შეუდგა.)
(რა უნდოდა კონტანტინეს ოჯახით ქვემო რაჭაში ამ დროს? ისტორიკოსები ამ დოკუმენტზე დაყრდნობით ვარაუდობენ რომ იაყუბ ყაენის სიკვდილის /1490 წ. 14 დეკემბერი/ შეტყობის შემდეგ კონსტანტინემ კვლავ გაილაშქრა დას. საქართველოში და მისი ნაწილი მაინც დაიკავა, რის შემდეგაც ავიდა რაჭის აღნიშნულ ტაძარში, რომლის ნანგრევებია დღეს შემორცენილი სოფელ ზედაშავრიდან 15 კმ-ზე. სხვათაშორის ამ წელსვე კონსტანტინემ ლორეს ციხეც დაიბრუნა, შემდეგ კი ეგვიპტესა და ესპანეთთან მიმოწერით ანტიოსმალური კოალიციის შედგენას შეუდგა.)
122. ალექსანდრე (II იმერთა) მეფის სასისხლო სიგელი მაჭავარიანებისადმი
ხელმწიფე ... ღმრთივ გვიგვინოსანი ... ორისავე ტახტის ლიხთ იმერის და ლიხთ ამერისა მპყრობელმან მეფეთ-მეფემან ალექსანდრე. ნებითა ღმრთისათა აფხაზთა, რანთა, კახთა, სომეხთა და ქართველთა, ჯიქთა და ალანთა მეფისა, შანშე და შარვანშე.
მოვიდეს ჩვენს წინაშე ჩვენნი ერთგულნი და თავდადებით ნამსახურნი მაჭავარიანი ავთანდილ, ვარძიელ და ივანე და თქვენი შვილი სიაოშ, მას ჟამსა, როდეს მოგვიდეგით კარზედა და ვისმინეთ აჯა და მოხსენება თქვენი და სასისხლო სიგელი გვთხოვეთ.
ვიკითხეთ თქვენი გუარი და სახლი და საბატიონი კაცნი ყოფილიყვენით და ძველადაც საბატიო სიგელი გქონებოდა, მაგრა ჟამისა აშლილობას და ლაშქრობას წაგხდომოდა. აწ ჩვენც, რაგვარც შენს სამსახურს და ერთგულობას მართებდა, აგრე ახალი სიგელი გიბოძეთ ასე და ამა პირსა ზედა:
ნუმც იკადრების მართალისა კაცისა სიკვდილი. თუ ეშმაკისა მანქანობითა, ვინც შენი გვარის კაცი მოკლას, სრული სისხლი, რაც ძველად გწერებოდა, და ჩვენცა ახლად დაგიმტკიცეთ ოთხას ორმოცდაათი ათასი თეთრი დაგეურებოდეს. ამას გარეთ თექვსმეტი ათასი სანახშირე დაგეურვოს.
ვინც ცოლი წაგიღოს, ნახევარი სისხლი დაგეურვოს;
ვინც ცოლი მოგი..ნას, ნახევარი სისხლი დაგეურვოს;
ვინც მართალს გრძნეულობა გითხრას, ნახევარი სისხლი დაგეურვოს;
ვინც ექვსთა ასოთაგან დაგიშაოს, მეექვსედი სისხლი დაგეურვოს;
ვინც დაღი დაგასვას, ოცი ათასი თეთრი დაგეურვოს;
ვინც უომარი შვილი გიცეს, მესამედი სისხლი დაგეურვოს;
ვინც მართალი პატრონს შეგაბეზღოს, მესამედი სისხლი დაგეურვოს; ვინც სასაფლაო გაგიტეხოს, სამოცი ათასი თეთრი დაგეურვოს;
ვინც სახლად დაგესხას, მეოთხედი სისხლი დაგეურვოს;
ვინც შენი სახლისა ქალი დაგიგდოს უმიზეზოდ, ნახევარი სისხლი დაგეურვოს;
ვინც ყმა და ან სეფექალი გიცეს, თორმეტი ათასი თეთრი დაგეურვოს; ვინც ჯოგი გაგიტეხოს ათი ათასი თეთრი დაგეურვოს;
ვინც გერში გადინოს, ცამეტი ათასი თეთრი დაგეურვოს;
ვინც ან მეჯინიბე და ან მწყემსი გიცეს, ოთხი ათასი თეთრი დაგეურვოს;
ვინც ცეცხლი შემოგიდვას, მესამედი სისხლი დაგეურვოს;
ვინც უპატრონოთ მამული დაგიჭიროს, მესამედი სისხლი დაგეურვოს;
ვინ გინდა ვინ უკადრისი გითხრას და ან უპატიობა დაგემართოს, ესე ჩვენი გაჩენილი სიგელი დაიდევით წინა და ამა სიგელზედ დაგიურვდეს.
ესე ჩვენთა ჩამომავალთა მეფეთგანც დაგემტკიცოს. აფხაზეთისა კათალიკოზო, ქართლის ქათალიკოზო, ქუთათისის ქუთათელო, ჭყონდიდელო, წინამძღვარო, მოძღვართ-მოძღვარო და ცაგერელო, სხვანო მღვდელმოძღვარნო, ხუცესნო და დიაკონნო, თქვენც ასე დაუმტკიცეთ.
ერისთავთა ერისთავო და სვანთა ერისთავო და მანდატურთა უხუცესო დადიანო, გურიელო, თქვენც ასე დაუმტკიცეთ. ამისპასალარო-ათაბაგო, თქვენც ასე დაუმტკიცეთ.
სხვანო კარის ჩვენის თავადნო: მსახურთუხუცესო და ამილახორო, ერისთავო, ციხისთავო, სახლისუხუცესო, და ამირათ-ამირაო, ამირეჯიბო, თქვენც ასე დაუმტკიცეთ.
სხვანო კარის ჩვენის მოსაქმენო: მოლარეთხუცესო, მოლარენო, მეჯინიბეთუხუცესო, მეჯინიბენო, მეაბჯრეთუხუცესო, მეაბჯრენო, ბოქაულთუხუცესო, ბოქაულნო, მეღვინეთუხუცესო, მეღვინენო, ბაზიართუხუცესო, ბაზიარნო, მუქიფო და ხაბაზნო, თქვენც ასე დაუმტკიცეთ.
სხვანო კარისა ჩვენის მუდმისა მოსამსახურენო: ძროხა-საკლავის მკრებელნო, მალის და ყალნის და ხარაჯის მკრებელნო, პურის და ღვინის მკრებელნო, თქვენცა ასე დაუმტკიცეთ.
სხვანო კარის ჩვენის მემუდმენო: მესტვირეო და მენაღარენო, მეჩანგეო და მეჩიხრიხენო, მედამბურენო, მედამბურენო, მომღერალნო და მეშუშპრენო და მოშაითნო, თქვენც ასე დაუმტკიცეთ. გოჭ-ქათმის მკრებელნო, სხვანნო ხელოსანნო, მამასახლის-ხელისუფალო, ნაცვალო, გზირო, თქვენც ასე დაუმტკიცეთ.
დაიწერა ინდიკონის მეფობის ჩვენის ქრონიკონს ას ოთხმოცდაოთხს (1496) და თვეს ივნისს ათორმეტს და მთვარეს ათს, ნებით ღმრთისათა.
ალექსანდრე.
დედოფალთ-დედოფალი ელენე.
123. შეწირულების დამტიცების სიგელი კონსტანტინე (II) მეფისა აბრაჰამ კათალიკოსისადმი
ქ. სახელითა ღმრთისათა, მეფეთა მეფისა კოსტანტინესგან და თანამეცხედრისა ჩვენისა დედოფალთა დედოფლისა თამარისგან და ძეთა ჩვენთა: დავით, გიორგი და ბაგრატისგან, ნებითა და შეწევნითა ღმრთისათა, აფხაზთა და ქართველთა, კახთა, რანთა და სომეხთა მეფისა, შანშა და შარვანშა და ყოვლისა საქართველოსა და ჩრდილოეთისა, აღმოსავლით ვიდრე დასავლადმდე თვით-ხელმწიფედ ფლობით მპყრობელ-მქონებელმან.
ესე უკუნისამდე გასათავებელი და, რასა გინდამე ჟამთა ქცევა-გამოცვალებათა შინა მტკიცე და უცვალებელი წიგნი და სიგელი მოგეცით და მოგახსენეთ თქვენ, წმიდასა მეუფესა, ქრისტეს მიერ ქართლისა კათალიკოზსა აბრაჰამს.
მას ჟამსა, ოდეს გარწმუნა ღმერთმან და ყოვლად წმიდამან მეტეხთა ღმრთისმშობელმან და შეწევნითა მისითა და ჩვენითა კითხვითა ტაძრისა მისისა პატივად და შეწირვად ხელჰყავით.
პირველად წისქვილი აღაშენეთ დიდითა მოჭირვებითა და საზეთედ ეკლესიასა და ხატსა შესწირეთ, და მერე ვენახი იყიდეთ იქივე მეტეხთა და იგიცა მასვე მონასტერსა და ხატსა შესწირეთ და მოახსენეთ. ჩვენ დავხედენით და ვცანით, რომელ ჩვენსა სამკვიდრებელსა კათოლიკე საყდარსა პატივად შეემატებოდა და ჩვენისა მეფობისა წარსამართებელი და სამლოცველო იყო. ამისთვის ჩვენცა ვიგულისმოდგინეთ და შევსწირეთ და დავუმტკიცეთ წმიდასა მონასტერსა მეტეხთასა და მას შინა დამკვიდრებულსა მეტეხთა ღმრთისმშობელსა რაცა თქვენ, წმიდასა მეუფესა კათალიკოზსა აბრაჰამს თქუენი ნაღვაწი და ნასყიდი შეგეწირა –წისქვილი ორი საზეთედ მისითა გამოსავლითა, და იქივე, მეტეხთა ვენახი ერთი, რომელი თომიაშვილისაგან გეყიდა – და რაგვარცა თქვენ შეგიწირავს და გაგიჩენია, მით წესითა...
დაიწერა წიგნი და სიგელი ესე ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა მეთხუთმეტესა, ქორონიკონსა რპ (180, =1492), ხელითა არმაზის ივანიასძისა მცხეთის ქადაგის მახარებლისათა.
კოსტანტინე
დავით
ბაგრატ
124. შეწირულების სიგელი ალექსანდრე (II იმერთა) მეფისა გელათისადმი
...ჩვენ, ორისავე ტახტისა და სამეფოსა ძლით ფლობით მპყრობელმან მეფეთ მეფემან ალექსანდრე და თანამეცხედრემან ჩვენმან, პატრონმან დედოფალთა დედოფალმან თამარ, ვიგულვეთ და ვიგულისმოდგინეთ მცირე ესე შესაწირავი და მოსახსენებელი.
შევსწირეთ და მოვახსენეთ ჩვენისა სულისა და ხორცისა შესავედრებელსა, დიდსა ცათა მობაძავსა, მეორესა იერუსალიმსა, მონასტერსა გელათსა, ტაძარსა ყოვლად წმიდისა ღმრთისმშობლისასა ჟორჟოლაძისა დავითის ნაქონები მამული. გლეხები: შვენიერისძე, ორნი კომლნი, მათითა მამულითა და სრულიად მათითა ბეგარითა; ვაჩაბერაძე, ერთი კომლი, მისითა ბეგარითა; გორგასძე, მისითა ბეგარითა; ჩიტაძენიორი კომლი, მისითა ბეგარითა.
მოვახსენეთ ესე გლეხნი გელათსა, ტაძარსა წმიდისა ღმრთისმშობლისასა და გავაჩინეთ ჩვენისა სულისა ამაღლება დღეს აღაპი კარგაღებული ერთითა ხარითა და ერთითა ცხვარითა. ერთობით კრებულნი ძმანი სრულად ჟამსა გვიწირავდენ ჩვენისა სულისათვის. და რაცა ღომი, ღვინო, სანთელი და საკმეველი მოუნდებოდეს, მით აღაპს გვიზამდენ, წინამძღვარის ხელით გარდაიხდებოდეს. ამა ექვსისა კაცისა ბეგარა უკლებლად წინამძღვარსა მიბარებოდეს და იმა ბეგარისგან ამა ჩურნისა გაჩენილსა აღაპსა იქმოდენ. ძმანიცა სრულიად შეიყრებოდენ და ექვსი მღვდელი და მოძღვართ-მოძღვარი ჟამსა გვიწირვიდენ.
აგრევე ამას გარეთ ერთი კომლი კაცი გოლაძე ხუცესი, აქავე ჭულეს ჟორჟოლაძის დავითის ნაქონები კიდევ შამოგვიწირავს, რომე ყოველთა დიდმარხვათა ჩვენისა სულისათვის ჟამსა გვიწირავდეს გოლაძე. სადამდის მისი ნათესავი ხუცესი იყოს, ამას ასე გაათავებდეს. და თუ ხუცესი აღარ იყოს, იმა სახლიკაცი ოცს თეთრსა, ერთსა ცხვარსა, მისსა პურსა, ღვინოს, ორსა ნაოთხალსა ღომსა, ორსა დორასა ღვინოსა ამას გელათს მიიღებდეს ღმრთისმშობლობასა დღესა ჩვენისა სულისათვის. სასამსახურო პურის ჭმევა და ძღვენი წინამძღვრისათვის მიგვიბარებია. ესე ასრე შემოგვიწირავს. ამიერ უკუნისამდის გაგვითავდეს და არაოდეს მოგვეშალოს...
ასე არა ვის რა საქმე უც ამისად შლად და ქცევად. მეფესა კოსტანტინეს უძ... ამა მონასტრისათვის გამოეწირა და მისთვის სანაცვლოდ და ესე ჟორჟოლაძისა მამული შეეწირა.
აწ, შეწევნითა ყოვლად წმიდისა ღმრთისმშობლისათა... რაცა უშოვეთ, მოვახსენეთ მონასტერსა და ესე ჟორჟოლაძისეული გლეხი ჩვენისა სულისათვის სააღაპოთ შეგვიწირავს ნებითა ღმრთისათა.
დაიწერა სიგელი და ბძანება ესე ჩვენი ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა მეათორმეტესა, ქორონიკონსა ას ოთხმოცდა სამსა (1495), ხელითა ფრიად ცოდვილისა ფალავანდიშვილისა ფალავანდისათა
125. სასისხლო სიგელი ალექსანდრე (II იმერთა) მეფისა ადამ ფონჯავიძისადმი
ნებითა ღვთისათა, ჩვენ, იესიან-დავითიან-ბაგრატოვანმა-სოლომონიანმან, ჩვენ, ღუთივ-გვიგვინოსანმან, ლიხთ-იმერისა და ლიხთ-ამერისა, ორისავე ტახტისა მპყრობელმან, პატრონმა მეფეთ მეფემან ალექსანდრე და პატრონმან ძემან ჩემმან ბაგრატ.
მოვიდეს წინაშე ჩვენსა ჩვენი ერდგული ფონჯავიძენი – მღვდელი ადამ და მისნი ძენი: შამილაი, ნიკოლოზ, ბასსარი და მისნი ძენი, გვეაჯნეს და მოგვახსენეს, რათამცა სასისხლოს სიგლითა შეგვეწყალნეს.
დაგვაჯერა ღმერთმან და გიბოძეთ: ჩვენს ერთგულსა ფონჯავიძეს ჩამომავალსა ყოველთავე გაუჩინეთ სასისხლო სიგელი. ძველთა ჩვენთა გვართაგან – დავით აღმაშენებელისაგან ბოძებული სიგელი გქონდა და ჩვენცა იმაზე გაგიჩინეთ.
თუ ვისმე თქვენი გვარის კაცი შეაკუდეს, ოთხმოცი ათასი ძველი კირმანეული თეთრი გარდაგიხადოს, თეთრი ჯორი, თეთრი ქორი, სისხლი გარდაგიხადოს; ბოლს – ექვსი გლეხი მისითა სახლითა; ჩხერეს უბანს სამი გლეხი ფიწალაძე გვიბოძებია. ესე ძველსა სიგელშიგან გეწერა და ჩვენცა ახლადვე დაგიმტკიცეთ. და ორი პარტახტი ღვერკს გიბოძეთ და უფროსობა მოგეცით.
გაგიჩინეთ სანახშირე სამი ათასი ძველი კირმანეული თეთრი, გერში ოცი ათასი გიორგოული თეთრი.
ვინცა ექვსთა ასოთაგან ფერხთა, ხელთა და თვალთა დაგიშაოს, მეექვსედი სისხლი დაგიურვოს.
ვინც დაღი დაგაჩინოს, ორი ათასი კირმანეული გადაგიხადოს.
ვინცა ზედა მოგიხდეს და სახლად ჩამოგიხდეს, ალაფი შემოგექცეს და ორი ათასი კირმანეული დაგიურვოს.
ვინცა ცოლი გაგიუპატიოროს, შეგიბილწოს, ნახევარი სისხლი დაგიურვოს.
ვინცა ან ვენახი, ან წისქვილი, ან სათიბი დაგიშავოს, ათასი თეთრი გადაგიხადოს.
ვინცა გრძნეულობა გითხრას უბრალოსა, ორი ათასი თეთრი გადაგიხადოს. ვინცა უბრალოთ დარბაზს დაგასმინოს, ათასი თეთრი გადაგიხადოს.
ძველად გადანახადიცა ვნახეთ შარვაშიძისაგან. და დაგდებია ითხვისურველთა და ლაბზიშვილის ბეგლიკისაგან დაგდებია ნადიგორს სამი გლეხი ფიწალაძე და თექცსმეტი ათასი თეთრი. ესე დაურვებული და გარდანახადი არის. აწ, ჩვენცა ახლადვე ესე სიგელი გადაგიწერეთ და მოგეცით.
აწ, წმიდანო მეუფენო, აფხაზეთისა და ქართლის ქათოლიკოზო, უჯუარობით დაუმტკიცეთ ჩვენგან ბოძებული სიგელი ესე.
ამისი მოწამენი დამსწრებნი არიან: ამირეჯიბი ხაზინადარი რამინ, რაჭის ერისთავი კახაბერი და სრულად რაჭველნი, ლეჩხუმელნი, დარბაზის ერნი.
დაიწერა სიგელი და ბრძანება ესე ინდიკტიონსა მეფობისა ჩვენისასა მეათესა, ქრონიკონსა ას ოთხმოცდახუთსა (1497), ხელითა კარისა ჩვენისა მდივნისა თავაქალაშვილის ალადადისითა.
მინაწერი:
გადმომწერელია ამის მდივანბეგი დავით ჩხეიძე.
